Huyết áp cao (tăng huyết áp) là một trong những bệnh lý tim mạch phổ biến và nguy hiểm nhất hiện nay. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến đột quỵ, nhồi máu cơ tim và nhiều biến chứng nghiêm trọng khác. Điều đáng lo ngại là phần lớn bệnh nhân không hề nhận ra mình đang mắc huyết áp cao cho đến khi xuất hiện hậu quả nặng nề. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết, chính xác và dễ hiểu để giúp bạn nhận biết, phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả.
Huyết áp cao là gì?
Huyết áp là áp lực của máu tác động lên thành động mạch khi tim bơm máu đi nuôi cơ thể. Huyết áp cao xảy ra khi lực này luôn ở mức cao hơn giới hạn bình thường trong một thời gian dài, gây tổn thương thành mạch và ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác như tim, não, thận.
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), chỉ số huyết áp được phân loại như sau:
- Huyết áp bình thường: < 120/80 mmHg
- Tiền tăng huyết áp: 120–139/80–89 mmHg
- Tăng huyết áp độ 1: 140–159/90–99 mmHg
- Tăng huyết áp độ 2: ≥160/100 mmHg
Bảng phân loại chi tiết:
| Phân loại | Huyết áp tâm thu (mmHg) | Huyết áp tâm trương (mmHg) |
|---|---|---|
| Bình thường | < 120 | < 80 |
| Tiền tăng huyết áp | 120 – 139 | 80 – 89 |
| Tăng huyết áp độ 1 | 140 – 159 | 90 – 99 |
| Tăng huyết áp độ 2 | ≥ 160 | ≥ 100 |
Đây là căn bệnh mạn tính, thường kéo dài suốt đời. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và giảm nguy cơ biến chứng.
Nguyên nhân gây huyết áp cao
Nguyên nhân gây huyết áp cao được chia thành hai nhóm lớn: nguyên phát (vô căn) và thứ phát. Khoảng 90–95% trường hợp thuộc nhóm nguyên phát, trong khi các nguyên nhân thứ phát chiếm 5–10%.
Nguyên nhân nguyên phát (vô căn)
Đây là dạng thường gặp nhất, xảy ra do sự kết hợp nhiều yếu tố:
- Di truyền: Nếu trong gia đình có người bị tăng huyết áp, nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Tuổi tác: Huyết áp có xu hướng tăng dần theo tuổi do thành mạch mất tính đàn hồi.
- Lối sống không lành mạnh: Ăn nhiều muối, ít vận động, thừa cân, uống nhiều rượu bia.
Nguyên nhân thứ phát
Nhóm này liên quan đến một số bệnh lý hoặc tình trạng cụ thể:
- Bệnh thận mạn tính.
- Rối loạn nội tiết (cường giáp, hội chứng Cushing).
- Tác dụng phụ của một số thuốc (thuốc tránh thai, thuốc chống viêm non-steroid).
Yếu tố nguy cơ
Bên cạnh nguyên nhân trực tiếp, nhiều yếu tố nguy cơ có thể thúc đẩy tình trạng tăng huyết áp:
- Thói quen ăn mặn (lượng muối > 5g/ngày).
- Hút thuốc lá và uống nhiều rượu bia.
- Stress kéo dài.
- Ít vận động thể chất.
Triệu chứng của huyết áp cao
Điều nguy hiểm là huyết áp cao thường diễn ra âm thầm, không gây triệu chứng rõ rệt. Đó là lý do nó được gọi là “kẻ giết người thầm lặng”.
Triệu chứng thường gặp
- Đau đầu, đặc biệt vùng sau gáy.
- Chóng mặt, hoa mắt.
- Ù tai, mệt mỏi.
Triệu chứng cảnh báo biến chứng
Nếu huyết áp tăng đột ngột và quá cao, có thể xuất hiện:
- Đau ngực dữ dội.
- Khó thở.
- Mất ý thức, rối loạn thị giác.
Huyết áp cao thầm lặng
Nhiều người chỉ phát hiện huyết áp cao khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc khi đã xuất hiện biến chứng. Vì vậy, việc đo huyết áp thường xuyên là cực kỳ quan trọng.
Biến chứng nguy hiểm nếu không kiểm soát
Nếu không được điều trị đúng cách, huyết áp cao có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng và chất lượng cuộc sống.
Đột quỵ não
Huyết áp cao là nguyên nhân hàng đầu gây ra đột quỵ. Áp lực máu quá lớn có thể làm vỡ mạch máu não hoặc hình thành cục máu đông, dẫn đến thiếu máu não cấp tính.
Nhồi máu cơ tim
Huyết áp cao kéo dài khiến động mạch bị xơ vữa, hẹp lòng mạch, dễ gây tắc nghẽn dẫn tới nhồi máu cơ tim, suy tim và có thể tử vong.
Suy thận mạn
Các mạch máu nhỏ trong thận bị tổn thương, làm giảm chức năng lọc của thận, lâu dần dẫn đến suy thận mạn tính.
Tổn thương võng mạc
Huyết áp cao làm tổn thương các mạch máu nhỏ ở mắt, gây xuất huyết võng mạc, giảm thị lực, thậm chí mù lòa.
Cách chẩn đoán huyết áp cao
Chẩn đoán huyết áp cao dựa trên việc đo huyết áp nhiều lần trong các thời điểm khác nhau, kết hợp với các xét nghiệm liên quan.
- Đo huyết áp đúng kỹ thuật: Đo khi nghỉ ngơi, không hút thuốc, không uống cà phê trước 30 phút.
- Đo nhiều lần: Ít nhất 2–3 lần trong các ngày khác nhau để xác nhận.
- Xét nghiệm bổ sung: Điện tâm đồ, xét nghiệm máu, nước tiểu để đánh giá tổn thương cơ quan đích.
Phương pháp điều trị huyết áp cao
Điều trị huyết áp cao là sự kết hợp giữa thay đổi lối sống và sử dụng thuốc. Mục tiêu là đưa huyết áp về mức an toàn và duy trì lâu dài.
Thay đổi lối sống
- Giảm lượng muối ăn xuống dưới 5g/ngày.
- Ăn nhiều rau, trái cây, hạn chế đồ ăn nhanh, mỡ động vật.
- Duy trì cân nặng hợp lý, giảm ít nhất 5–10% trọng lượng nếu thừa cân.
- Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.
- Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá, ngủ đủ giấc.
Điều trị bằng thuốc
Bác sĩ có thể kê đơn các nhóm thuốc:
- Thuốc lợi tiểu.
- Thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors).
- Thuốc chẹn beta.
- Thuốc chẹn kênh canxi.
Việc lựa chọn thuốc phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân. Tuyệt đối không tự ý mua thuốc hoặc ngưng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Theo dõi và tái khám
Đo huyết áp thường xuyên tại nhà, ghi lại chỉ số và tái khám đúng lịch. Điều này giúp bác sĩ điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời.
Cách phòng ngừa huyết áp cao
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Những biện pháp sau có thể giúp giảm nguy cơ mắc huyết áp cao:
- Giữ cân nặng lý tưởng.
- Ăn uống khoa học, hạn chế muối và chất béo.
- Thường xuyên vận động.
- Quản lý căng thẳng bằng thiền, yoga hoặc các hoạt động thư giãn.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt với người trên 40 tuổi.
Câu chuyện thực tế
“Ông Minh, 58 tuổi, từng chủ quan khi huyết áp đo được là 150/95 mmHg. Ông nghĩ chỉ cần nghỉ ngơi là đủ. Một ngày, ông đột ngột chóng mặt và nhập viện vì tai biến nhẹ. Sau khi được điều trị và tư vấn thay đổi lối sống, kết hợp thuốc đều đặn, huyết áp của ông đã được kiểm soát, giúp ông tránh được biến chứng nặng nề.”
FAQ – Câu hỏi thường gặp
Huyết áp cao bao nhiêu là nguy hiểm?
Khi huyết áp ≥180/120 mmHg, đây là tình trạng tăng huyết áp cấp cứu, cần đến bệnh viện ngay.
Có thể chữa khỏi hoàn toàn huyết áp cao không?
Không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt bằng thuốc và thay đổi lối sống.
Có cần uống thuốc hạ huyết áp suốt đời?
Phần lớn trường hợp cần điều trị lâu dài. Tuy nhiên, liều lượng và loại thuốc có thể thay đổi tùy vào diễn tiến bệnh.
Tổng kết
Huyết áp cao là bệnh mạn tính phổ biến nhưng có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Hãy duy trì lối sống lành mạnh, đo huyết áp định kỳ và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.