Viêm trung thất là một tình trạng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Với vị trí “chiến lược” nằm giữa lồng ngực, trung thất chứa các cấu trúc sống còn như tim, khí quản, thực quản và các mạch máu lớn. Khi vùng này bị viêm, hậu quả để lại không chỉ dừng lại ở mức tổn thương cục bộ mà còn kéo theo nhiều biến chứng toàn thân.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về viêm trung thất từ nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán đến phương pháp điều trị. Những thông tin dưới đây được biên soạn bởi đội ngũ chuyên gia y khoa, dựa trên kinh nghiệm thực tiễn và tài liệu y học đáng tin cậy.
1. Viêm trung thất là gì?
1.1 Định nghĩa bệnh lý
Viêm trung thất là tình trạng viêm cấp hoặc mãn tính xảy ra tại khoang trung thất – một không gian nằm giữa hai lá phổi, chứa các cơ quan quan trọng như tim, khí quản, thực quản, tuyến ức và các mạch máu lớn. Tình trạng viêm ở khu vực này có thể lan rộng nhanh chóng, ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nhau và gây biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết, áp xe trung thất hoặc tràn khí trung thất.
1.2 Vị trí và vai trò của trung thất trong cơ thể
Trung thất chia thành ba vùng chính:
- Trung thất trước: chứa tuyến ức và mô mỡ
- Trung thất giữa: bao gồm tim, màng tim, khí quản và phế quản chính
- Trung thất sau: có thực quản, động mạch chủ ngực, tĩnh mạch chủ dưới và ống ngực
Chỉ cần một vị trí trong các vùng trên bị viêm, toàn bộ hoạt động của các cơ quan xung quanh có thể bị rối loạn nghiêm trọng. Do đó, viêm trung thất được xếp vào nhóm bệnh lý cấp cứu trong nội khoa và ngoại khoa lồng ngực.
2. Nguyên nhân gây viêm trung thất
Viêm trung thất có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến được ghi nhận trong lâm sàng:
2.1 Nhiễm trùng sau phẫu thuật vùng cổ ngực
Đây là nguyên nhân thường gặp nhất, đặc biệt ở những bệnh nhân sau phẫu thuật tuyến giáp, thực quản hoặc tim mạch. Nhiễm trùng có thể lan từ vùng mổ xuống trung thất qua các mô liên kết lỏng lẻo hoặc theo đường bạch huyết.
2.2 Lan truyền từ nhiễm trùng răng miệng, hầu họng
Nhiễm trùng vùng hầu họng hoặc áp xe răng có thể lan sâu vào trung thất qua khoảng liên kết mô sau hầu (retropharyngeal space), đặc biệt ở người có sức đề kháng kém hoặc không điều trị triệt để.
2.3 Do chấn thương hoặc dị vật thực quản
Thủng thực quản do dị vật, nội soi hoặc tai nạn giao thông có thể khiến vi khuẩn và dịch tiêu hóa tràn vào trung thất, gây viêm nặng. Đây là một tình huống cấp cứu thường gặp ở khoa ngoại lồng ngực.
2.4 Nguyên nhân khác: viêm tụy, thủng dạ dày,…
Mặc dù hiếm gặp, viêm tụy cấp hoặc thủng tạng rỗng (dạ dày, tá tràng) cũng có thể dẫn đến viêm trung thất thông qua các cơ chế lan nhiễm phức tạp, đặc biệt trong trường hợp viêm lan rộng hoặc có lỗ dò.
3. Triệu chứng viêm trung thất
Triệu chứng của viêm trung thất rất đa dạng và thường không đặc hiệu ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, các biểu hiện trở nên rõ ràng và nguy hiểm.
3.1 Đau ngực dữ dội, lan rộng
Đây là triệu chứng phổ biến nhất. Bệnh nhân thường cảm thấy đau sâu bên trong ngực, lan lên cổ, vai hoặc ra sau lưng. Cơn đau tăng khi hít sâu hoặc ho.
3.2 Sốt cao, khó thở, nhịp tim nhanh
Sốt là biểu hiện của phản ứng viêm. Khó thở xảy ra khi viêm lan rộng làm chèn ép đường thở hoặc màng phổi. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể tím tái, hạ oxy máu.
3.3 Biểu hiện toàn thân: mệt mỏi, lơ mơ
Ở giai đoạn nặng, bệnh nhân có thể mệt lả, lú lẫn, tụt huyết áp – dấu hiệu báo động của nhiễm trùng huyết. Đây là giai đoạn cần cấp cứu ngay lập tức.
4. Viêm trung thất có nguy hiểm không?
4.1 Biến chứng nguy hiểm: nhiễm trùng huyết, áp xe trung thất
Viêm trung thất nếu không điều trị sớm có thể gây ra nhiễm trùng huyết – một tình trạng nhiễm trùng toàn thân đe dọa tính mạng. Ngoài ra, bệnh có thể tạo ổ áp xe lớn trong trung thất, làm tổn thương vĩnh viễn các cơ quan xung quanh.
4.2 Tỷ lệ tử vong cao nếu không xử lý sớm
Theo nghiên cứu đăng trên Journal of Thoracic Disease, tỷ lệ tử vong do viêm trung thất dao động từ 25–40%, đặc biệt cao ở những ca được chẩn đoán muộn hoặc không được phẫu thuật kịp thời.
Chuyên gia y khoa cảnh báo: “Viêm trung thất là một cấp cứu y khoa, cần được xử lý càng sớm càng tốt trong vòng 24–48 giờ đầu kể từ khi có triệu chứng nghi ngờ.” – TS.BS Trần Văn Hùng, Bệnh viện Bạch Mai.
5. Chẩn đoán viêm trung thất như thế nào?
5.1 Lâm sàng: triệu chứng và tiền sử
Bác sĩ sẽ khai thác kỹ các biểu hiện lâm sàng như đau ngực, khó thở, sốt, cùng với tiền sử phẫu thuật vùng cổ, nội soi thực quản, hoặc nhiễm trùng vùng hầu họng. Trong nhiều trường hợp, chẩn đoán ban đầu dựa vào nghi ngờ lâm sàng là rất quan trọng, đặc biệt với bệnh nhân có nguy cơ cao.
5.2 Cận lâm sàng: X-quang, CT scan ngực, nội soi
- X-quang ngực: Có thể phát hiện tràn khí trung thất, tràn dịch màng phổi, bóng mờ bất thường trong trung thất.
- CT scan ngực: Là công cụ quan trọng nhất giúp đánh giá chính xác mức độ lan rộng của tổn thương, xác định vị trí ổ viêm, áp xe hoặc dịch tồn lưu.
- Nội soi thực quản: Được thực hiện nếu nghi ngờ thủng thực quản, giúp phát hiện lỗ dò hoặc dị vật gây viêm trung thất.
6. Các phương pháp điều trị viêm trung thất
Việc điều trị viêm trung thất cần được phối hợp giữa nhiều chuyên khoa như ngoại lồng ngực, hồi sức tích cực, nội khoa nhiễm. Nguyên tắc chung là cắt lọc ổ nhiễm, dẫn lưu và kiểm soát toàn thân.
6.1 Điều trị nội khoa: kháng sinh phổ rộng
Bệnh nhân sẽ được sử dụng kháng sinh mạnh, phổ rộng như carbapenem hoặc phối hợp kháng sinh có tác dụng với vi khuẩn kỵ khí và Gram âm. Liều lượng được điều chỉnh tùy theo cân nặng, chức năng gan thận và mức độ nhiễm trùng.
6.2 Điều trị ngoại khoa: phẫu thuật dẫn lưu, cắt lọc tổn thương
Trong trường hợp áp xe trung thất hoặc có tụ dịch lớn, phẫu thuật mở lồng ngực để dẫn lưu là bắt buộc. Nếu nguyên nhân là thủng thực quản, sẽ cần phẫu thuật sửa chữa vết thủng kết hợp đặt dẫn lưu và kháng sinh mạnh.
6.3 Hồi sức tích cực trong trường hợp nặng
Với các bệnh nhân có biểu hiện sốc nhiễm trùng, điều trị cần thực hiện tại khoa hồi sức tích cực với hỗ trợ hô hấp bằng máy thở, truyền dịch, vận mạch và theo dõi sát các chỉ số sinh tồn.
7. Phòng ngừa viêm trung thất hiệu quả
7.1 Điều trị dứt điểm các ổ nhiễm trùng vùng cổ, miệng, hầu họng
Không xem nhẹ những ổ viêm nhỏ ở răng lợi hay viêm họng kéo dài. Cần đi khám và điều trị triệt để bằng kháng sinh, tránh để ổ viêm lan sâu vào các khoang lân cận.
7.2 Cẩn trọng sau can thiệp nội soi, phẫu thuật
Sau các thủ thuật nội soi thực quản, nội soi dạ dày, hay phẫu thuật vùng cổ, bệnh nhân cần được theo dõi sát các dấu hiệu bất thường như sốt, đau ngực, khó nuốt để phát hiện sớm viêm trung thất.
8. Câu chuyện thực tế: Khi viêm trung thất suýt lấy đi mạng sống
8.1 Hành trình từ đau họng đến biến chứng trung thất
Anh H.V.T (36 tuổi, Hà Nội) bị đau họng kéo dài không điều trị. Sau 5 ngày tự uống thuốc tại nhà, anh sốt cao liên tục, đau tức ngực và khó thở. Nhập viện trong tình trạng nguy kịch, các bác sĩ chẩn đoán anh bị viêm trung thất do nhiễm trùng lan từ hầu họng xuống. Anh được phẫu thuật dẫn lưu mủ trung thất, truyền kháng sinh liều cao và nằm hồi sức 2 tuần trước khi qua cơn nguy hiểm.
8.2 Vai trò của chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời
Trường hợp của anh T. cho thấy việc phát hiện và điều trị sớm là yếu tố then chốt giúp cứu sống bệnh nhân viêm trung thất. Bất cứ biểu hiện nào như sốt không rõ nguyên nhân, đau ngực không điển hình cũng cần được kiểm tra cẩn thận tại cơ sở y tế.
9. Tổng kết
9.1 Viêm trung thất – bệnh lý không thể xem nhẹ
Viêm trung thất là bệnh lý nguy hiểm, diễn tiến nhanh, biến chứng nặng nề và tỷ lệ tử vong cao. Nguyên nhân thường do lan nhiễm từ ổ viêm vùng cổ, chấn thương hoặc sau phẫu thuật thực quản.
9.2 Tầm quan trọng của phát hiện sớm
Bằng cách nhận biết sớm các triệu chứng nghi ngờ, tuân thủ điều trị và phòng tránh các ổ nhiễm trùng nguyên phát, chúng ta có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe tim phổi cũng như toàn bộ cơ thể.
“Phát hiện sớm, điều trị tích cực và can thiệp ngoại khoa đúng thời điểm là yếu tố sống còn trong điều trị viêm trung thất.”
– PGS.TS Nguyễn Minh Hùng, chuyên gia ngoại lồng ngực – Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM
10. Nguồn tham khảo
- Medlatec.vn – Viêm trung thất: https://medlatec.vn
- Bệnh viện Trường Đại học Y Dược TP.HCM: https://bvydhcm.com.vn
- National Library of Medicine (NIH): https://www.ncbi.nlm.nih.gov
- Journal of Thoracic Disease: https://jtd.amegroups.com
ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết: từ triệu chứng đến điều trị, tất cả đều được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.