Xoắn buồng trứng là một trong những tình trạng cấp cứu phụ khoa hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, đặc biệt ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và đang mang thai. Khi buồng trứng bị xoắn, dòng máu nuôi sẽ bị gián đoạn, dẫn đến hoại tử buồng trứng nếu không được can thiệp nhanh chóng. Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và điều trị xoắn buồng trứng.
1. Xoắn Buồng Trứng Là Gì?
1.1 Khái niệm xoắn phần phụ
Xoắn buồng trứng hay xoắn phần phụ là tình trạng buồng trứng hoặc cả buồng trứng và vòi trứng xoắn quanh dây chằng treo của nó, làm gián đoạn dòng máu nuôi dưỡng. Đây là tình trạng cần cấp cứu ngoại khoa vì nếu để lâu có thể dẫn đến hoại tử buồng trứng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản.
1.2 Sự khác biệt giữa xoắn phần phụ và các bệnh lý phụ khoa khác
Khác với u nang buồng trứng hay viêm vùng chậu, xoắn buồng trứng tiến triển rất nhanh và đau dữ dội. Trong khi các bệnh phụ khoa khác thường diễn tiến chậm và có thể điều trị nội khoa, thì xoắn phần phụ cần phẫu thuật khẩn cấp.
2. Nguyên Nhân Gây Xoắn Buồng Trứng
2.1 U nang buồng trứng và nguy cơ xoắn
Phần lớn các trường hợp xoắn buồng trứng có liên quan đến sự hiện diện của u nang buồng trứng, đặc biệt là các u lành tính như nang nước hoặc nang bì. Những khối u này làm tăng trọng lượng buồng trứng và khiến nó dễ xoay quanh trục của mình.
- Khoảng 50-60% ca xoắn buồng trứng xảy ra trên nền u nang buồng trứng.
- U kích thước từ 5–10 cm dễ xoắn nhất.
2.2 Mang thai – yếu tố nguy cơ tiềm ẩn
Phụ nữ mang thai, đặc biệt trong tam cá nguyệt đầu tiên, cũng có nguy cơ cao bị xoắn buồng trứng. Lý do là do sự thay đổi nội tiết tố và di động của tử cung làm thay đổi vị trí phần phụ.
2.3 Điều trị hỗ trợ sinh sản và tác động phụ
Phụ nữ đang thực hiện các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như kích thích buồng trứng, IUI, IVF có nguy cơ bị xoắn phần phụ cao hơn. Điều này do sự tăng kích thước buồng trứng sau tiêm nội tiết và hình thành nhiều nang noãn.
“Một bệnh nhân nữ 28 tuổi sau 10 ngày kích trứng trong IVF nhập viện cấp cứu vì đau bụng dữ dội. Kết quả siêu âm cho thấy buồng trứng trái xoắn hoàn toàn, cần mổ cấp cứu bảo tồn.” – Trích báo cáo ca bệnh tại Bệnh viện Từ Dũ (2023).
3. Triệu Chứng Nhận Biết Sớm
3.1 Đau bụng dưới đột ngột
Triệu chứng phổ biến nhất là đau bụng dưới cấp tính, thường ở một bên, xuất hiện đột ngột và tăng dần. Cơn đau có thể lan ra sau lưng, vùng chậu hoặc đùi.
- Đau thường không giảm khi thay đổi tư thế.
- Đôi khi cơn đau dữ dội tới mức gây ngất xỉu.
3.2 Nôn, buồn nôn và các dấu hiệu toàn thân
Khoảng 50–70% người bệnh có triệu chứng buồn nôn hoặc nôn. Một số có thể sốt nhẹ, nhịp tim nhanh, tụt huyết áp nếu hoại tử buồng trứng bắt đầu xảy ra.
3.3 Các biểu hiện phụ khoa đi kèm
Dù không phổ biến, một số bệnh nhân có thể ra huyết âm đạo nhẹ hoặc cảm giác trướng bụng. Ở phụ nữ mang thai, có thể nhầm với dọa sẩy thai hoặc chửa ngoài tử cung.
4. Phương Pháp Chẩn Đoán Xoắn Buồng Trứng
4.1 Khám lâm sàng và khai thác bệnh sử
Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử đau bụng, chu kỳ kinh nguyệt, can thiệp hỗ trợ sinh sản gần đây và tiến hành khám bụng, khám phụ khoa để xác định vị trí đau, khối u vùng chậu nếu có.
4.2 Siêu âm đầu dò âm đạo – công cụ không thể thiếu
Siêu âm đầu dò là công cụ chẩn đoán chính giúp phát hiện:
- Buồng trứng to, không đều
- Hình ảnh “xoắn cuống” (whirlpool sign)
- Dịch ổ bụng nếu có xuất huyết
4.3 Siêu âm Doppler màu – đánh giá tưới máu
Siêu âm Doppler giúp đánh giá lưu lượng máu đến buồng trứng. Trong trường hợp xoắn hoàn toàn, lưu lượng máu sẽ giảm rõ rệt hoặc không còn tín hiệu.
4.4 Chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý khác
Cần phân biệt xoắn phần phụ với:
- Chửa ngoài tử cung
- Viêm ruột thừa
- Viêm vùng chậu cấp
- Sỏi niệu quản
Việc chẩn đoán chính xác có ý nghĩa sống còn vì trì hoãn điều trị có thể dẫn đến mất buồng trứng vĩnh viễn.
5. Điều Trị Xoắn Buồng Trứng: Cấp Cứu Kịp Thời Là Chìa Khóa
5.1 Mổ nội soi – phương pháp phổ biến
Phẫu thuật nội soi là lựa chọn ưu tiên hiện nay để xử lý xoắn buồng trứng, đặc biệt khi phát hiện sớm. Bác sĩ sẽ gỡ xoắn phần phụ và đánh giá mức độ tổn thương. Nếu mô còn sống, có thể bảo tồn buồng trứng.
Ưu điểm của nội soi:
- Ít xâm lấn, phục hồi nhanh
- Ít đau sau mổ, thẩm mỹ tốt
- Giảm nguy cơ dính vùng chậu
5.2 Phẫu thuật mở – chỉ định khi nào?
Trong một số trường hợp nặng như buồng trứng hoại tử, khối u lớn hoặc có nghi ngờ ung thư, mổ mở ổ bụng là cần thiết để xử lý triệt để và đảm bảo an toàn.
5.3 Bảo tồn buồng trứng – khi nào có thể?
Nếu phát hiện sớm, buồng trứng có thể chưa hoại tử hoàn toàn. Bác sĩ sẽ tiến hành tháo xoắn và giữ lại phần phụ. Việc này rất quan trọng với phụ nữ chưa sinh con hoặc đang mong muốn có thai.
5.4 Điều trị ở phụ nữ mang thai có gì khác biệt?
Xử trí xoắn buồng trứng ở thai phụ cần đặc biệt thận trọng. Nội soi vẫn có thể được thực hiện an toàn ở tam cá nguyệt đầu và giữa. Mục tiêu là cứu phần phụ mà không làm ảnh hưởng đến thai nhi.
“Phẫu thuật xoắn phần phụ ở thai phụ cần bác sĩ có kinh nghiệm sản khoa và gây mê hồi sức chuyên sâu, nhằm tránh nguy cơ sinh non hoặc sẩy thai.” – BS.CKI Nguyễn Thị Thanh Hà, BV Phụ sản Trung ương.
6. Biến Chứng Nguy Hiểm Nếu Không Điều Trị Kịp Thời
6.1 Hoại tử buồng trứng
Buồng trứng bị xoắn sẽ thiếu máu nuôi và dẫn tới hoại tử chỉ sau 6–8 giờ nếu không xử trí. Lúc này, không thể bảo tồn và phải cắt bỏ hoàn toàn.
6.2 Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản
Cắt bỏ buồng trứng gây suy giảm dự trữ trứng, giảm cơ hội mang thai tự nhiên. Trường hợp cắt hai bên buồng trứng sẽ gây vô sinh hoàn toàn và mãn kinh sớm.
6.3 Viêm phúc mạc và nhiễm trùng huyết
Nếu mô hoại tử không được loại bỏ kịp thời, có thể gây rò rỉ dịch viêm, dẫn đến viêm phúc mạc – một tình trạng nguy kịch, đe dọa tính mạng.
7. Cách Phòng Ngừa Xoắn Buồng Trứng
7.1 Theo dõi u nang buồng trứng định kỳ
Phụ nữ có u nang buồng trứng nên được khám định kỳ và làm siêu âm để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường. Cân nhắc phẫu thuật nếu khối u lớn hoặc có nguy cơ xoắn.
7.2 Cảnh giác khi điều trị hiếm muộn
Trong quá trình tiêm thuốc kích trứng hoặc sau chọc hút trứng, nếu xuất hiện đau bụng bất thường, cần đi khám ngay để loại trừ khả năng xoắn phần phụ.
7.3 Vai trò của khám phụ khoa định kỳ
Khám phụ khoa định kỳ không chỉ giúp phát hiện các bất thường ở buồng trứng mà còn nâng cao nhận thức về các dấu hiệu nguy hiểm. Đây là yếu tố then chốt để phòng ngừa và xử trí kịp thời.
8. Câu Chuyện Có Thật: Một Trường Hợp Cứu Kịp Thời
8.1 Câu chuyện từ phòng cấp cứu
Chị Lan (32 tuổi) đột ngột đau bụng dữ dội vào giữa đêm. Nghĩ là rối loạn tiêu hóa, chị tự uống thuốc giảm đau nhưng không đỡ. Đến sáng, được người nhà đưa vào viện, bác sĩ xác định chị bị xoắn buồng trứng trái do u nang 7 cm. May mắn, mổ nội soi kịp thời nên buồng trứng được bảo tồn.
8.2 Bài học: Đừng xem nhẹ những cơn đau bụng dưới
Đau bụng dưới không đơn thuần chỉ là rối loạn tiêu hóa hay hành kinh. Với phụ nữ, đó có thể là dấu hiệu báo động về các bệnh lý phụ khoa nghiêm trọng như xoắn phần phụ. Chẩn đoán sớm chính là chìa khóa sống còn.
9. Kết Luận
9.1 Nhận biết sớm – điều trị kịp thời là chìa khóa
Xoắn buồng trứng là bệnh lý cấp cứu phụ khoa cần xử trí ngay. Nếu được phát hiện sớm, người bệnh có khả năng được bảo tồn buồng trứng và tránh các biến chứng nguy hiểm.
9.2 Tầm quan trọng của giáo dục sức khỏe phụ nữ
Giáo dục sức khỏe sinh sản và khám định kỳ có thể giúp phụ nữ nhận biết sớm những thay đổi bất thường, từ đó phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý phụ khoa, trong đó có xoắn phần phụ.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết: từ triệu chứng đến điều trị, tất cả đều được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.