Đột quỵ – nghe có vẻ đáng sợ, nhưng nó là một trong những nguyên nhân gây tử vong và tàn phế hàng đầu trên thế giới. Mỗi phút trôi qua khi bị đột quỵ đều vô cùng quý giá, bởi nó có thể quyết định sự sống còn và khả năng phục hồi của người bệnh. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về đột quỵ là gì, nhận biết các dấu hiệu đột quỵ sớm, cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả và quan trọng nhất là quy trình cấp cứu đột quỵ đúng cách để bảo vệ bản thân và những người thân yêu.
Đột quỵ là gì? Phân loại và nguyên nhân
Đột quỵ là gì?
Đột quỵ (hay còn gọi là tai biến mạch máu não) xảy ra khi nguồn cung cấp máu lên một phần của não bị gián đoạn hoặc bị giảm sút nghiêm trọng. Khi đó, các tế bào não sẽ không nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng, dẫn đến chết dần trong vài phút. Hậu quả là các chức năng của cơ thể do vùng não đó điều khiển sẽ bị ảnh hưởng, gây ra các biến chứng nghiêm trọng.
Phân loại đột quỵ
Có hai loại đột quỵ chính, mỗi loại có cơ chế và mức độ nguy hiểm khác nhau:
- Đột quỵ do thiếu máu cục bộ: Chiếm khoảng 87% các trường hợp. Loại này xảy ra khi một mạch máu trong não bị tắc nghẽn bởi cục máu đông.
- Đột quỵ do xuất huyết não: Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào các mô não xung quanh. Loại này thường nguy hiểm và có tiên lượng xấu hơn.
Nguyên nhân phổ biến dẫn đến đột quỵ
Một số yếu tố nguy cơ chính làm tăng khả năng bị đột quỵ bao gồm:
- Tăng huyết áp: Đây là nguyên nhân hàng đầu. Huyết áp cao gây áp lực lên thành mạch, làm chúng suy yếu và dễ bị vỡ.
- Bệnh tiểu đường: Đường huyết cao trong thời gian dài làm tổn thương các mạch máu.
- Bệnh tim mạch: Rung nhĩ, bệnh van tim có thể tạo ra cục máu đông, di chuyển lên não và gây tắc nghẽn.
- Cholesterol cao: Gây xơ vữa động mạch, thu hẹp lòng mạch máu.
- Hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia: Làm tăng huyết áp và tổn thương mạch máu.
Dấu hiệu đột quỵ: Nhận biết và hành động nhanh
Nhận biết sớm dấu hiệu đột quỵ là chìa khóa để cứu sống người bệnh. Bạn có thể sử dụng phương pháp FAST để ghi nhớ các triệu chứng một cách dễ dàng và nhanh chóng:
- F – Face (Mặt): Mặt có bị méo, liệt một bên không? Bảo người bệnh cười để kiểm tra.
- A – Arm (Tay): Một cánh tay có yếu hoặc liệt hơn cánh tay còn lại không? Bảo người bệnh giơ cả hai tay lên.
- S – Speech (Lời nói): Lời nói có bị ngọng, khó nói, nói lắp không? Bảo người bệnh lặp lại một câu đơn giản.
- T – Time (Thời gian): Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Thời gian là vàng!
Ngoài ra, còn có các dấu hiệu đột quỵ khác cần lưu ý như đau đầu dữ dội đột ngột, chóng mặt, mất thăng bằng hoặc mất thị lực ở một hoặc cả hai mắt.
Hướng dẫn cấp cứu đột quỵ đúng cách: Cứu sống người bệnh
Khi nhận thấy một người có các dấu hiệu đột quỵ, bạn cần hành động nhanh chóng và bình tĩnh.
Các bước cấp cứu đột quỵ ngay tại chỗ
- Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức. Cung cấp thông tin chính xác về địa điểm và tình trạng người bệnh.
- Đặt bệnh nhân nằm nghiêng, kê gối dưới đầu. Hơi nâng đầu cao khoảng 30 độ.
- Nới lỏng quần áo để giúp bệnh nhân dễ thở hơn.
- Tuyệt đối không cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì, kể cả nước, để tránh sặc.
- Không tự ý dùng kim châm, bấm huyệt hoặc cho uống thuốc hạ huyết áp. Những hành động này không có tác dụng mà còn có thể làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn.
Lời khuyên từ Dược sĩ: “Trong trường hợp cấp cứu đột quỵ, điều quan trọng nhất là đưa bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt. Thời gian vàng để điều trị là trong vòng 4,5 giờ đầu kể từ khi khởi phát triệu chứng. Việc tự ý sử dụng các biện pháp dân gian hay thuốc không rõ nguồn gốc có thể gây mất thời gian quý báu này và làm tăng nguy cơ tử vong.”
Phòng ngừa đột quỵ hiệu quả: Bí quyết sống khỏe
Thay đổi lối sống lành mạnh
- Tập thể dục đều đặn: Ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần.
- Chế độ ăn uống khoa học: Ăn nhiều rau củ quả, hạn chế muối, chất béo bão hòa và cholesterol.
- Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia: Đây là hai yếu tố nguy cơ hàng đầu có thể thay đổi được.
Kiểm soát các bệnh nền
Nếu bạn có tiền sử tăng huyết áp, tiểu đường hay bệnh tim mạch, hãy:
- Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi và kiểm soát tốt các chỉ số.
Tầm soát đột quỵ định kỳ
Với những người có nguy cơ cao (trên 50 tuổi, có tiền sử gia đình, mắc các bệnh lý nền), việc tầm soát đột quỵ định kỳ là vô cùng cần thiết. Các xét nghiệm như chụp MRI, CT, siêu âm Doppler mạch máu có thể giúp phát hiện sớm các nguy cơ.
FAQ về đột quỵ
1. Người trẻ có bị đột quỵ không?
- Có. Mặc dù đột quỵ thường xảy ra ở người cao tuổi, nhưng lối sống không lành mạnh (hút thuốc, béo phì, stress) khiến tỷ lệ người trẻ tuổi bị đột quỵ đang có xu hướng tăng lên.
2. Đột quỵ có di truyền không?
- Tiền sử gia đình có người bị đột quỵ là một yếu tố nguy cơ. Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột của bạn từng bị đột quỵ, bạn nên chủ động tầm soát và thay đổi lối sống sớm.
3. Làm thế nào để phân biệt đột quỵ và say nắng?
- Say nắng thường có các triệu chứng như sốt cao, da khô, đỏ, mạch nhanh. Đột quỵ có các triệu chứng điển hình như liệt mặt, yếu tay, khó nói. Dựa vào các dấu hiệu này và phương pháp FAST sẽ giúp bạn phân biệt rõ hơn.
Kết luận
Đột quỵ là một căn bệnh nguy hiểm, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện và xử lý kịp thời. Hy vọng rằng, những kiến thức trong bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về đột quỵ, từ đó chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình. Đừng ngần ngại chia sẻ thông tin hữu ích này để giúp nhiều người hơn nữa có thể nhận biết và hành động đúng lúc khi cần.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.