Viêm họng mạn tính: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Viêm họng mạn tính không chỉ đơn thuần là cơn đau họng kéo dài. Đó là biểu hiện của những tổn thương lặp đi lặp lại tại niêm mạc họng, có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe đường hô hấp. Nếu bạn thường xuyên đau họng, ho khan buổi sáng, có cảm giác vướng họng hoặc rát cổ khi nói nhiều, rất có thể bạn đang mắc phải dạng viêm họng này mà không hề hay biết. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về căn bệnh phổ biến nhưng ít được quan tâm đúng mức này.

Viêm họng mạn tính là gì?

Định nghĩa viêm họng mạn tính

Viêm họng mạn tính là tình trạng niêm mạc họng bị viêm kéo dài trên 3 tuần, thường tái phát và không đáp ứng tốt với các biện pháp điều trị thông thường. Không giống như viêm họng cấp tính, viêm mạn thường tiến triển âm thầm, với các triệu chứng không quá rầm rộ nhưng dai dẳng và gây khó chịu kéo dài.

Phân biệt viêm họng cấp và viêm họng mạn

Phân loại viêm họng mạn tính

• Viêm họng mạn tính xuất tiết: niêm mạc họng tiết nhiều dịch nhầy, gây cảm giác vướng họng, ho khạc đờm thường xuyên.
• Viêm họng mạn tính quá phát: niêm mạc họng dày lên, các tổ chức lympho phát triển mạnh, gây họng đỏ sẫm, lồi lõm.
• Viêm họng mạn tính teo: niêm mạc họng trở nên mỏng, khô và nhạt màu; dễ bị kích ứng, đau rát khi nói nhiều.
• Viêm họng hạt: các hạt lympho nhỏ nổi lên thành sau họng, gây rát họng dai dẳng và cảm giác ngứa ngáy kéo dài.

Nguyên nhân gây viêm họng mạn tính

Nhiễm khuẩn kéo dài hoặc tái phát

Nhiễm khuẩn do vi khuẩn như liên cầu khuẩn, tụ cầu khuẩn hoặc do virus thường xuyên tái đi tái lại là nguyên nhân phổ biến dẫn đến viêm họng mạn tính. Một số người do hệ miễn dịch yếu hoặc không điều trị triệt để viêm họng cấp nên dẫn đến viêm mạn tính.

Tác nhân kích thích kéo dài

• Khói thuốc lá: Là yếu tố gây kích ứng họng hàng đầu. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng người hút thuốc lá có nguy cơ viêm họng mạn tính cao gấp 3 lần so với người không hút.
• Ô nhiễm không khí: Bụi mịn, khí thải công nghiệp hoặc môi trường nhiều khói bụi là nguyên nhân khiến niêm mạc họng tổn thương mạn tính.
• Tiếp xúc với hóa chất: Những người làm việc trong môi trường hóa chất, sơn, dược phẩm, vệ sinh công nghiệp… có tỷ lệ viêm họng mạn cao hơn do tiếp xúc thường xuyên với chất bay hơi kích ứng.

Bệnh lý nền liên quan

Nhiều bệnh lý khác trong cơ thể có thể là nguyên nhân sâu xa gây ra viêm họng mạn tính:

• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Dịch axit trào ngược lên họng vào ban đêm gây kích ứng niêm mạc họng, dẫn đến viêm kéo dài.
• Viêm xoang mạn tính: Dịch mủ từ xoang chảy xuống thành sau họng gây viêm họng mạn.
• Viêm amidan mạn: Là ổ viêm nằm sát họng, có thể lan sang và gây viêm họng kéo dài.

Yếu tố cơ địa và miễn dịch

Người có cơ địa dị ứng, hệ miễn dịch yếu, trẻ nhỏ hoặc người cao tuổi có nguy cơ mắc viêm họng mạn cao hơn do sức đề kháng kém và khả năng hồi phục niêm mạc chậm.

Triệu chứng viêm họng mạn tính

Triệu chứng cơ năng

• Rát họng dai dẳng, đặc biệt vào buổi sáng khi ngủ dậy.
• Ho khan, có thể kèm khạc đờm trắng, dính, thường xuyên.
• Khó chịu, ngứa ngáy trong họng như có dị vật.
• Khàn tiếng nhẹ, dễ mệt khi nói chuyện lâu.

Triệu chứng thực thể

• Niêm mạc họng đỏ sẫm hoặc thâm tím, không bóng như bình thường.
• Xuất hiện các hạt lympho nhỏ nổi rõ thành sau họng (trong viêm họng hạt).
• Họng tiết dịch nhầy, dính, gây cảm giác vướng họng liên tục.

Chẩn đoán viêm họng mạn tính

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử (thời gian bị, mức độ khó chịu, tiền sử hút thuốc hay tiếp xúc hóa chất…) và quan sát họng bằng đèn khám. Những dấu hiệu như niêm mạc đỏ sẫm, hạt lympho, tiết dịch nhầy là gợi ý viêm họng mạn tính.

Nội soi tai mũi họng

Nội soi họng giúp quan sát rõ toàn bộ vùng họng, thanh quản và phát hiện các bất thường như: trào ngược dịch mật, dịch mủ từ xoang, hạt lympho… Đây là bước quan trọng để phân biệt với các bệnh lý ác tính vùng họng.

Xét nghiệm hỗ trợ

• Cấy dịch họng: giúp xác định vi khuẩn gây bệnh, chọn kháng sinh phù hợp.
• Xét nghiệm máu: đánh giá tình trạng viêm nhiễm hoặc bệnh lý nền kèm theo.
• X-quang xoang: nếu nghi ngờ viêm xoang mạn.

5. Điều trị viêm họng mạn tính: Một quá trình kiên trì

Không giống như viêm họng cấp, việc điều trị viêm họng mạn tính đòi hỏi sự kiên nhẫn và một cách tiếp cận toàn diện, tập trung vào việc giải quyết nguyên nhân gốc rễ thay vì chỉ làm giảm triệu chứng tạm thời.

5.1 Nguyên tắc vàng: Điều trị tận gốc nguyên nhân

Đây là chìa khóa quan trọng nhất để kiểm soát bệnh thành công. Nếu chỉ điều trị triệu chứng tại họng mà bỏ qua nguyên nhân nền, bệnh sẽ nhanh chóng tái phát.

• Nếu do trào ngược dạ dày – thực quản (GERD):
  • Sử dụng thuốc ức chế bơm proton (PPI) hoặc thuốc kháng H2 theo chỉ định của bác sĩ.
  • Thay đổi chế độ ăn: tránh đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, cà phê, rượu bia; không ăn quá no trước khi đi ngủ.
  • Nâng cao đầu giường khi ngủ.
• Nếu do viêm xoang mạn tính:
  • Rửa mũi bằng nước muối sinh lý hàng ngày.
  • Sử dụng thuốc xịt mũi chứa corticoid để kiểm soát viêm.
  • Dùng kháng sinh nếu có đợt nhiễm khuẩn cấp.
• Nếu do viêm amidan mạn tính tái phát nhiều lần: Bác sĩ có thể cân nhắc phẫu thuật cắt amidan để loại bỏ ổ viêm.

5.2 Điều trị tại chỗ và giảm triệu chứng

Các biện pháp này giúp làm dịu cổ họng, giảm cảm giác khó chịu và hỗ trợ quá trình hồi phục.

• Súc họng bằng nước muối sinh lý: Đây là biện pháp đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả. Súc họng 2-3 lần mỗi ngày giúp làm sạch dịch nhầy, sát khuẩn nhẹ và làm dịu niêm mạc.
• Thuốc xịt họng hoặc viên ngậm: Sử dụng các sản phẩm có chứa chất kháng viêm, sát khuẩn tại chỗ để giảm đau rát.
• Thuốc long đờm, giảm ho: Nếu ho và đờm là triệu chứng nổi bật, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt.

5.3 Can thiệp thủ thuật (đối với thể viêm họng hạt nặng)

Trong trường hợp viêm họng hạt quá phát, các hạt lympho to, gây kích ứng và khó chịu kéo dài mà không đáp ứng với điều trị nội khoa, bác sĩ có thể xem xét can thiệp:

• Đốt hạt lympho: Sử dụng các phương pháp như laser, đốt điện (electrocautery) hoặc áp lạnh (cryotherapy) để loại bỏ các hạt quá phát.
• Lưu ý quan trọng: Đây không phải là lựa chọn đầu tay và chỉ giải quyết được “phần ngọn”. Nếu nguyên nhân gốc rễ không được xử lý, các hạt lympho hoàn toàn có thể tái phát.

6. Các biện pháp phòng ngừa và hỗ trợ tại nhà

Thay đổi lối sống và thói quen hàng ngày đóng vai trò quyết định trong việc phòng ngừa và kiểm soát viêm họng mạn tính.

• Giữ ấm vùng cổ, họng: Đặc biệt là khi thời tiết thay đổi hoặc trong môi trường máy lạnh.
• Uống đủ nước: Uống nhiều nước ấm giúp làm loãng đờm và giữ cho niêm mạc họng luôn đủ độ ẩm.
• Tránh xa các chất kích thích:
  • Bỏ hút thuốc lá và tránh xa môi trường có khói thuốc.
  • Hạn chế rượu bia, đồ uống có ga, cà phê.
• Vệ sinh răng miệng sạch sẽ: Đánh răng sau mỗi bữa ăn và trước khi đi ngủ để loại bỏ vi khuẩn trong khoang miệng.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm: Nếu không khí trong phòng ngủ của bạn quá khô, đặc biệt là khi dùng điều hòa.
• Đeo khẩu trang: Khi ra đường hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm, nhiều khói bụi.

Lời khuyên từ Bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng

1. “Viêm họng mạn tính là bệnh của thói quen”: Trong phần lớn các trường hợp, thói quen sinh hoạt hàng ngày của bạn (hút thuốc, ăn uống, cách bạn sử dụng giọng nói) chính là thủ phạm. Thay đổi thói quen là bước điều trị đầu tiên và quan trọng nhất.
2. “Đừng tự ý lạm dụng kháng sinh”: Kháng sinh không có tác dụng đối với viêm họng do virus, trào ngược hay dị ứng. Việc lạm dụng kháng sinh không chỉ không hiệu quả mà còn làm tăng nguy cơ kháng thuốc.
3. “Hãy kiên nhẫn”: Điều trị dứt điểm nguyên nhân gây viêm họng mạn tính, đặc biệt là GERD hay viêm xoang, là một quá trình cần thời gian và sự tuân thủ nghiêm ngặt của người bệnh.

1. “Nội soi là cần thiết để loại trừ các bệnh lý nguy hiểm”: Nếu bạn khàn tiếng hoặc đau họng kéo dài, đặc biệt nếu bạn là người hút thuốc lá hoặc trên 40 tuổi, đừng ngại nội soi. Đây là một thủ thuật nhanh chóng, không đau, nhưng lại cực kỳ quan trọng để đảm bảo rằng không có tổn thương ác tính nào ở vùng họng – thanh quản.

7. Câu hỏi thường gặp (FAQs)

1. Viêm họng mạn tính có thể chữa khỏi hoàn toàn không? Bệnh có thể được kiểm soát tốt đến mức không còn triệu chứng. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân nền (như trào ngược dạ dày, dị ứng) là mạn tính, thì viêm họng có thể tái phát nếu các yếu tố đó bùng phát trở lại. Do đó, việc quản lý lâu dài là rất quan trọng.

2. Viêm họng hạt có phải là ung thư không? Không. Viêm họng hạt là một tình trạng lành tính, là phản ứng của các mô lympho ở thành sau họng trước tình trạng viêm nhiễm kéo dài. Nó không phải là tổn thương tiền ung thư.

3. Tại sao tôi luôn bị ho và cảm giác vướng họng vào buổi sáng? Đây là triệu chứng rất điển hình của trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) hoặc tình trạng chảy dịch từ xoang xuống họng (post-nasal drip). Vào ban đêm khi bạn nằm, axit hoặc dịch viêm dễ dàng đọng lại ở vùng họng, gây kích ứng và tạo ra cảm giác khó chịu vào sáng hôm sau.

4. Tôi có cần phải đốt các hạt ở họng không? Không nhất thiết. Việc đốt hạt chỉ được xem xét ở những trường hợp các hạt quá to, gây kích thích và khó chịu nhiều mà không đáp ứng với điều trị nội khoa. Ưu tiên hàng đầu luôn là điều trị nguyên nhân gốc rễ.

Kết luận

Viêm họng mạn tính là một bệnh lý dai dẳng, gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, đây không phải là một bệnh nan y. Chìa khóa để kiểm soát thành công tình trạng này nằm ở việc xác định và điều trị triệt để nguyên nhân gốc rễ, kết hợp với việc thay đổi lối sống một cách tích cực và khoa học.

Đừng chấp nhận sống chung với cảm giác khó chịu của viêm họng mạn tính. Bằng cách lắng nghe cơ thể, tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và kiên trì với các biện pháp phòng ngừa, bạn hoàn toàn có thể trả lại sự thoải mái cho cổ họng và cải thiện sức khỏe đường hô hấp của mình một cách bền vững.

📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín

🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.

Viêm họng mạn tính