Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn, là phương tiện giúp con người cảm nhận thế giới một cách trọn vẹn nhất. Tuy nhiên, không ít người đã từng trải qua cảm giác bỗng dưng nhìn mờ, tối sầm hoặc mất hẳn khả năng nhìn – dù chỉ trong vài phút, hoặc vĩnh viễn. Mất thị lực, dù tạm thời hay lâu dài, đều là dấu hiệu cảnh báo nhiều tình trạng sức khỏe nghiêm trọng cần được xử lý kịp thời.
Bài viết dưới đây từ ThuVienBenh.com sẽ cung cấp cho bạn thông tin toàn diện, dễ hiểu và cập nhật về nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán cũng như điều trị mất thị lực – từ những vấn đề có thể phục hồi đến tổn thương không thể đảo ngược.
Mất Thị Lực Là Gì?
Định nghĩa mất thị lực
Mất thị lực là tình trạng suy giảm hoặc mất hoàn toàn khả năng nhìn của một hoặc cả hai mắt. Tình trạng này có thể xảy ra đột ngột hoặc tiến triển chậm theo thời gian. Mức độ nghiêm trọng có thể từ nhìn mờ, cảm giác như có màn che, đến mù hoàn toàn.
Phân loại: Tạm thời và vĩnh viễn
- Mất thị lực tạm thời: Thường kéo dài từ vài giây đến vài giờ. Có thể phục hồi hoàn toàn sau khi nguyên nhân được xử lý. Nguyên nhân thường không gây tổn thương vĩnh viễn cho mắt hoặc thần kinh thị giác.
- Mất thị lực vĩnh viễn: Là tình trạng không thể phục hồi, thường do tổn thương thực thể tại võng mạc, thần kinh thị giác hoặc vùng thị giác trong não. Đây là dạng nghiêm trọng cần điều trị chuyên sâu và hỗ trợ lâu dài.
Nguyên Nhân Gây Mất Thị Lực
Các nguyên nhân gây mất thị lực tạm thời
Một số tình huống có thể khiến bạn bất ngờ “không nhìn thấy gì” trong thời gian ngắn, ví dụ:
- Thiếu máu tạm thời lên võng mạc (amaurosis fugax): Là tình trạng ngưng tạm thời dòng máu đến mắt do mảng xơ vữa hoặc cục huyết khối. Bệnh nhân thường mô tả như “một màn đen rơi xuống” mắt.
- Cơn đau nửa đầu thị giác (migraine aura): Một số người gặp triệu chứng hoa mắt, mờ mắt, nhìn thấy vệt sáng trước khi đau đầu dữ dội.
- Hạ huyết áp tư thế hoặc thiếu oxy: Đặc biệt ở người cao tuổi hoặc người có bệnh tim mạch, tụt huyết áp đột ngột có thể làm mờ mắt trong vài giây.
- Chấn thương nhẹ vùng đầu: Có thể gây co thắt mạch máu mắt tạm thời, khiến người bệnh mất thị lực ngắn hạn.
Theo Hiệp hội Nhãn khoa Hoa Kỳ (AAO), có đến 20% trường hợp mất thị lực thoáng qua là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ sắp xảy ra, nhất là ở người cao tuổi có bệnh nền tim mạch.
Các nguyên nhân gây mất thị lực vĩnh viễn
Không như mất thị lực tạm thời, tình trạng mất thị lực vĩnh viễn thường liên quan đến tổn thương không thể phục hồi. Một số nguyên nhân điển hình bao gồm:
- Viêm thần kinh thị giác: Thường gặp ở người trẻ, đặc biệt là bệnh nhân đa xơ cứng. Viêm có thể dẫn đến teo dây thần kinh thị giác.
- Glôcôm: Là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa không hồi phục. Bệnh tiến triển âm thầm, không triệu chứng rõ rệt cho đến giai đoạn muộn.
- Thoái hóa hoàng điểm tuổi già (AMD): Gây tổn thương vùng trung tâm võng mạc, khiến người bệnh mất khả năng nhìn rõ chi tiết.
- Bệnh võng mạc do đái tháo đường: Biến chứng nguy hiểm của tiểu đường kéo dài, gây chảy máu, phù võng mạc.
- Tổn thương não bộ: Các tổn thương vùng chẩm (vùng thị giác trong não) do đột quỵ, u não, chấn thương cũng có thể gây mất thị lực không phục hồi.
Dấu Hiệu Nhận Biết Mất Thị Lực
Triệu chứng báo hiệu
Mất thị lực thường không diễn ra đơn độc mà đi kèm nhiều dấu hiệu khác, bao gồm:
- Nhìn mờ đột ngột, cảm giác như có “màn sương” trước mắt
- Không nhìn thấy một phần thị trường (bên trái/phải, phía trên/dưới)
- Đau nhức trong hoặc xung quanh mắt
- Đồng tử không phản xạ ánh sáng
- Mắt đỏ, chảy nước, nhạy cảm với ánh sáng
Khi nào cần đi khám ngay?
Bất kỳ trường hợp mất thị lực đột ngột nào, dù chỉ trong vài phút, đều được xem là cấp cứu nhãn khoa. Hãy đi khám khẩn cấp nếu:
- Mất thị lực xảy ra sau chấn thương đầu hoặc mắt
- Thị lực giảm kèm đau nhức dữ dội
- Thị trường bị che khuất một phần hoặc toàn bộ
- Đã từng bị mất thị lực thoáng qua trước đó
Lưu ý: Mỗi phút chậm trễ trong xử lý mất thị lực cấp tính có thể khiến tổn thương trở nên vĩnh viễn.
Phương Pháp Chẩn Đoán Mất Thị Lực
Khám lâm sàng mắt
Để xác định nguyên nhân gây mất thị lực, bác sĩ nhãn khoa sẽ tiến hành khám lâm sàng bao gồm đo thị lực, kiểm tra phản xạ ánh sáng của đồng tử, soi đáy mắt và đánh giá thị trường (vùng nhìn thấy của mắt). Việc hỏi tiền sử bệnh lý (đái tháo đường, tăng huyết áp, chấn thương gần đây, đau đầu…) cũng rất quan trọng.
Cận lâm sàng thường dùng
- Soi đáy mắt (fundoscopy): Giúp phát hiện xuất huyết, phù gai thị, tắc tĩnh mạch võng mạc…
- Chụp OCT (Optical Coherence Tomography): Đánh giá cấu trúc võng mạc và hoàng điểm một cách chi tiết.
- Chụp MRI/CT sọ não: Cần thiết khi nghi ngờ tổn thương thần kinh thị giác hoặc não bộ.
- Đo điện võng mạc (ERG), điện thần kinh thị giác (VEP): Phân tích tín hiệu điện học giúp phát hiện bất thường về chức năng võng mạc và dây thần kinh thị giác.
Điều Trị Mất Thị Lực
Điều trị mất thị lực tạm thời
Việc điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể:
- Thiếu máu võng mạc thoáng qua: Dùng thuốc kháng kết tập tiểu cầu, điều trị nguyên nhân tim mạch (hẹp động mạch cảnh…)
- Migraine thị giác: Kiểm soát bằng thuốc ngừa cơn đau nửa đầu, tránh yếu tố kích thích (stress, ánh sáng mạnh…)
- Chấn thương nhẹ: Theo dõi, nghỉ ngơi, nhỏ thuốc giảm viêm nếu cần
Điều trị mất thị lực vĩnh viễn
Trong những trường hợp không thể phục hồi thị lực hoàn toàn, việc điều trị tập trung vào:
- Làm chậm tiến triển bệnh: Như dùng thuốc nhỏ mắt hạ nhãn áp ở bệnh glôcôm, kiểm soát đường huyết với người bệnh tiểu đường
- Phẫu thuật: Cắt bè củng mạc, cắt dịch kính, điều trị bong võng mạc, hoặc đặt ống dẫn dịch (shunt)
- Điều trị nội khoa: Dùng corticoid liều cao trong viêm thần kinh thị giác (nếu phát hiện sớm)
Phục hồi chức năng thị giác
Đối với người đã mất thị lực một phần hoặc toàn bộ, các chương trình phục hồi chức năng giúp họ thích nghi với cuộc sống:
- Dùng thiết bị hỗ trợ thị lực (kính phóng đại, gậy dò đường)
- Hướng dẫn kỹ năng sinh hoạt và di chuyển an toàn
- Hỗ trợ tâm lý để người bệnh vượt qua mặc cảm, lo lắng
Phòng Ngừa Mất Thị Lực
Kiểm tra mắt định kỳ
Việc khám mắt định kỳ (ít nhất 1 lần/năm) giúp phát hiện sớm những thay đổi bất thường ở võng mạc, thần kinh thị giác, đặc biệt ở nhóm nguy cơ như người cao tuổi, người bị tiểu đường, tăng huyết áp, cận thị nặng.
Kiểm soát bệnh lý nền
Các bệnh mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu nếu không được kiểm soát tốt sẽ âm thầm gây tổn thương mạch máu mắt. Việc duy trì chỉ số đường huyết, huyết áp, cholesterol trong giới hạn cho phép là cách bảo vệ mắt hiệu quả.
Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt tốt cho mắt
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu lutein, zeaxanthin (có trong cải bó xôi, cà rốt…)
- Tránh hút thuốc lá, hạn chế rượu bia
- Không để mắt làm việc quá lâu trước màn hình, nghỉ ngơi mỗi 20 phút nhìn xa 20 giây
Câu Chuyện Thực Tế: Mất Thị Lực Do Tắc Động Mạch Võng Mạc
Chị H., 56 tuổi, ở Hà Nội, trong lúc đang nấu ăn buổi sáng thì bỗng dưng thấy một bên mắt tối đen, không còn nhìn thấy gì. Ban đầu chị nghĩ do thiếu ngủ. Tuy nhiên, sau hơn 10 phút không cải thiện, chị được người nhà đưa vào viện. Kết quả chẩn đoán: tắc động mạch trung tâm võng mạc – một tình trạng cần can thiệp trong vòng 90 phút để cứu thị lực.
Bác sĩ Lê Minh Hà (BV Mắt Trung ương) chia sẻ: “Nhiều trường hợp người bệnh chủ quan không đến viện kịp thời, chỉ sau vài giờ đã mất thị lực vĩnh viễn do hoại tử võng mạc. Mắt khác về sau cũng dễ bị ảnh hưởng nếu không kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ.”
ThuVienBenh.com – Nguồn Thông Tin Sức Khỏe Đáng Tin Cậy
Trên hành trình chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là thị lực – một trong những giác quan quan trọng nhất, ThuVienBenh.com đồng hành cùng bạn bằng cách cung cấp:
- Thông tin y khoa được biên soạn bởi các chuyên gia, dễ hiểu và chính xác
- Cập nhật thường xuyên theo hướng dẫn mới nhất từ Bộ Y tế và tổ chức y tế quốc tế
- Giúp bạn hiểu triệu chứng, xác định nguy cơ, hướng đến chăm sóc chủ động và an toàn
FAQ – Giải Đáp Câu Hỏi Thường Gặp Về Mất Thị Lực
Mất thị lực có hồi phục được không?
Điều này phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể. Một số trường hợp như migraine thị giác hoặc thiếu máu tạm thời có thể hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, mất thị lực do glôcôm, tắc động mạch võng mạc hoặc chấn thương nghiêm trọng thường không phục hồi được.
Mắt mờ trong vài giây rồi trở lại bình thường có nguy hiểm không?
Có thể là dấu hiệu của thiếu máu lên võng mạc – cảnh báo đột quỵ tiềm ẩn. Người bệnh nên đi khám càng sớm càng tốt.
Người bị tiểu đường cần làm gì để ngăn mất thị lực?
Kiểm soát đường huyết chặt chẽ, khám mắt định kỳ 6 tháng/lần, đặc biệt là khi có dấu hiệu nhìn mờ, nhìn tối.
Những ai có nguy cơ cao bị mất thị lực?
- Người cao tuổi
- Bệnh nhân tiểu đường, tăng huyết áp, glôcôm
- Người hút thuốc lá, ăn uống kém
- Người có tiền sử gia đình bị bệnh mắt
Kết Luận
Mất thị lực – dù thoáng qua hay kéo dài – đều là dấu hiệu không thể xem nhẹ. Phát hiện sớm, chẩn đoán đúng nguyên nhân và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt giúp bảo tồn thị lực và chất lượng cuộc sống. Hãy luôn lắng nghe đôi mắt của bạn và đừng ngần ngại đến gặp bác sĩ nhãn khoa khi có bất kỳ bất thường nào.
ThuVienBenh.com – nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y tế cần thiết, từ triệu chứng đến điều trị, được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.