Viêm tuyến giáp Hashimoto là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây suy giáp – tình trạng tuyến giáp không sản xuất đủ hormone cần thiết cho cơ thể. Dù tiến triển chậm và đôi khi âm thầm, Hashimoto có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bài viết dưới đây từ ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh này: từ nguyên nhân, triệu chứng đến các phương pháp điều trị hiệu quả nhất hiện nay.
Giới thiệu về viêm tuyến giáp Hashimoto
Viêm tuyến giáp Hashimoto (còn gọi là bệnh Hashimoto hoặc viêm tuyến giáp tự miễn) là một bệnh lý mạn tính, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tự tấn công tuyến giáp – một tuyến nội tiết nhỏ nằm ở cổ, chịu trách nhiệm sản xuất hormone kiểm soát quá trình trao đổi chất, điều hòa thân nhiệt, nhịp tim và nhiều chức năng quan trọng khác.
Hashimoto là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra suy giáp tại các quốc gia phát triển, ảnh hưởng đến khoảng 5% dân số toàn cầu, đặc biệt là phụ nữ trung niên. Tuy nhiên, ở Việt Nam, bệnh này vẫn còn ít được nhận diện đúng cách.
“Tôi cảm thấy mệt mỏi kéo dài, tăng cân không kiểm soát và rụng tóc nhiều trong nhiều tháng. Không ai nghĩ rằng nguyên nhân lại xuất phát từ tuyến giáp cho đến khi tôi được chẩn đoán Hashimoto.” – Minh Hằng, 38 tuổi, chia sẻ câu chuyện thật.
Hashimoto là bệnh gì?
Bệnh Hashimoto là một rối loạn tự miễn, trong đó hệ miễn dịch – thay vì bảo vệ cơ thể – lại nhầm lẫn tuyến giáp là “kẻ xâm nhập” và sản sinh kháng thể tấn công chính mô tuyến giáp. Sự tấn công này gây viêm kéo dài, làm tổn thương tế bào tuyến giáp, dẫn đến giảm sản xuất hormone tuyến giáp (suy giáp).
Bệnh tiến triển chậm qua nhiều năm và không gây triệu chứng rõ ràng ban đầu. Nhưng nếu không điều trị, tuyến giáp sẽ bị phá hủy hoàn toàn, gây ra nhiều rối loạn nghiêm trọng trong cơ thể.
Vai trò của tuyến giáp trong cơ thể:
- Điều hòa chuyển hóa năng lượng.
- Kiểm soát nhịp tim và huyết áp.
- Ảnh hưởng đến tâm trạng và chức năng nhận thức.
- Góp phần vào sự phát triển và duy trì hệ thần kinh.
Nguyên nhân gây bệnh Hashimoto
Hiện chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây bệnh Hashimoto. Tuy nhiên, các chuyên gia nội tiết ghi nhận sự kết hợp của nhiều yếu tố dưới đây:
1. Di truyền
Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp, đặc biệt là bệnh tự miễn như Hashimoto, bệnh Basedow, lupus ban đỏ… có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
2. Rối loạn miễn dịch
Hashimoto là biểu hiện của tình trạng rối loạn hệ miễn dịch. Hệ miễn dịch sản sinh kháng thể (chủ yếu là anti-TPO và anti-thyroglobulin) chống lại tuyến giáp.
3. Yếu tố nội tiết và giới tính
Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 8 lần nam giới, đặc biệt là trong giai đoạn mang thai, sau sinh hoặc tiền mãn kinh – khi nội tiết tố thay đổi mạnh.
4. Môi trường và lối sống
- Nhiễm virus (EBV, viêm gan C) hoặc vi khuẩn.
- Tiếp xúc hóa chất độc hại (như thuốc trừ sâu, PCBs).
- Chế độ ăn quá nhiều iod hoặc thiếu iod.
- Stress kéo dài.
Triệu chứng viêm tuyến giáp Hashimoto
Do bệnh tiến triển chậm, các triệu chứng của Hashimoto thường mơ hồ, dễ bị nhầm lẫn với căng thẳng, rối loạn tâm lý hay tuổi tác. Dưới đây là các biểu hiện thường gặp nhất:
Triệu chứng ban đầu
- Mệt mỏi kéo dài.
- Lạnh tay chân, không chịu được lạnh.
- Táo bón, chán ăn.
- Khô da, tóc rụng nhiều.
Triệu chứng khi bệnh tiến triển
- Tăng cân không rõ nguyên nhân.
- Trầm cảm, giảm tập trung.
- Kinh nguyệt không đều (ở phụ nữ).
- Tim đập chậm, trầm cảm, thậm chí mất trí nhớ nhẹ.
- Xuất hiện bướu cổ (tuyến giáp to).
So sánh với các rối loạn tuyến giáp khác
| Đặc điểm | Hashimoto | Basedow (cường giáp tự miễn) |
|---|---|---|
| Bản chất | Suy giáp do miễn dịch phá hủy tuyến giáp | Cường giáp do miễn dịch kích thích tuyến giáp |
| Triệu chứng | Lạnh, mệt, tăng cân, trầm cảm | Nóng, lo âu, sụt cân, tim nhanh |
| Kháng thể | Anti-TPO, anti-Tg | TRAb |
| Điều trị | Thay thế hormone giáp | Kháng giáp, iod phóng xạ |
Biến chứng nếu không điều trị
Viêm tuyến giáp Hashimoto nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm có thể dẫn đến những biến chứng đáng ngại:
- Suy giáp nặng (myxedema): Gây hạ thân nhiệt, nhịp tim chậm, thậm chí hôn mê và tử vong.
- Vô sinh và rối loạn kinh nguyệt: Đặc biệt ảnh hưởng đến phụ nữ đang mang thai hoặc có kế hoạch mang thai.
- Trầm cảm kéo dài: Gây suy giảm chất lượng cuộc sống.
- Bướu giáp lớn: Gây chèn ép thực quản, khí quản.
- Tăng nguy cơ mắc các bệnh tự miễn khác: như lupus, viêm khớp dạng thấp, đái tháo đường type 1.
“`html
Chẩn đoán viêm tuyến giáp Hashimoto
Việc chẩn đoán Hashimoto dựa vào sự kết hợp giữa triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm máu và siêu âm tuyến giáp. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân đến khám vì những biểu hiện không đặc hiệu như mệt mỏi, tăng cân, hoặc rối loạn kinh nguyệt – do đó cần được kiểm tra kỹ lưỡng để tránh chẩn đoán muộn.
1. Xét nghiệm máu
- TSH (Thyroid Stimulating Hormone): Tăng cao là dấu hiệu của suy giáp.
- FT4 (Free Thyroxine): Thường thấp trong suy giáp.
- Anti-TPO: Kháng thể chống peroxidase tuyến giáp – đặc trưng của Hashimoto.
- Anti-Tg: Kháng thể chống thyroglobulin – cũng thường xuất hiện trong bệnh này.
2. Siêu âm tuyến giáp
Hình ảnh siêu âm có thể cho thấy tuyến giáp giảm âm, không đồng nhất, có thể phì đại hoặc teo nhỏ tùy giai đoạn bệnh. Đây là công cụ quan trọng giúp phân biệt Hashimoto với các bệnh tuyến giáp khác như bướu nhân hay viêm tuyến giáp cấp.
3. Sinh thiết (trong một số trường hợp)
Sinh thiết bằng kim nhỏ (FNA) chỉ được thực hiện khi nghi ngờ có khối u hoặc biến chứng không rõ nguyên nhân.
Các phương pháp điều trị hiệu quả
Hiện nay, bệnh Hashimoto chưa có cách điều trị triệt để do đây là bệnh tự miễn. Tuy nhiên, với phương pháp phù hợp, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tốt triệu chứng, duy trì cuộc sống bình thường và phòng ngừa biến chứng.
1. Điều trị bằng hormone tuyến giáp
Liệu pháp thay thế hormone Levothyroxine là phương pháp điều trị chính, giúp cung cấp lượng hormone cần thiết mà tuyến giáp không sản xuất đủ. Liều dùng được cá nhân hóa tùy theo độ tuổi, cân nặng và mức độ suy giáp.
2. Theo dõi định kỳ
- Kiểm tra định kỳ nồng độ TSH, FT4 mỗi 3–6 tháng đầu điều trị và sau đó mỗi 6–12 tháng.
- Điều chỉnh liều Levothyroxine nếu có thay đổi lâm sàng hoặc chỉ số xét nghiệm.
3. Điều trị triệu chứng và hỗ trợ
Ở một số bệnh nhân có biểu hiện trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, rụng tóc nghiêm trọng,… có thể phối hợp các phương pháp hỗ trợ như:
- Điều trị trầm cảm nhẹ bằng tâm lý liệu pháp hoặc thuốc (theo chỉ định).
- Thực phẩm bổ sung: sắt, selen, vitamin D (có nghiên cứu cho thấy liên quan đến chức năng tuyến giáp).
Lối sống cho người mắc bệnh Hashimoto
Chăm sóc toàn diện không chỉ là dùng thuốc đúng cách, mà còn cần một lối sống lành mạnh, chủ động.
1. Dinh dưỡng hợp lý
- Tránh ăn quá nhiều thực phẩm chứa iod cao như rong biển, tảo biển.
- Hạn chế gluten: một số bệnh nhân có cải thiện triệu chứng khi loại bỏ gluten khỏi khẩu phần.
- Ăn đủ selen (hạt Brazil, cá, trứng) – hỗ trợ chuyển hóa hormone tuyến giáp.
2. Quản lý stress
Stress là yếu tố làm nặng thêm bệnh tự miễn. Các kỹ thuật như thiền định, yoga, viết nhật ký hoặc đi bộ hàng ngày đều giúp ích rõ rệt.
3. Tập thể dục nhẹ nhàng
Tập luyện giúp tăng trao đổi chất, kiểm soát cân nặng và giảm căng thẳng. Tuy nhiên, cần tránh các bài tập quá sức khi mới bắt đầu điều trị suy giáp.
Câu chuyện thực tế: “Tôi đã vượt qua Hashimoto như thế nào?”
“Tôi là một giáo viên trung học, từng không hiểu tại sao mình luôn cảm thấy buồn ngủ, khó tập trung, tóc rụng và cơ thể chậm chạp. Sau khi được chẩn đoán Hashimoto, tôi đã bắt đầu điều trị với Levothyroxine theo chỉ dẫn của bác sĩ nội tiết. Đồng thời, tôi thay đổi chế độ ăn, tập yoga mỗi sáng và ngừng tự trách bản thân vì những thay đổi cơ thể mình không thể kiểm soát. Giờ đây, tôi đã lấy lại được năng lượng, giảm được 5kg, và sống tích cực hơn bao giờ hết.”
FAQ – Giải đáp thắc mắc thường gặp
Hashimoto có chữa khỏi được không?
Không. Hashimoto là bệnh mạn tính, không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát tốt bằng thuốc và lối sống hợp lý.
Bệnh này có di truyền không?
Có yếu tố di truyền. Nếu trong gia đình có người mắc bệnh tuyến giáp, nguy cơ mắc Hashimoto sẽ cao hơn.
Thời gian điều trị kéo dài bao lâu?
Thông thường là suốt đời. Liều thuốc có thể được điều chỉnh tùy theo từng giai đoạn và phản ứng của cơ thể.
Tôi có cần kiêng ăn gì không?
Tránh ăn quá nhiều iod, hạn chế gluten nếu có chỉ định bác sĩ. Nên bổ sung selen và vitamin D theo hướng dẫn.
Hashimoto có gây ung thư tuyến giáp không?
Rất hiếm. Tuy nhiên, bệnh nhân Hashimoto nên siêu âm định kỳ để tầm soát nguy cơ phát triển bướu hoặc nốt tuyến giáp.
Tổng kết
Viêm tuyến giáp Hashimoto là bệnh lý nội tiết phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua do triệu chứng tiến triển chậm và không đặc hiệu. Tuy không thể chữa khỏi hoàn toàn, bệnh có thể được kiểm soát tốt nếu phát hiện sớm và tuân thủ điều trị. Quan trọng nhất là người bệnh cần trang bị kiến thức đúng đắn, xây dựng lối sống lành mạnh và hợp tác chặt chẽ với bác sĩ điều trị.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy tất cả thông tin y khoa cần thiết, từ triệu chứng đến điều trị, đều được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.