Viêm túi mật cấp là một trong những cấp cứu ngoại khoa thường gặp nhất trong ổ bụng. Tình trạng này không chỉ gây đau dữ dội vùng hạ sườn phải mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Bài viết sau sẽ cung cấp đầy đủ, chuyên sâu nhưng dễ hiểu về bệnh viêm túi mật cấp: từ nguyên nhân, triệu chứng, đến cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả, dựa trên kiến thức chuyên môn và thực tế lâm sàng.
Viêm túi mật cấp là gì?
Tổng quan về túi mật và chức năng
Túi mật là một cơ quan nhỏ hình quả lê nằm dưới gan, có chức năng chứa và cô đặc dịch mật do gan tiết ra. Khi ăn, túi mật co bóp và đẩy mật xuống ruột non để hỗ trợ tiêu hóa, đặc biệt là tiêu hóa chất béo.
Định nghĩa viêm túi mật cấp
Viêm túi mật cấp là tình trạng viêm đột ngột của túi mật, thường do tắc nghẽn ống túi mật bởi sỏi. Sự ứ đọng mật dẫn đến viêm, nhiễm trùng và gây ra cơn đau dữ dội vùng bụng phải.
Phân loại viêm túi mật
- Viêm túi mật cấp do sỏi (thường gặp nhất): chiếm 90–95% các trường hợp.
- Viêm túi mật cấp không do sỏi: thường gặp ở bệnh nhân nặng, sau chấn thương, phẫu thuật lớn, nhiễm trùng nặng.
Nguyên nhân gây viêm túi mật cấp
Sỏi mật
Khoảng 90% trường hợp viêm túi mật cấp có liên quan đến sỏi mật. Sỏi gây tắc nghẽn ống túi mật, khiến dịch mật bị ứ đọng, vi khuẩn phát triển và dẫn đến viêm. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sỏi mật phổ biến ở nữ giới tuổi trung niên, người béo phì hoặc có tiền sử sinh nhiều con.
Nhiễm trùng đường mật
Vi khuẩn từ đường tiêu hóa có thể xâm nhập vào túi mật qua đường mật và gây viêm, đặc biệt khi dòng chảy mật bị cản trở.
Chấn thương, phẫu thuật, nhịn ăn kéo dài
- Bệnh nhân nằm viện dài ngày, sau chấn thương nặng hoặc phẫu thuật lớn có nguy cơ cao do giảm lưu lượng máu đến túi mật.
- Nhịn ăn kéo dài khiến túi mật không co bóp, dịch mật bị ứ trệ dễ gây viêm.
Viêm túi mật không do sỏi
Chiếm khoảng 5-10% các trường hợp. Mặc dù ít gặp nhưng thể này nguy hiểm hơn vì thường xảy ra ở bệnh nhân nặng, khó chẩn đoán sớm và có tỷ lệ biến chứng cao hơn.
Triệu chứng của viêm túi mật cấp
Đau bụng vùng hạ sườn phải
Triệu chứng điển hình và thường gặp nhất. Cơn đau thường dữ dội, liên tục, lan lên vai phải hoặc sau lưng, đau tăng sau bữa ăn có nhiều dầu mỡ.
Sốt, buồn nôn, nôn
Sốt nhẹ đến cao là dấu hiệu nhiễm trùng. Buồn nôn và nôn là do phản ứng viêm và ảnh hưởng đến tiêu hóa.
Dấu hiệu Murphy
Là dấu hiệu đặc trưng được bác sĩ khám phát hiện: khi ấn nhẹ vào vùng túi mật và yêu cầu bệnh nhân hít sâu, nếu bệnh nhân ngừng hít vì đau thì dương tính Murphy, gợi ý viêm túi mật.
Biểu hiện khác
- Ăn không ngon miệng
- Chướng bụng, đầy hơi
- Vàng da (trong một số trường hợp có tắc mật đi kèm)
Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời
Viêm phúc mạc
Là biến chứng cực kỳ nguy hiểm khi túi mật vỡ và dịch mật nhiễm khuẩn tràn vào ổ bụng. Bệnh nhân đau dữ dội, bụng cứng như gỗ, cần phẫu thuật khẩn cấp.
Thủng túi mật
Xảy ra khi viêm kéo dài làm hoại tử thành túi mật. Tình trạng này đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.
Nhiễm trùng huyết
Vi khuẩn từ túi mật có thể xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng toàn thân, tụt huyết áp và suy đa cơ quan.
Áp xe quanh túi mật
Khi túi mật bị viêm lâu ngày nhưng chưa vỡ, có thể hình thành ổ mủ quanh túi mật. Bệnh nhân sốt cao liên tục, mệt mỏi, ăn kém.
Chẩn đoán viêm túi mật cấp như thế nào?
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ tìm các dấu hiệu như đau vùng hạ sườn phải, dấu hiệu Murphy, sốt, bụng trướng hoặc phản ứng thành bụng.
Xét nghiệm máu
- Tăng bạch cầu (thường > 12.000/mm³)
- Tăng CRP và các chỉ điểm viêm
- Trong một số trường hợp có tăng men gan nếu có tắc đường mật
Siêu âm bụng
Phương pháp phổ biến và dễ thực hiện nhất. Siêu âm có thể phát hiện sỏi mật, dày thành túi mật (>3 mm), ứ dịch quanh túi mật – là những dấu hiệu gợi ý viêm túi mật cấp.
Chụp cắt lớp (CT) hoặc MRI
Được chỉ định khi siêu âm chưa rõ ràng hoặc cần đánh giá biến chứng. CT có thể thấy rõ ổ áp xe, khí trong thành túi mật (gợi ý hoại tử), trong khi MRI mật tụy (MRCP) giúp đánh giá đường mật chính xác hơn.
Cách điều trị viêm túi mật cấp
Điều trị nội khoa (kháng sinh, giảm đau)
Đối với các trường hợp viêm túi mật cấp nhẹ hoặc vừa, điều trị nội khoa là bước đầu tiên và quan trọng để kiểm soát viêm và nhiễm trùng.
- Kháng sinh phổ rộng: thường được chỉ định nhằm kiểm soát vi khuẩn gram âm và kỵ khí (như Ceftriaxone kết hợp Metronidazole).
- Thuốc giảm đau, chống co thắt: như Paracetamol, NSAIDs hoặc Spasmaverine giúp giảm đau bụng hiệu quả.
- Chế độ ăn: nhịn ăn hoàn toàn để giảm kích thích túi mật, truyền dịch duy trì điện giải.
Điều trị ngoại khoa (phẫu thuật cắt túi mật)
Phẫu thuật cắt túi mật là điều trị triệt để và được khuyến cáo cho đa số bệnh nhân viêm túi mật cấp. Có hai hình thức:
- Phẫu thuật nội soi: phổ biến nhất hiện nay, ít xâm lấn, phục hồi nhanh, ít đau sau mổ.
- Phẫu thuật mở: áp dụng trong trường hợp túi mật vỡ, có biến chứng hoặc không thể nội soi.
Nghiên cứu tại Bệnh viện Việt Đức cho thấy, phẫu thuật nội soi cắt túi mật trong vòng 72 giờ kể từ khi khởi phát giúp giảm tỷ lệ biến chứng rõ rệt so với điều trị trì hoãn.
Khi nào cần phẫu thuật khẩn cấp?
Các chỉ định mổ khẩn bao gồm:
- Dấu hiệu viêm phúc mạc (bụng cứng, đau lan toàn bụng)
- Nhiễm trùng huyết
- Thủng túi mật hoặc áp xe quanh túi mật
- Không đáp ứng với điều trị nội trong vòng 48–72 giờ
Viêm túi mật cấp có nguy hiểm không?
Tỷ lệ tử vong và biến chứng
Nếu không điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong do viêm túi mật cấp có thể lên tới 15% trong các trường hợp có biến chứng nặng như nhiễm trùng huyết hoặc thủng túi mật. Trong trường hợp phát hiện sớm và điều trị đúng, tiên lượng thường rất tốt.
Viêm túi mật ở người lớn tuổi và bệnh nền
Người cao tuổi, bệnh nhân đái tháo đường, suy gan, suy thận… có nguy cơ tiến triển nhanh và biến chứng nặng. Do đó, cần đặc biệt lưu ý khi có triệu chứng đau bụng bất thường ở nhóm đối tượng này.
Làm thế nào để phòng ngừa viêm túi mật cấp?
Chế độ ăn uống khoa học
- Hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, đồ chiên xào
- Tăng cường rau xanh, chất xơ và uống đủ nước
- Ăn đúng giờ, tránh bỏ bữa, nhịn ăn kéo dài
Tập thể dục và kiểm soát cân nặng
Béo phì là yếu tố nguy cơ quan trọng của sỏi mật. Việc duy trì chỉ số BMI trong ngưỡng lý tưởng giúp giảm nguy cơ viêm túi mật cấp.
Tầm soát và điều trị sỏi mật
Người có tiền sử sỏi mật không triệu chứng nên theo dõi định kỳ. Nếu sỏi lớn >2cm, nhiều viên, hoặc gây biến chứng, cần phẫu thuật chủ động cắt túi mật để phòng ngừa viêm túi mật cấp.
Câu chuyện thực tế: Bà T., 65 tuổi cấp cứu vì viêm túi mật cấp
Diễn biến nhanh chóng chỉ trong 6 giờ
“Bà T., 65 tuổi, có tiền sử sỏi mật nhưng không điều trị. Một buổi chiều sau bữa cơm, bà đau dữ dội vùng bụng phải, sốt cao và nôn liên tục. Gia đình đưa vào cấp cứu tại một bệnh viện lớn ở Hà Nội. Sau siêu âm và xét nghiệm, bà được chẩn đoán viêm túi mật cấp do sỏi kẹt và chỉ định phẫu thuật nội soi khẩn cấp.”
Vai trò của việc chẩn đoán sớm và phẫu thuật kịp thời
Sau 3 ngày điều trị tích cực, bà T. hồi phục tốt và xuất viện. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc phát hiện và can thiệp kịp thời có thể cứu sống và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.
Kết luận
Tầm quan trọng của việc phát hiện sớm
Viêm túi mật cấp là bệnh lý phổ biến nhưng tiềm ẩn nguy cơ tử vong nếu không điều trị đúng và kịp thời. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và đến bệnh viện càng sớm càng tốt sẽ giúp người bệnh tránh được nhiều biến chứng nguy hiểm.
Nơi cung cấp thông tin y khoa đáng tin cậy – ThuVienBenh.com
Để hiểu rõ hơn về các bệnh lý tiêu hóa và cập nhật kiến thức y khoa đáng tin cậy, hãy theo dõi các bài viết chuyên sâu tại ThuVienBenh.com – nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y học cần thiết: từ triệu chứng đến cách điều trị, tất cả đều được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
FAQ – Câu hỏi thường gặp về viêm túi mật cấp
1. Viêm túi mật cấp có lây không?
Không. Viêm túi mật cấp không phải là bệnh truyền nhiễm và không lây từ người này sang người khác.
2. Phẫu thuật cắt túi mật có ảnh hưởng đến tiêu hóa không?
Hầu hết bệnh nhân vẫn tiêu hóa bình thường sau khi cắt túi mật. Tuy nhiên, một số người có thể gặp tiêu chảy nhẹ trong vài tuần đầu, sau đó ổn định dần.
3. Viêm túi mật cấp có tái phát không?
Nếu chưa cắt túi mật, nguy cơ tái phát rất cao. Cắt túi mật là giải pháp điều trị triệt để giúp ngăn ngừa tái phát.
4. Sau mổ viêm túi mật cấp bao lâu thì hồi phục?
Đối với phẫu thuật nội soi, bệnh nhân có thể xuất viện sau 2–3 ngày và trở lại sinh hoạt bình thường sau 1–2 tuần. Với mổ mở, thời gian hồi phục kéo dài hơn.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.