Xương ức là một trong những bộ phận trung tâm của khung xương ngực, đóng vai trò bảo vệ các cơ quan quan trọng như tim, phổi. Tuy nhiên, nhiều người thường chủ quan khi xuất hiện cảm giác đau ở vùng này, cho rằng chỉ là mỏi cơ hoặc tác động bên ngoài. Thực tế, đau xương ức có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của nhiều bệnh lý nghiêm trọng như tim mạch, tiêu hóa hay hô hấp.
Trong bài viết dưới đây, ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hiện tượng đau xương ức: từ nguyên nhân, triệu chứng, đến các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả nhất hiện nay.
Đau xương ức là gì?
Vị trí và cấu tạo của xương ức
Xương ức (sternum) là xương dẹt nằm ở giữa lồng ngực, nối với các xương sườn thông qua sụn sườn. Cấu trúc này có chức năng quan trọng trong việc bảo vệ tim và phổi khỏi những chấn thương cơ học từ bên ngoài.
Về cấu tạo, xương ức gồm ba phần: cán ức (manubrium), thân ức (body) và mỏm mũi kiếm (xiphoid process). Đau xương ức có thể xảy ra tại bất kỳ phần nào của cấu trúc này.
Phân biệt đau xương ức và đau vùng ngực khác
Không ít người nhầm lẫn giữa đau xương ức và các dạng đau ngực khác như:
- Đau cơ ngực: thường xuất hiện sau vận động mạnh, đau tăng khi sờ nắn.
- Đau tim mạch: đau sâu bên trong, cảm giác thắt nghẹn, đôi khi lan ra cánh tay trái.
- Đau do tiêu hóa: đau rát vùng ngực sau ăn, kèm theo ợ chua hoặc buồn nôn.
Để phân biệt chính xác, người bệnh cần quan sát kỹ triệu chứng và kết hợp khám lâm sàng.
Nguyên nhân gây đau xương ức thường gặp
Nguyên nhân liên quan đến cơ xương khớp
Viêm sụn sườn (Costochondritis)
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau xương ức. Bệnh xảy ra khi sụn nối giữa xương sườn và xương ức bị viêm. Đau thường âm ỉ hoặc nhói, tăng khi ấn vào hoặc thay đổi tư thế.
Thống kê: Theo American Family Physician, viêm sụn sườn chiếm đến 30% các trường hợp đau ngực không do tim mạch ở người trẻ.
Chấn thương vùng ngực
Va đập mạnh do tai nạn, thể thao, hoặc té ngã có thể gây rạn nứt hoặc viêm vùng xương ức. Triệu chứng điển hình là đau tăng khi hít sâu, ho hoặc vận động mạnh.
Nguyên nhân liên quan đến tim mạch
Nhồi máu cơ tim
Đây là tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, xảy ra khi dòng máu đến tim bị tắc nghẽn. Đau xuất hiện ở vùng giữa ngực hoặc xương ức, cảm giác bóp nghẹt, đè nén, có thể lan ra tay trái hoặc hàm dưới.
Báo động: Theo WHO, nhồi máu cơ tim là nguyên nhân tử vong hàng đầu toàn cầu, chiếm khoảng 16% tổng số ca tử vong mỗi năm.
Cơn đau thắt ngực
Xảy ra khi cơ tim không nhận đủ máu do mạch vành bị hẹp. Cơn đau thường ngắn, tái phát nhiều lần, đặc biệt khi gắng sức hoặc xúc động mạnh.
Nguyên nhân liên quan đến tiêu hóa
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
Trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản gây kích ứng vùng ngực, cảm giác nóng rát, đau âm ỉ vùng xương ức, nhất là sau khi ăn hoặc nằm ngay sau bữa ăn.
Viêm loét dạ dày
Mặc dù không phải nguyên nhân trực tiếp nhưng viêm loét dạ dày tá tràng có thể gây đau lan lên vùng xương ức nếu kèm theo trào ngược. Người bệnh thường kèm triệu chứng đầy hơi, buồn nôn và khó tiêu.
Nguyên nhân liên quan đến hô hấp
Viêm màng phổi
Là tình trạng viêm lớp mô bao quanh phổi. Đau thường dữ dội khi hít sâu hoặc ho, có thể cảm giác giống như bị kim châm vào vùng xương ức.
Viêm phế quản
Khi phế quản bị viêm, ho kéo dài nhiều ngày sẽ khiến cơ ngực, đặc biệt vùng xương ức bị đau do co thắt cơ liên tục. Thường gặp ở người hút thuốc hoặc mắc bệnh hô hấp mạn tính.
Triệu chứng đi kèm đau xương ức cần lưu ý
Đau lan sang tay trái, hàm, lưng
Khi cơn đau vùng xương ức lan tỏa đến tay trái, hàm dưới hoặc lưng, đặc biệt kèm theo cảm giác tê bì hoặc yếu chi, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tim mạch nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim hoặc cơn đau thắt ngực không ổn định.
Đau tăng khi thay đổi tư thế, ho hoặc hít thở sâu
Đây là biểu hiện thường thấy ở các vấn đề về cơ xương khớp hoặc hô hấp. Ví dụ, viêm sụn sườn hay viêm màng phổi sẽ khiến người bệnh đau rõ rệt hơn khi cúi người, trở mình hoặc hít thở sâu.
Khó thở, vã mồ hôi, buồn nôn
Nếu kèm theo cảm giác khó thở, đổ mồ hôi lạnh, chóng mặt hoặc buồn nôn, người bệnh cần đi cấp cứu ngay lập tức vì đây có thể là dấu hiệu sớm của các biến cố tim mạch nguy hiểm.
Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm cần cấp cứu
- Đau tức ngực dữ dội, kéo dài >15 phút
- Khó thở, thở dốc khi nghỉ ngơi
- Đau lan sang tay trái, lưng hoặc hàm
- Mặt tái xanh, toát mồ hôi lạnh
Khi gặp các dấu hiệu trên, người bệnh cần đến bệnh viện cấp cứu ngay để tránh biến chứng nguy hiểm.
Các trường hợp cần kiểm tra chuyên sâu
Nếu cơn đau không quá dữ dội nhưng kéo dài trên 1 tuần, tái phát nhiều lần hoặc không rõ nguyên nhân, bạn nên đến khám chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân và điều trị phù hợp.
Phương pháp chẩn đoán đau xương ức
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ kiểm tra vị trí đau, đặc điểm đau (âm ỉ, nhói, lan tỏa…), mức độ đau và các yếu tố đi kèm (ho, sốt, khó thở…) để bước đầu định hướng nguyên nhân.
Xét nghiệm máu, điện tâm đồ
- Xét nghiệm máu: phát hiện dấu hiệu viêm, nhiễm trùng hoặc tổn thương cơ tim (men tim, troponin).
- Điện tâm đồ (ECG): kiểm tra hoạt động điện học của tim, phát hiện các bất thường như nhồi máu hoặc rối loạn nhịp.
Chụp X-quang, CT Scan, MRI
Các phương pháp hình ảnh giúp phát hiện tổn thương xương, phổi, tim mạch và các cấu trúc liên quan đến vùng xương ức. MRI đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá mô mềm hoặc khối u.
Cách điều trị đau xương ức hiệu quả
Điều trị theo nguyên nhân
Điều trị viêm sụn sườn
- Nghỉ ngơi, hạn chế vận động mạnh vùng ngực
- Dùng thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, naproxen
- Vật lý trị liệu trong trường hợp mãn tính
Điều trị bệnh lý tim mạch
Nhồi máu cơ tim hoặc đau thắt ngực cần điều trị khẩn cấp bằng thuốc chống đông, thuốc giãn mạch, hoặc can thiệp mạch vành (đặt stent, phẫu thuật bắc cầu động mạch vành).
Điều trị trào ngược dạ dày
- Ăn uống đúng giờ, chia nhỏ bữa
- Tránh thức ăn nhiều dầu mỡ, cay, chua
- Dùng thuốc kháng acid, ức chế bơm proton (omeprazole…)
Thuốc giảm đau, giãn cơ
Trong những trường hợp đau do cơ học hoặc không có nguyên nhân nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm đau thông thường, giãn cơ và hỗ trợ giấc ngủ.
Vật lý trị liệu và thay đổi lối sống
- Thực hiện các bài tập giãn cơ vùng ngực, lưng
- Tránh mang vác nặng, giữ tư thế ngồi và nằm đúng
- Ngưng hút thuốc, giảm rượu bia để cải thiện hệ tiêu hóa và hô hấp
Biện pháp phòng ngừa đau xương ức
Chế độ ăn uống khoa học
Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa, giàu chất xơ, hạn chế đồ ăn cay nóng, nhiều acid nhằm phòng ngừa trào ngược dạ dày – nguyên nhân phổ biến gây đau xương ức.
Tập thể dục thường xuyên
Đi bộ, yoga, bơi lội đều là những hình thức vận động giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, cơ xương khớp, hạn chế các bệnh gây đau vùng ngực.
Kiểm soát stress và các bệnh nền
Căng thẳng kéo dài không chỉ làm trầm trọng bệnh lý tiêu hóa và tim mạch mà còn làm tăng cảm nhận đau. Vì thế, học cách thư giãn, kiểm soát lo âu cũng là một phần của phòng bệnh.
Câu chuyện thực tế: Người phụ nữ tưởng đau dạ dày, hóa ra nhồi máu cơ tim
Triệu chứng ban đầu dễ gây nhầm lẫn
Chị Hà (52 tuổi, TP.HCM) chia sẻ: “Tôi bị đau rát vùng giữa ngực sau bữa tối, nghĩ do đầy bụng nên chỉ nằm nghỉ. Nhưng vài giờ sau, cơn đau lan sang tay trái, tôi toát mồ hôi và bắt đầu khó thở. Khi được đưa đi cấp cứu thì đã lên cơn nhồi máu cơ tim.”
Bài học từ việc đi khám trễ
Nhiều người dễ bỏ qua dấu hiệu ban đầu của các bệnh lý nguy hiểm vì nhầm với các vấn đề tiêu hóa hoặc cơ học. Việc chủ động đi khám và kiểm tra tim mạch định kỳ là cực kỳ cần thiết, đặc biệt với người trung niên hoặc có bệnh nền.
Tổng kết: Chủ động nhận biết và xử lý đau xương ức
Đau xương ức không chỉ là biểu hiện của các bệnh lành tính như viêm sụn sườn mà còn có thể liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim, trào ngược dạ dày hoặc viêm màng phổi. Việc nhận biết đúng triệu chứng, đi khám kịp thời và điều trị theo nguyên nhân là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe và tính mạng.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Đau xương ức có phải là triệu chứng của ung thư?
Có thể. Một số loại ung thư trung thất hoặc di căn phổi có thể gây đau vùng xương ức, nhất là khi bệnh tiến triển. Tuy nhiên, tỷ lệ này không cao. Cần chẩn đoán bằng hình ảnh để xác định chính xác.
2. Trào ngược dạ dày có gây đau vùng xương ức không?
Có. Trào ngược là nguyên nhân phổ biến gây đau rát, nóng vùng giữa ngực, đặc biệt sau ăn no hoặc nằm ngay sau bữa ăn.
3. Làm sao phân biệt đau tim và đau cơ xương khớp vùng ngực?
Đau tim thường là cảm giác thắt nghẹt, lan ra tay, hàm, kèm khó thở. Trong khi đó, đau cơ xương thường nhói, tăng khi ấn hoặc vận động. Tuy nhiên, chỉ có khám chuyên khoa mới kết luận chính xác.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.