Viêm tuyến giáp bán cấp hay còn gọi là viêm tuyến giáp De Quervain là một bệnh lý hiếm gặp nhưng gây đau đớn và ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày. Nhiều người ban đầu nhầm lẫn triệu chứng bệnh với viêm họng hoặc đau cổ thông thường, dẫn đến chẩn đoán muộn và điều trị sai hướng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và tiên lượng của viêm tuyến giáp bán cấp dưới góc nhìn chuyên môn, dễ hiểu và cập nhật nhất.
“Tôi từng nghĩ mình chỉ bị viêm họng sau cảm cúm, nhưng không ngờ đó là viêm tuyến giáp bán cấp. Nhờ phát hiện sớm và điều trị đúng, tôi đã hồi phục hoàn toàn sau vài tuần.” – Chị Hồng, 42 tuổi, Hà Nội
1. Tổng quan về tuyến giáp và vai trò của tuyến giáp
Tuyến giáp nằm ở đâu và có chức năng gì?
Tuyến giáp là một tuyến nội tiết nhỏ hình cánh bướm, nằm ở phía trước cổ, ngay dưới thanh quản. Tuy nhỏ nhưng tuyến giáp đảm nhiệm vai trò cực kỳ quan trọng: sản xuất hormone T3 (Triiodothyronine) và T4 (Thyroxine), giúp điều hòa quá trình trao đổi chất, nhịp tim, nhiệt độ cơ thể, chức năng tiêu hóa và sức khỏe thần kinh.
Tuyến giáp và ảnh hưởng toàn thân
Sự rối loạn trong chức năng tuyến giáp có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, từ cảm xúc, thể chất đến khả năng miễn dịch. Các bệnh lý tuyến giáp phổ biến gồm suy giáp, cường giáp, bướu giáp, viêm tuyến giáp và ung thư tuyến giáp.
2. Viêm tuyến giáp bán cấp (De Quervain): Định nghĩa và phân loại
Viêm tuyến giáp bán cấp là gì?
Viêm tuyến giáp bán cấp (De Quervain) là tình trạng viêm tuyến giáp không do vi khuẩn, thường xuất hiện sau khi người bệnh bị nhiễm virus đường hô hấp trên. Bệnh có tính chất tạm thời và thường tự hồi phục sau vài tuần đến vài tháng, nhưng gây đau nhiều và ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống.
Phân biệt các loại viêm tuyến giáp
Viêm tuyến giáp có nhiều loại, phân biệt dựa trên nguyên nhân:
- Viêm tuyến giáp Hashimoto: Bệnh tự miễn, diễn tiến mạn tính gây suy giáp vĩnh viễn.
- Viêm tuyến giáp sau sinh: Thường xảy ra sau khi sinh con, liên quan đến miễn dịch.
- Viêm tuyến giáp bán cấp (De Quervain): Xảy ra sau nhiễm virus, có đau cổ điển hình, thường lành tính.
3. Nguyên nhân gây viêm tuyến giáp bán cấp
Nhiễm virus là nguyên nhân phổ biến nhất
Theo các nghiên cứu, có khoảng 70-85% trường hợp viêm tuyến giáp bán cấp xảy ra sau nhiễm virus. Các loại virus thường gặp gồm:
- Virus cúm (Influenza)
- Virus Epstein-Barr (EBV)
- Virus quai bị
- Adenovirus
Hệ miễn dịch phản ứng mạnh với virus, vô tình gây viêm tuyến giáp kéo dài ngay cả sau khi nhiễm virus đã khỏi.
Yếu tố nguy cơ
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:
- Giới tính: Phụ nữ chiếm tới 75% tổng số ca mắc.
- Độ tuổi: Thường gặp nhất ở người 30–50 tuổi.
- Cơ địa miễn dịch yếu
- Tiền sử mắc bệnh đường hô hấp trên
4. Triệu chứng thường gặp
Đau cổ – dấu hiệu cảnh báo đầu tiên
Triệu chứng đặc trưng nhất là đau âm ỉ hoặc đau nhói ở vùng cổ trước, đau tăng khi nuốt hoặc xoay đầu. Đau có thể lan lên hàm, tai hoặc xuống vai.
Các biểu hiện toàn thân
- Sốt nhẹ hoặc trung bình
- Mệt mỏi, đau cơ, nhức đầu
- Hồi hộp, tim đập nhanh, run tay (do tăng hormone tuyến giáp tạm thời)
Tiến triển qua 3 giai đoạn
- Giai đoạn cường giáp: Diễn ra vài tuần đầu, hormone tuyến giáp tăng cao.
- Giai đoạn suy giáp: Sau khi tuyến giáp cạn kiệt hormone.
- Giai đoạn hồi phục: Tuyến giáp trở lại hoạt động bình thường.
5. Chẩn đoán viêm tuyến giáp bán cấp
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ sờ nắn tuyến giáp để đánh giá độ đau, kích thước và mật độ. Đặc trưng là đau khi chạm vào tuyến giáp.
Xét nghiệm cần thiết
- TSH: Giảm trong giai đoạn cường giáp, tăng trong giai đoạn suy giáp.
- FT3, FT4: Tăng nhẹ hoặc trung bình trong giai đoạn đầu.
- CRP, VS: Tăng rõ rệt, phản ánh tình trạng viêm.
Siêu âm tuyến giáp
Hình ảnh siêu âm thường cho thấy tuyến giáp giảm âm không đồng nhất, không có khối u, không có dấu hiệu tăng tưới máu – giúp phân biệt với bướu giáp nóng.
Phân biệt với bệnh khác
Viêm tuyến giáp bán cấp cần phân biệt với:
- Bướu giáp độc (Graves)
- Viêm tuyến giáp Hashimoto
- Nhiễm trùng tuyến giáp (hiếm)
6. Viêm tuyến giáp bán cấp có lây không?
Viêm tuyến giáp bán cấp không phải là bệnh truyền nhiễm, do đó không lây từ người này sang người khác. Tuy nhiên, bệnh có thể xuất hiện sau nhiễm virus đường hô hấp – vốn là các bệnh lây qua tiếp xúc hoặc hô hấp. Vì vậy, mặc dù bản thân bệnh không lây, nhưng các yếu tố khởi phát (như virus) thì có thể lây nhiễm.
7. Phác đồ điều trị viêm tuyến giáp bán cấp
Điều trị nội khoa là chủ yếu
Hầu hết các trường hợp viêm tuyến giáp bán cấp đều được điều trị bảo tồn bằng thuốc và theo dõi định kỳ. Mục tiêu là giảm đau, kiểm soát viêm và ổn định chức năng tuyến giáp.
Thuốc thường được chỉ định
- NSAIDs (thuốc kháng viêm không steroid): như ibuprofen, diclofenac giúp giảm đau và viêm.
- Thuốc Corticoid: Prednisone liều thấp trong các trường hợp không đáp ứng với NSAIDs.
- Thuốc chẹn beta: như propranolol giúp kiểm soát các triệu chứng cường giáp tạm thời như tim đập nhanh, run tay.
Theo dõi định kỳ chức năng tuyến giáp
Người bệnh nên xét nghiệm TSH, FT4 định kỳ 4–6 tuần/lần để đánh giá tiến triển của bệnh. Trong một số ít trường hợp, nếu suy giáp kéo dài trên 6 tháng, bác sĩ có thể chỉ định dùng levothyroxine để bổ sung hormone tuyến giáp.
8. Biến chứng và tiên lượng
Biến chứng có thể gặp
- Suy giáp kéo dài (khoảng 15–20% trường hợp)
- Tuyến giáp teo nhẹ sau viêm
- Ảnh hưởng đến chất lượng sống do đau kéo dài
Tiên lượng bệnh
Viêm tuyến giáp bán cấp là bệnh lành tính, có thể tự hồi phục trong vòng 2–6 tháng nếu được phát hiện và điều trị đúng. Hầu hết bệnh nhân khỏi hoàn toàn mà không để lại di chứng.
9. Viêm tuyến giáp bán cấp có tái phát không?
Mặc dù hiếm, viêm tuyến giáp bán cấp có thể tái phát, đặc biệt là nếu người bệnh mắc lại các nhiễm virus đường hô hấp. Tỷ lệ tái phát được ghi nhận dao động từ 1–5%. Vì vậy, sau điều trị, người bệnh nên:
- Giữ ấm, phòng ngừa cảm cúm, nhiễm virus
- Tái khám định kỳ, xét nghiệm TSH mỗi 6–12 tháng
- Thông báo với bác sĩ nếu có biểu hiện đau cổ trở lại
10. Cách phòng ngừa và chăm sóc tại nhà
Biện pháp phòng ngừa
- Hạn chế tiếp xúc với người đang mắc cúm, sởi, quai bị
- Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang nơi đông người
- Bổ sung dinh dưỡng, tăng sức đề kháng
Chăm sóc người bệnh tại nhà
- Uống thuốc đúng liều, đủ ngày theo đơn
- Chườm lạnh vùng cổ nếu đau nhiều
- Hạn chế hoạt động gắng sức trong giai đoạn đau cấp
- Giữ tinh thần lạc quan, ngủ đủ giấc
11. Câu chuyện thật: Tôi từng tưởng mình bị viêm họng nhưng hóa ra là viêm tuyến giáp bán cấp
“Tôi bị sốt nhẹ, đau vùng cổ phía trước và tưởng là viêm họng, uống thuốc ho không khỏi. Sau đó, cổ đau dữ dội, sờ vào thấy nhức nhói, tôi mới đến khám. Kết quả là bị viêm tuyến giáp bán cấp. Bác sĩ kê thuốc kháng viêm và theo dõi hormone định kỳ. Sau 1 tháng điều trị, mọi thứ đã ổn định.”
– Anh Phương, 37 tuổi, TP.HCM
12. Kết luận: Phát hiện và điều trị sớm – chìa khóa giúp tuyến giáp hồi phục
Viêm tuyến giáp bán cấp (De Quervain) tuy không phổ biến nhưng nếu không nhận biết sớm dễ gây nhầm lẫn với các bệnh viêm họng, bướu giáp hay viêm thanh quản. Người bệnh cần lưu ý các dấu hiệu đau cổ bất thường sau cảm cúm, xét nghiệm và siêu âm để được chẩn đoán đúng. Việc điều trị chủ yếu là nội khoa, hiệu quả cao nếu phát hiện sớm. Sau khi khỏi bệnh, vẫn cần theo dõi hormone định kỳ để tránh suy giáp kéo dài.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Viêm tuyến giáp bán cấp có nguy hiểm không?
Không. Đây là bệnh lành tính, có khả năng tự hồi phục nếu được điều trị đúng cách. Tuy nhiên, nếu để kéo dài, bệnh có thể dẫn đến suy giáp tạm thời hoặc vĩnh viễn.
2. Viêm tuyến giáp bán cấp có phải mổ không?
Không. Điều trị chủ yếu là dùng thuốc kháng viêm và theo dõi. Chỉ mổ khi có biến chứng khác kèm theo (rất hiếm).
3. Bệnh có để lại di chứng không?
Khoảng 10–20% người bệnh có thể bị suy giáp vĩnh viễn, nhưng đa số hồi phục hoàn toàn sau vài tháng.
4. Viêm tuyến giáp De Quervain có giống Hashimoto không?
Không giống. De Quervain là viêm tuyến giáp sau nhiễm virus, có đau và diễn tiến tạm thời. Hashimoto là viêm tuyến giáp mạn tính do tự miễn, thường không đau và gây suy giáp mạn.
5. Viêm tuyến giáp có ảnh hưởng đến sinh sản không?
Trong giai đoạn cấp tính, bệnh không ảnh hưởng rõ rệt đến sinh sản. Tuy nhiên nếu để tiến triển thành suy giáp mạn, có thể ảnh hưởng đến rối loạn chu kỳ kinh nguyệt và khả năng thụ thai.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.