Vô sinh không chỉ là nỗi lo của riêng một cá nhân mà còn là một vấn đề xã hội ngày càng đáng quan tâm. Trong số các nguyên nhân gây vô sinh ở nữ giới, yếu tố liên quan đến vòi trứng và phúc mạc chiếm tỷ lệ lớn nhưng lại thường bị bỏ qua do biểu hiện không rõ ràng. Việc nhận biết, chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời có thể mở ra cơ hội làm mẹ cho hàng triệu phụ nữ.
1. Vô sinh do vòi trứng và phúc mạc là gì?
Vô sinh do yếu tố vòi trứng và phúc mạc là tình trạng người phụ nữ không thể mang thai do sự cản trở về mặt cơ học hoặc chức năng của hệ thống sinh sản, đặc biệt là vòi trứng – nơi diễn ra quá trình gặp gỡ giữa trứng và tinh trùng – và lớp màng phúc mạc vùng chậu.
Vòi trứng có vai trò như một “cây cầu” nối buồng trứng và tử cung, tạo điều kiện thuận lợi để trứng sau khi rụng gặp tinh trùng và tạo thành phôi thai. Phúc mạc bao phủ toàn bộ ổ bụng và các cơ quan sinh sản, giữ vai trò hỗ trợ di động và ổn định môi trường nội tại.
Khi vòi trứng bị tắc, dính hoặc tổn thương; hoặc khi phúc mạc bị viêm, lạc nội mạc tử cung hay dính sau phẫu thuật, sự di chuyển và thụ tinh của trứng sẽ bị cản trở, làm giảm khả năng có thai tự nhiên.
2. Nguyên nhân gây vô sinh do vòi trứng và phúc mạc
2.1. Tắc nghẽn vòi trứng
Theo thống kê từ WHO, tắc vòi trứng là nguyên nhân gây vô sinh chiếm khoảng 25–35% trong tổng số các trường hợp vô sinh nữ.
- Nhiễm khuẩn vùng chậu (PID): Do vi khuẩn như Chlamydia hoặc lậu gây ra, gây viêm nhiễm dẫn đến sẹo hóa và tắc vòi trứng.
- Viêm phần phụ sau nạo phá thai: Một nguyên nhân phổ biến ở phụ nữ từng can thiệp sản khoa không an toàn.
- Lao sinh dục: Dù hiếm, nhưng lao có thể gây tổn thương phúc mạc, vòi trứng dẫn đến dính và tắc nghẽn.
2.2. Tổn thương phúc mạc do lạc nội mạc tử cung
Lạc nội mạc tử cung là tình trạng các tế bào nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung, phổ biến ở phúc mạc vùng chậu. Những mô này gây viêm, tạo mô sẹo và dính bất thường giữa các cơ quan, ảnh hưởng đến chức năng của vòi trứng.
Nghiên cứu từ Hiệp hội Sinh sản Hoa Kỳ (ASRM) cho thấy 30–50% phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung gặp khó khăn trong việc mang thai.
2.3. Dính vùng chậu sau phẫu thuật
Sau các phẫu thuật ổ bụng như mổ lấy thai, bóc u xơ tử cung, u nang buồng trứng hoặc viêm ruột thừa, phụ nữ có thể hình thành các mô sẹo và dính làm biến dạng vòi trứng hoặc phúc mạc.
- Phẫu thuật mổ mở có nguy cơ dính cao hơn so với nội soi.
- Những dải dính khiến vòi trứng mất khả năng co bóp và hút trứng từ buồng trứng.
2.4. Dị tật bẩm sinh hoặc yếu tố giải phẫu
Một số phụ nữ có bất thường về cấu trúc vòi trứng từ khi sinh ra như vòi trứng quá hẹp, xoắn bất thường, hoặc phúc mạc bị thiểu sản. Những bất thường này có thể không gây triệu chứng nhưng lại ngăn cản sự thụ thai.
3. Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết
Vô sinh do yếu tố vòi trứng – phúc mạc thường không có biểu hiện cụ thể. Tuy nhiên, một số dấu hiệu sau có thể giúp chị em nghi ngờ và sớm đi khám:
3.1. Không có thai sau thời gian dài quan hệ bình thường
Trường hợp phổ biến nhất là hai vợ chồng quan hệ đều đặn, không sử dụng biện pháp tránh thai trong ít nhất 12 tháng nhưng vẫn chưa mang thai.
3.2. Kinh nguyệt bất thường hoặc đau bụng kinh dữ dội
Đặc biệt ở những người mắc lạc nội mạc tử cung, kinh nguyệt có thể kéo dài, lượng máu ra nhiều và đau bụng dữ dội mỗi kỳ kinh.
3.3. Có tiền sử viêm vùng chậu hoặc mổ vùng bụng
- Tiền sử nhiễm trùng phụ khoa, đặc biệt là viêm phần phụ kéo dài.
- Đã từng can thiệp y khoa như mổ lấy thai, mổ u nang buồng trứng…
4. Phương pháp chẩn đoán vô sinh do vòi trứng – phúc mạc
Để xác định chính xác nguyên nhân gây vô sinh, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp chẩn đoán hiện đại sau:
4.1. Chụp tử cung – vòi trứng (HSG)
Kỹ thuật này sử dụng thuốc cản quang để kiểm tra sự lưu thông của vòi trứng. Hình ảnh thu được sẽ cho biết vòi trứng có bị tắc hay không.
4.2. Siêu âm đầu dò kết hợp soi buồng tử cung
Phát hiện bất thường về cấu trúc tử cung, buồng trứng và dò tìm các khối u hoặc mô lạc nội mạc tử cung.
4.3. Nội soi chẩn đoán vùng chậu
Phương pháp xâm lấn nhẹ cho phép quan sát trực tiếp tình trạng dính vùng chậu, tổn thương phúc mạc hoặc lạc nội mạc tử cung.
5. Các phương pháp điều trị hiệu quả hiện nay
5.1. Phẫu thuật tái tạo vòi trứng
Với những trường hợp tắc vòi trứng do dính hoặc sẹo hóa nhẹ, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật nội soi để tái tạo và khơi thông vòi trứng. Phẫu thuật bao gồm:
- Cắt dây dính quanh vòi trứng: Giúp phục hồi khả năng di chuyển của trứng.
- Mở vòi trứng (salpingostomy): Áp dụng cho các trường hợp tắc đoạn xa gần loa vòi.
Phẫu thuật mang lại hiệu quả cao nếu được thực hiện đúng thời điểm và bởi bác sĩ chuyên khoa sâu về hiếm muộn – phụ khoa nội soi.
5.2. Điều trị nội khoa với các trường hợp viêm nhiễm nhẹ
Ở giai đoạn đầu, khi phát hiện viêm nhiễm sinh dục hoặc bệnh viêm vùng chậu, điều trị bằng thuốc kháng sinh phù hợp có thể giúp ngăn ngừa hình thành sẹo và tắc nghẽn vòi trứng.
Ngoài ra, với lạc nội mạc tử cung mức độ nhẹ, có thể sử dụng thuốc điều hòa nội tiết như GnRH để làm teo ổ bệnh, giảm viêm và cải thiện khả năng thụ thai tự nhiên.
5.3. Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF)
Trong các trường hợp tắc nghẽn hoàn toàn hai bên vòi trứng, dính vùng chậu nặng hoặc sau phẫu thuật không hiệu quả, thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) là giải pháp tối ưu.
- Trứng được lấy ra khỏi cơ thể, kết hợp với tinh trùng trong phòng lab.
- Phôi sau đó được chuyển vào tử cung để phát triển tự nhiên.
IVF giúp bỏ qua vai trò của vòi trứng và tăng tỷ lệ có thai lên đến 40–60% tùy trường hợp.
TS.BS Lê Thị Kim Dung (Trung tâm chăm sóc sức khỏe sinh sản) nhận định: “Với sự phát triển của IVF hiện nay, nhiều phụ nữ bị tắc vòi trứng vẫn có cơ hội làm mẹ sau một vài chu kỳ chuyển phôi.”
6. Cách phòng ngừa vô sinh do vòi trứng – phúc mạc
6.1. Giữ vệ sinh vùng kín đúng cách
Vệ sinh vùng kín hàng ngày bằng dung dịch phù hợp, tránh thụt rửa sâu hoặc dùng sản phẩm có độ pH không cân bằng sẽ giúp giảm nguy cơ viêm nhiễm đường sinh dục.
6.2. Khám phụ khoa định kỳ
Khuyến cáo phụ nữ nên khám phụ khoa 1–2 lần/năm để phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn như viêm phần phụ, u nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung.
6.3. Tránh nạo phá thai và điều trị viêm nhiễm sớm
Nạo phá thai không an toàn là nguyên nhân hàng đầu gây viêm dính vòi trứng và tổn thương nội mạc. Khi có dấu hiệu khí hư bất thường, đau vùng hạ vị, cần điều trị kịp thời để tránh biến chứng lâu dài.
7. Khi nào nên đi khám bác sĩ chuyên khoa hiếm muộn?
7.1. Sau 6–12 tháng quan hệ không có thai
Nếu bạn dưới 35 tuổi và đã quan hệ đều đặn, không dùng biện pháp tránh thai trong 1 năm mà vẫn chưa có thai, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa sinh sản.
7.2. Có tiền sử bệnh lý hoặc phẫu thuật vùng bụng
- Từng viêm vùng chậu, viêm phần phụ, nhiễm Chlamydia.
- Tiền sử phẫu thuật: mổ ruột thừa, bóc u nang buồng trứng, u xơ tử cung…
8. Kết luận
Vô sinh do yếu tố vòi trứng – phúc mạc là tình trạng phổ biến nhưng có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc hiểu rõ các nguyên nhân, dấu hiệu và phương pháp can thiệp hiện đại sẽ giúp chị em chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản và giữ gìn thiên chức làm mẹ.
Hãy lắng nghe cơ thể mình và đến gặp bác sĩ chuyên khoa nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc có con.
✅ Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Vòi trứng bị tắc có tự thông lại được không?
Vòi trứng bị tắc hoàn toàn thường không tự thông lại. Phẫu thuật nội soi hoặc IVF là những phương pháp được chỉ định trong trường hợp này.
2. Tắc một bên vòi trứng có mang thai tự nhiên được không?
Có. Nếu vòi trứng còn lại hoạt động bình thường và không có yếu tố hiếm muộn khác, khả năng thụ thai tự nhiên vẫn có thể xảy ra.
3. Sau khi phẫu thuật mở vòi trứng bao lâu thì có thể mang thai?
Thời gian lý tưởng để mang thai sau phẫu thuật là từ 3–6 tháng, khi vòi trứng đã lành và không có dấu hiệu tái dính.
4. IVF có hiệu quả với người bị dính vùng chậu nặng không?
Có. IVF là phương pháp hiệu quả trong các trường hợp dính vùng chậu do lạc nội mạc tử cung, viêm nhiễm hoặc hậu phẫu.
5. Điều trị tắc vòi trứng có được bảo hiểm y tế hỗ trợ không?
Phần lớn các kỹ thuật chẩn đoán có thể được hỗ trợ bởi bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, IVF hiện chưa nằm trong danh mục chi trả của BHYT.
Hãy hành động ngay!
Nếu bạn nghi ngờ mình đang gặp vấn đề về sinh sản, đừng ngần ngại thăm khám sớm tại các trung tâm hỗ trợ sinh sản uy tín. Sự chủ động hôm nay có thể mang đến tiếng cười trẻ thơ trong tổ ấm của bạn ngày mai.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.