Viêm mũi kéo dài, nghẹt mũi, chảy dịch mũi liên tục nhưng xét nghiệm dị ứng lại cho kết quả âm tính – đây là tình huống khá phổ biến mà nhiều bệnh nhân gặp phải. Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân không đến từ viêm mũi dị ứng thông thường mà do một tình trạng ít được biết đến mang tên viêm mũi không dị ứng tăng bạch cầu ái toan (NARES). Căn bệnh này nếu không được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời có thể kéo dài dai dẳng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về NARES: từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách điều trị hiệu quả và các điểm phân biệt với các bệnh viêm mũi khác.
Tổng quan về viêm mũi không dị ứng tăng bạch cầu ái toan (NARES)
NARES là gì?
NARES (Non-Allergic Rhinitis with Eosinophilia Syndrome) là một thể viêm mũi không liên quan đến dị ứng, đặc trưng bởi sự hiện diện tăng cao của bạch cầu ái toan (eosinophils) trong dịch mũi. Mặc dù không có phản ứng miễn dịch đặc hiệu qua trung gian IgE như ở viêm mũi dị ứng, nhưng NARES vẫn gây ra các triệu chứng tương tự như nghẹt mũi, chảy mũi và hắt hơi kéo dài.
Bệnh có phổ biến không? Ai dễ mắc?
Theo các nghiên cứu dịch tễ học, NARES chiếm khoảng 13–33% số ca viêm mũi không dị ứng. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường xuất hiện nhiều nhất ở người lớn từ 20–50 tuổi. Phụ nữ có tỷ lệ mắc cao hơn nam giới. Đáng chú ý, nhiều bệnh nhân bị chẩn đoán nhầm là viêm mũi dị ứng hoặc viêm xoang mãn tính trong thời gian dài.
Sự khác biệt giữa NARES và viêm mũi dị ứng
| Tiêu chí | Viêm mũi dị ứng | NARES |
|---|---|---|
| Liên quan dị nguyên | Có (bụi, phấn hoa…) | Không |
| Test dị ứng (IgE) | Dương tính | Âm tính |
| Triệu chứng | Ngứa, hắt hơi, nghẹt mũi, chảy mũi | Hắt hơi, nghẹt mũi, chảy mũi nhưng không ngứa |
| Hiện diện bạch cầu ái toan | Thấp hơn | Rất cao (>20%) trong dịch mũi |
Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh
Vai trò của bạch cầu ái toan trong niêm mạc mũi
Bạch cầu ái toan là một loại tế bào miễn dịch có vai trò trong phản ứng viêm và chống ký sinh trùng. Tuy nhiên, khi chúng tập trung bất thường ở niêm mạc mũi – như trong NARES – chúng giải phóng các chất gây viêm như histamin, leukotriene và cytokine, dẫn đến phù nề, tiết dịch và nghẹt mũi.
Các yếu tố nguy cơ góp phần gây bệnh
- Tiếp xúc khói bụi, hóa chất, khí lạnh kéo dài
- Rối loạn chức năng thần kinh tự động tại niêm mạc mũi
- Tiền sử dị ứng trong gia đình (dù bản thân không dị ứng)
- Sử dụng thuốc co mạch kéo dài (như xylometazoline)
NARES có liên quan đến dị ứng hay tự miễn không?
Dù triệu chứng khá giống viêm mũi dị ứng, nhưng NARES không do cơ chế dị ứng. Thử nghiệm dị nguyên và IgE huyết thanh đều âm tính. Một số nghiên cứu đặt nghi vấn về vai trò của phản ứng tự miễn hoặc viêm mạn tính không điển hình, nhưng chưa có kết luận chính thức.
Triệu chứng lâm sàng của NARES
Triệu chứng điển hình
Người bệnh NARES thường có các biểu hiện sau:
- Chảy mũi nước trong suốt
- Nghẹt mũi kéo dài, có thể theo mùa hoặc quanh năm
- Hắt hơi thành từng tràng, nhất là buổi sáng
- Không ngứa mắt, ngứa mũi – điều giúp phân biệt với viêm mũi dị ứng
So sánh với viêm mũi dị ứng và viêm xoang
- Viêm xoang: thường kèm đau nhức mặt, chảy dịch mũi đặc, có mủ
- Viêm mũi dị ứng: có ngứa, kích hoạt rõ bởi dị nguyên
- NARES: không có đau nhức, không mủ, không ngứa, nhưng nghẹt mũi và chảy nước dai dẳng
Khi nào nên nghi ngờ mắc NARES?
Nếu bạn có triệu chứng viêm mũi kéo dài trên 3 tháng nhưng:
- Không phát hiện được dị nguyên gây dị ứng
- Không đáp ứng tốt với thuốc dị ứng thông thường
- Thường xuyên tái phát dù không có cảm lạnh
… thì nên nghĩ đến khả năng mắc NARES và đi khám chuyên khoa tai mũi họng để được nội soi và xét nghiệm tế bào mũi.
Chẩn đoán bệnh NARES
Khám lâm sàng và hỏi bệnh
Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về thời gian xuất hiện triệu chứng, mức độ ảnh hưởng đến sinh hoạt và các yếu tố nghi ngờ như:
- Có dùng thuốc co mạch mũi kéo dài?
- Triệu chứng có theo mùa hay kéo dài quanh năm?
- Có tiền sử dị ứng hay không?
Nội soi mũi và xét nghiệm tế bào bạch cầu ái toan
Nội soi mũi giúp phát hiện tình trạng phù nề niêm mạc, nhiều dịch mũi trong, đôi khi thấy polyp mũi nhỏ. Tuy nhiên, xét nghiệm tế bào học từ dịch mũi là công cụ chẩn đoán chính xác nhất. Khi nhuộm soi kính hiển vi, nếu số lượng bạch cầu ái toan > 20%, có thể kết luận NARES.
Tiêu chuẩn chẩn đoán chính xác
Theo chuyên gia Tai Mũi Họng Hoa Kỳ (AAO-HNS), chẩn đoán NARES dựa vào các tiêu chuẩn sau:
- Triệu chứng viêm mũi mãn tính không do dị ứng
- Không phát hiện dị nguyên trong test da hoặc IgE
- Bạch cầu ái toan chiếm ≥20% trong dịch mũi
- Loại trừ các nguyên nhân viêm mũi khác như viêm xoang, viêm mũi vận mạch
Phác đồ điều trị viêm mũi NARES
Corticoid xịt mũi – lựa chọn hàng đầu
Trong hầu hết các trường hợp, corticoid dạng xịt mũi được xem là phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho NARES. Thuốc giúp giảm viêm niêm mạc, ức chế hoạt động của bạch cầu ái toan và cải thiện rõ rệt các triệu chứng như nghẹt mũi, chảy mũi. Một số loại thuốc thường dùng gồm:
- Fluticasone
- Mometasone
- Beclomethasone
Thời gian điều trị thường từ 4–8 tuần, sau đó duy trì liều thấp hơn tùy theo đáp ứng của bệnh nhân.
Kháng histamin có hiệu quả không?
Do NARES không liên quan đến phản ứng dị ứng qua trung gian histamin nên kháng histamin thường không mang lại hiệu quả rõ rệt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp có kèm theo triệu chứng ngứa nhẹ hoặc hắt hơi, thuốc có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng.
Các liệu pháp hỗ trợ: rửa mũi, tránh yếu tố kích thích
Bên cạnh điều trị bằng thuốc, người bệnh nên thực hiện các biện pháp hỗ trợ sau:
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý hàng ngày để loại bỏ dịch nhầy và giảm viêm
- Tránh tiếp xúc với khói bụi, hóa chất, khí lạnh
- Ngưng sử dụng các thuốc co mạch (như oxymetazoline) kéo dài để tránh gây viêm mũi do thuốc
- Giữ môi trường sống sạch sẽ, không ẩm mốc
Biến chứng và tiên lượng bệnh
NARES có thể gây biến chứng gì?
Nếu không được điều trị đúng cách, NARES có thể dẫn đến các biến chứng như:
- Viêm xoang mãn tính: do tắc nghẽn lỗ xoang kéo dài
- Polyp mũi: phát triển do viêm niêm mạc mũi lâu ngày
- Suy giảm khứu giác: thường gặp ở bệnh nhân nặng
Bệnh có tự khỏi không?
Không giống như cảm lạnh hay viêm mũi do virus, NARES không thể tự khỏi nếu không được can thiệp điều trị. Bệnh có xu hướng kéo dài, dễ tái phát theo từng đợt, ảnh hưởng đến sinh hoạt, giấc ngủ và công việc hàng ngày.
Phòng ngừa tái phát như thế nào?
Để giảm nguy cơ tái phát, người bệnh nên:
- Tuân thủ dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ
- Hạn chế tiếp xúc yếu tố gây kích thích đường thở
- Thực hiện vệ sinh mũi hằng ngày
- Tái khám định kỳ để đánh giá đáp ứng điều trị
Trường hợp thực tế: Bệnh nhân bị viêm mũi nhiều năm mà không phát hiện ra NARES
Câu chuyện thật của chị H.T.A (38 tuổi, Hà Nội)
Chị H.T.A chia sẻ rằng trong suốt gần 5 năm, chị bị nghẹt mũi quanh năm, nhất là buổi sáng. Chị đã đi khám ở nhiều cơ sở, được chẩn đoán viêm xoang dị ứng và điều trị bằng kháng sinh, kháng histamin, thậm chí có lúc dùng đến thuốc co mạch mũi liên tục nhưng tình trạng vẫn không cải thiện.
Quá trình chẩn đoán – điều trị và hồi phục
Cuối cùng, khi đến khám tại một phòng khám chuyên tai mũi họng, bác sĩ chỉ định làm xét nghiệm tế bào học từ dịch mũi và phát hiện bạch cầu ái toan tăng cao – tiêu chuẩn chẩn đoán NARES. Sau 3 tháng điều trị bằng corticoid xịt mũi kết hợp rửa mũi, chị hoàn toàn cải thiện triệu chứng.
“Tôi từng nghĩ mình bị viêm xoang mãn tính, chữa mãi không khỏi. Nhưng sau khi được bác sĩ chẩn đoán NARES, tôi mới biết căn bệnh này hoàn toàn khác. Sau 3 tháng điều trị đúng hướng, tôi gần như khỏi hẳn.”
– Chị H.T.A (38 tuổi, Hà Nội)
Kết luận: Hiểu đúng và phát hiện sớm giúp kiểm soát tốt bệnh NARES
Viêm mũi không dị ứng tăng bạch cầu ái toan (NARES) là một nguyên nhân phổ biến nhưng dễ bị bỏ sót trong các trường hợp viêm mũi kéo dài. Việc hiểu đúng về căn bệnh này – từ cơ chế, triệu chứng đến chẩn đoán – có vai trò quan trọng giúp điều trị hiệu quả, tránh biến chứng và cải thiện chất lượng sống.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp tình trạng viêm mũi dai dẳng không rõ nguyên nhân, hãy cân nhắc đến khả năng NARES và thăm khám chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
NARES có phải là bệnh dị ứng không?
Không. NARES không liên quan đến phản ứng dị ứng qua trung gian IgE, nên được xếp vào nhóm viêm mũi không dị ứng.
Test dị ứng âm tính có thể bị NARES không?
Đúng. NARES đặc trưng bởi test dị ứng âm tính, nhưng lại có số lượng bạch cầu ái toan cao trong dịch mũi.
Nên điều trị NARES trong bao lâu?
Thường từ 4–8 tuần đầu tích cực bằng corticoid xịt mũi. Sau đó có thể duy trì liều thấp hoặc ngưng tùy đáp ứng.
Bệnh có nguy hiểm không?
NARES không đe dọa tính mạng nhưng nếu không điều trị có thể gây biến chứng như viêm xoang, polyp mũi, giảm khứu giác.
Bệnh có lây không?
Không. Đây là bệnh không lây nhiễm, không do vi khuẩn hay virus gây ra.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.