Xoắn buồng trứng là một trong những cấp cứu phụ khoa nguy hiểm, có thể đe dọa khả năng sinh sản nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Tình trạng này xảy ra khi buồng trứng hoặc vòi trứng bị xoắn quanh dây chằng, gây tắc nghẽn dòng máu nuôi dưỡng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử trí hiệu quả, góp phần bảo vệ sức khỏe sinh sản một cách toàn diện.
Xoắn Buồng Trứng Là Gì?
Xoắn buồng trứng là hiện tượng buồng trứng (có thể kèm theo vòi trứng) bị xoắn quanh trục của nó, làm gián đoạn hoặc cắt đứt hoàn toàn dòng máu nuôi. Nếu không xử lý kịp thời, buồng trứng sẽ bị hoại tử, gây nguy cơ vô sinh và các biến chứng nhiễm trùng nặng.
Tỷ lệ mắc và đối tượng nguy cơ
- Chiếm khoảng 2.7% các ca phẫu thuật cấp cứu phụ khoa.
- Thường gặp nhất ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản (15–45 tuổi).
- Khoảng 60–70% các trường hợp xảy ra ở bên phải do cấu trúc giải phẫu.
Phân biệt với các tình trạng khác
Xoắn buồng trứng dễ bị nhầm với viêm ruột thừa, sỏi thận hoặc u nang vỡ do biểu hiện đau bụng cấp tính tương tự. Việc chẩn đoán chính xác rất cần thiết để tránh xử trí chậm trễ.
Nguyên Nhân Gây Xoắn Buồng Trứng
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến xoắn buồng trứng. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến được ghi nhận:
- U nang buồng trứng: Khoảng 50–70% trường hợp xoắn buồng trứng có liên quan đến sự hiện diện của u nang, đặc biệt là u nang có kích thước từ 5–10 cm.
- Buồng trứng di động bất thường: Một số phụ nữ có cấu trúc dây chằng dài hoặc lỏng lẻo, làm tăng nguy cơ buồng trứng bị xoắn.
- Thai kỳ: Nội tiết tố tăng cao trong thai kỳ làm tăng lưu lượng máu đến buồng trứng, làm tăng khối lượng buồng trứng và nguy cơ xoắn.
- Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): Tình trạng kích thích buồng trứng quá mức trong IVF có thể gây quá sản và xoắn.
- Tiền sử phẫu thuật vùng chậu: Dính sau mổ có thể kéo buồng trứng lệch vị trí và dễ bị xoắn.
TS.BS Nguyễn Thị Hường, chuyên gia sản phụ khoa tại BV Đại học Y dược TP.HCM chia sẻ: “Các chị em có tiền sử u nang buồng trứng cần theo dõi sát vì đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến xoắn buồng trứng.”
Triệu Chứng Cảnh Báo Xoắn Buồng Trứng
Triệu chứng xoắn buồng trứng thường đến đột ngột và dữ dội, khiến người bệnh không kịp phản ứng. Dưới đây là những dấu hiệu quan trọng cần lưu ý:
1. Đau bụng dưới dữ dội
- Đau nhói, liên tục, chủ yếu ở một bên bụng dưới (thường bên phải).
- Cơn đau có thể lan ra vùng thắt lưng, đùi hoặc hậu môn.
2. Buồn nôn và nôn
- Gặp ở khoảng 60% bệnh nhân do kích thích thần kinh phó giao cảm.
3. Rối loạn tiêu hóa hoặc tiểu tiện
- Chướng bụng, tiêu chảy hoặc táo bón.
- Tiểu buốt, tiểu rắt nếu xoắn gây chèn ép bàng quang.
4. Các triệu chứng toàn thân khác
- Sốt nhẹ dưới 38°C, cảm giác mệt mỏi, hoa mắt.
- Rối loạn kinh nguyệt: chậm kinh, rong kinh hoặc không rụng trứng.
Lưu ý: Một số trường hợp xoắn không hoàn toàn có thể gây triệu chứng mờ nhạt, dễ bị bỏ sót khi thăm khám ban đầu.
Chẩn Đoán Xoắn Buồng Trứng
Việc chẩn đoán sớm là chìa khóa để bảo tồn buồng trứng. Bác sĩ sẽ dựa vào kết hợp giữa lâm sàng và cận lâm sàng:
1. Khám lâm sàng
- Sờ đau vùng hạ vị, có thể kèm phản ứng thành bụng.
- Khám âm đạo thấy khối u đau, di động kém.
2. Siêu âm đầu dò âm đạo
- Hình ảnh buồng trứng to, ít hoặc không có tưới máu Doppler.
- Buồng trứng nằm lệch vị trí thông thường.
3. MRI hoặc CT Scan
- Chỉ định khi siêu âm không rõ ràng hoặc nghi ngờ bệnh lý ác tính.
4. Xét nghiệm máu
- Bạch cầu tăng cao (trên 10.000/mm3).
- CRP tăng gợi ý viêm nhiễm hoặc hoại tử.
| Phương pháp | Ưu điểm | Hạn chế |
|---|---|---|
| Siêu âm | Rẻ tiền, dễ thực hiện, không xâm lấn | Phụ thuộc vào kinh nghiệm bác sĩ |
| MRI | Hình ảnh rõ, đánh giá tốt cấu trúc mô mềm | Chi phí cao, không sẵn có rộng rãi |
| CT Scan | Tốt trong trường hợp chẩn đoán phân biệt | Tiếp xúc tia X, không tối ưu cho mô phụ khoa |
(Tiếp tục phần còn lại sẽ bao gồm các mục: điều trị, biến chứng, phòng ngừa, xoắn buồng trứng ở trẻ em, khi nào cần khám bác sĩ, kết luận và mục hỏi đáp.)
Phương Pháp Điều Trị Xoắn Buồng Trứng
Điều trị xoắn buồng trứng chủ yếu là can thiệp ngoại khoa khẩn cấp nhằm tháo xoắn và bảo tồn chức năng sinh sản nếu có thể. Việc điều trị cần được tiến hành sớm nhất để tránh nguy cơ hoại tử buồng trứng.
1. Điều trị nội khoa (chỉ hỗ trợ)
- Thuốc giảm đau, kháng viêm có thể được sử dụng để giảm triệu chứng trước khi phẫu thuật.
- Tuy nhiên, điều trị nội khoa không có khả năng tháo xoắn hoặc ngăn ngừa hoại tử.
2. Phẫu thuật ngoại khoa
- Mổ nội soi tháo xoắn: Là phương pháp phổ biến, ít xâm lấn, giúp tháo xoắn và đánh giá tình trạng buồng trứng. Nếu mô còn sống, có thể bảo tồn.
- Cắt bỏ buồng trứng: Áp dụng khi mô buồng trứng đã hoại tử, đổi màu, không còn hồi phục.
- Trong trường hợp u nang là nguyên nhân gây xoắn, bác sĩ có thể tiến hành cắt bỏ u nang buồng trứng cùng lúc.
Thống kê: Theo một nghiên cứu tại Hoa Kỳ, trong 100 ca xoắn buồng trứng, có khoảng 30–40% được bảo tồn buồng trứng nếu phẫu thuật kịp thời trong 6–8 giờ đầu tiên.
Biến Chứng Nguy Hiểm Nếu Không Điều Trị Kịp Thời
Nếu không được xử trí sớm, xoắn buồng trứng có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng sinh sản của người phụ nữ.
- Hoại tử buồng trứng: Dẫn đến mất hoàn toàn chức năng buồng trứng bên bị tổn thương.
- Vô sinh: Nguy cơ tăng lên nếu phải cắt bỏ cả buồng trứng và vòi trứng.
- Viêm phúc mạc: Khi mô hoại tử lan rộng, gây nhiễm trùng ổ bụng.
- Sốc nhiễm khuẩn: Trong các trường hợp nặng, có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu đúng lúc.
Phòng Ngừa Xoắn Buồng Trứng Như Thế Nào?
Phòng ngừa xoắn buồng trứng là hoàn toàn có thể nếu người bệnh có ý thức chăm sóc và theo dõi sức khỏe phụ khoa định kỳ.
Các biện pháp phòng ngừa hiệu quả
- Khám phụ khoa định kỳ mỗi 6 tháng để phát hiện sớm u nang hoặc bất thường buồng trứng.
- Điều trị triệt để các u nang buồng trứng có nguy cơ cao (≥5 cm).
- Hạn chế hoạt động thể chất mạnh nếu đang có u nang buồng trứng.
- Theo dõi sát sau các thủ thuật phụ khoa hoặc kích trứng (trong IVF).
BS.CKII Trần Thị Thanh Thảo – Chuyên gia Sản phụ khoa cho biết: “Phát hiện và xử trí u nang buồng trứng là yếu tố then chốt để phòng ngừa xoắn buồng trứng.”
Xoắn Buồng Trứng Ở Trẻ Em Và Thanh Thiếu Niên
Dù ít gặp hơn người lớn, xoắn buồng trứng vẫn có thể xảy ra ở trẻ em gái và thiếu nữ tuổi dậy thì. Đây là nhóm đối tượng dễ bị chẩn đoán nhầm do ít bộc lộ triệu chứng.
Triệu chứng ở trẻ em
- Đau bụng dữ dội, không rõ nguyên nhân.
- Buồn nôn, chán ăn, sốt nhẹ.
- Trẻ thường không diễn tả được cụ thể vị trí đau.
Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu bất thường ở vùng bụng dưới để loại trừ khả năng xoắn buồng trứng hoặc viêm ruột thừa.
Khi Nào Cần Gặp Bác Sĩ?
Bạn cần đến cơ sở y tế ngay nếu có các dấu hiệu sau:
- Đau bụng dữ dội vùng hạ vị, không thuyên giảm.
- Buồn nôn, nôn mửa kéo dài không rõ nguyên nhân.
- Đã từng có u nang buồng trứng hoặc đang điều trị hiếm muộn.
- Thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt kèm theo các triệu chứng toàn thân.
Tổng Kết: Phát Hiện Sớm – Giữ Lại Cơ Hội Sinh Sản
Xoắn buồng trứng là tình trạng nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát hiệu quả nếu được phát hiện sớm và xử trí kịp thời. Việc chủ động thăm khám định kỳ, lắng nghe cơ thể và cảnh giác với những dấu hiệu bất thường chính là cách bảo vệ khả năng sinh sản của chính bạn.
Đừng chờ đến khi đau mới đi khám! Hãy chủ động kiểm tra phụ khoa định kỳ và chia sẻ thông tin này đến những người phụ nữ bạn yêu thương.
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
1. Xoắn buồng trứng có tự khỏi được không?
Không. Xoắn buồng trứng là tình trạng cấp cứu, nếu không phẫu thuật tháo xoắn sẽ gây hoại tử buồng trứng.
2. Sau khi tháo xoắn buồng trứng có mang thai được không?
Nếu buồng trứng không bị hoại tử và chức năng còn hoạt động bình thường, khả năng mang thai vẫn có thể được bảo tồn.
3. Xoắn buồng trứng có tái phát không?
Có thể. Nếu buồng trứng vẫn còn có cấu trúc bất thường hoặc có u nang tái phát, nguy cơ xoắn trở lại vẫn tồn tại.
4. Phẫu thuật tháo xoắn buồng trứng có đau không?
Phẫu thuật nội soi là phương pháp ít xâm lấn, đau nhẹ và thời gian hồi phục nhanh hơn so với mổ mở.
5. Có cần cắt buồng trứng khi bị xoắn không?
Chỉ khi buồng trứng hoại tử không thể hồi phục, bác sĩ mới chỉ định cắt bỏ để tránh nhiễm trùng và biến chứng.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.