Viêm họng do liên cầu khuẩn không đơn thuần là một cơn đau họng thông thường. Đây là một bệnh lý nhiễm trùng nguy hiểm, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như sốt thấp khớp, viêm cầu thận cấp – đặc biệt ở trẻ nhỏ. Tuy vậy, nhiều người vẫn còn nhầm lẫn giữa viêm họng do virus và viêm họng do liên cầu khuẩn, khiến việc điều trị chậm trễ và dễ để lại hậu quả đáng tiếc.
Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ cùng bạn khám phá đầy đủ và sâu sắc về viêm họng do liên cầu: nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa theo đúng khuyến nghị y học hiện đại.
Mô Tả Tổng Quan về Viêm Họng Do Liên Cầu
Liên cầu khuẩn là gì?
Liên cầu khuẩn (Streptococcus) là một nhóm vi khuẩn hình cầu, tồn tại theo chuỗi. Trong đó, liên cầu khuẩn nhóm A (Streptococcus pyogenes) là tác nhân phổ biến nhất gây nên các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên, bao gồm viêm họng, viêm amidan, viêm tai giữa và thậm chí là sốt tinh hồng nhiệt.
Viêm họng do liên cầu là gì?
Viêm họng do liên cầu là tình trạng viêm nhiễm vùng hầu họng do sự xâm nhập và phát triển của liên cầu khuẩn nhóm A. Bệnh có đặc trưng là đau họng đột ngột, sốt cao, sưng đau amidan, hạch cổ sưng, và không kèm theo các triệu chứng cảm cúm thông thường như chảy mũi hay ho nhiều.
Tình trạng phổ biến ở nhóm tuổi nào?
Bệnh phổ biến ở trẻ em từ 5–15 tuổi nhưng người lớn vẫn có thể mắc, đặc biệt trong môi trường sống tập thể như trường học, doanh trại, bệnh viện. Theo CDC Hoa Kỳ, mỗi năm có khoảng 11.000–13.000 ca viêm họng do liên cầu tại Mỹ cần nhập viện do biến chứng nặng.
Nguyên Nhân Gây Viêm Họng Do Liên Cầu
Liên cầu khuẩn nhóm A – Thủ phạm chính
Vi khuẩn Streptococcus pyogenes là nguyên nhân chủ yếu. Đây là loại vi khuẩn có khả năng xâm nhập nhanh chóng vào biểu mô họng và tiết ra độc tố gây viêm, đau và sốt cao.
Con đường lây nhiễm
- Qua giọt bắn: khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện gần.
- Dùng chung đồ dùng cá nhân: ly, muỗng, khăn mặt.
- Tiếp xúc với bề mặt nhiễm khuẩn: tay nắm cửa, điện thoại, đồ chơi…
Các yếu tố nguy cơ
Các yếu tố làm tăng khả năng mắc bệnh bao gồm:
- Trẻ em, đặc biệt là 5–15 tuổi
- Sống trong môi trường đông người, kín gió
- Hệ miễn dịch suy giảm
- Thời tiết lạnh, hanh khô
Triệu Chứng Nhận Biết Viêm Họng Do Liên Cầu
Triệu chứng khởi phát
Bệnh thường khởi phát đột ngột, với các biểu hiện chính:
- Sốt cao ≥ 38.5°C, đôi khi lên đến 40°C
- Đau họng dữ dội, khó nuốt
- Amidan đỏ, có mủ trắng hoặc chấm mủ
- Hạch cổ sưng đau
- Không ho hoặc chỉ ho rất nhẹ
Dấu hiệu phân biệt với viêm họng virus
| Tiêu chí | Viêm họng do liên cầu | Viêm họng do virus |
|---|---|---|
| Khởi phát | Đột ngột, dữ dội | Dần dần, nhẹ |
| Sốt | Cao ≥ 38.5°C | Vừa hoặc không sốt |
| Ho | Ít hoặc không ho | Ho nhiều, kèm đờm |
| Amidan | Sưng đỏ, có mủ | Đỏ nhẹ, không mủ |
| Chảy mũi | Hiếm gặp | Thường xuyên |
Biểu hiện cần đến khám bác sĩ ngay
Nếu có các biểu hiện sau, người bệnh cần được khám bác sĩ sớm để tránh biến chứng:
- Sốt liên tục trên 2 ngày không hạ
- Đau họng dữ dội không thể ăn uống
- Khó thở, thở khò khè
- Đau đầu dữ dội, nôn ói
- Phát ban dạng tinh hồng nhiệt
Chẩn Đoán Viêm Họng Do Liên Cầu
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ kiểm tra cổ họng, amidan, hạch cổ, đo thân nhiệt và khai thác triệu chứng. Tuy nhiên, chẩn đoán lâm sàng không thể phân biệt hoàn toàn giữa viêm họng do virus và do liên cầu.
Xét nghiệm test nhanh liên cầu khuẩn
Đây là xét nghiệm lấy dịch họng bằng que tăm bông để phát hiện nhanh kháng nguyên liên cầu khuẩn. Ưu điểm là cho kết quả trong 5–10 phút, độ chính xác khoảng 95%. Tuy nhiên, nếu âm tính giả, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm cấy.
Cấy dịch họng – tiêu chuẩn vàng
Cấy dịch họng trong môi trường nuôi cấy giúp xác định chính xác chủng vi khuẩn và độ nhạy với kháng sinh. Thời gian có kết quả khoảng 24–48 giờ. Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất, đặc biệt trong các trường hợp không đáp ứng điều trị ban đầu.
Điều Trị Viêm Họng Do Liên Cầu
Kháng sinh – vũ khí chính
Viêm họng do liên cầu khuẩn cần điều trị bằng kháng sinh – không thể khỏi nếu chỉ dùng thuốc giảm đau hay thảo dược. Penicillin hoặc Amoxicillin là lựa chọn hàng đầu theo khuyến cáo của CDC, sử dụng liên tục trong 10 ngày để diệt khuẩn hoàn toàn và ngừa biến chứng.
Điều trị triệu chứng kết hợp
- Paracetamol hoặc Ibuprofen: giảm sốt, giảm đau
- Nghỉ ngơi nhiều, uống nước ấm
- Súc miệng nước muối sinh lý
- Tránh thức ăn cứng, cay nóng
Thời gian hồi phục và chăm sóc tại nhà
Với điều trị đúng, người bệnh thường cải thiện rõ rệt sau 48–72 giờ và khỏi hẳn sau 7–10 ngày. Tuy nhiên, cần hoàn thành đủ liệu trình kháng sinh ngay cả khi triệu chứng biến mất để tránh biến chứng hoặc tái phát.
Biến Chứng Nguy Hiểm Nếu Không Điều Trị Kịp Thời
Sốt thấp khớp
Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất của viêm họng do liên cầu khuẩn không được điều trị đúng cách. Sau 2–4 tuần nhiễm trùng, cơ thể có thể phản ứng miễn dịch quá mức, tấn công vào các cơ quan của chính mình như tim, khớp, hệ thần kinh trung ương. Sốt thấp khớp là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh van tim hậu thấp ở trẻ em tại nhiều quốc gia đang phát triển.
Viêm cầu thận cấp
Sau nhiễm liên cầu nhóm A, một số bệnh nhân có thể xuất hiện triệu chứng tiểu ít, phù mặt, cao huyết áp, nước tiểu sậm màu như nước trà. Đây là biểu hiện của viêm cầu thận cấp hậu nhiễm, đòi hỏi theo dõi sát sao và điều trị nội khoa lâu dài.
Viêm tai giữa, áp-xe quanh amidan
Vi khuẩn liên cầu có thể lan rộng sang các cấu trúc gần họng như tai, gây viêm tai giữa cấp mủ. Trường hợp nặng có thể hình thành áp-xe quanh amidan – một tình trạng nguy hiểm đòi hỏi can thiệp ngoại khoa để dẫn lưu mủ.
Cách Phòng Ngừa Viêm Họng Do Liên Cầu
Vệ sinh cá nhân
Rửa tay thường xuyên với xà phòng, đặc biệt sau khi ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc nơi công cộng. Che miệng khi ho bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay để tránh phát tán vi khuẩn ra không khí.
Không dùng chung đồ dùng cá nhân
Tránh dùng chung ly, thìa, khăn mặt, bàn chải đánh răng với người đang có dấu hiệu viêm họng. Nên khử trùng đồ chơi trẻ em thường xuyên nếu có ca bệnh trong gia đình hoặc lớp học.
Tăng cường miễn dịch tự nhiên
- Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tăng rau xanh, trái cây giàu vitamin C
- Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài
- Giữ ấm cơ thể khi trời lạnh, nhất là vùng cổ và mũi họng
Viêm Họng Do Liên Cầu Ở Trẻ Nhỏ: Cha Mẹ Cần Biết
Triệu chứng khác biệt ở trẻ
Trẻ nhỏ bị viêm họng do liên cầu thường khó diễn tả triệu chứng. Cha mẹ cần cảnh giác khi thấy con:
- Bỏ ăn, quấy khóc, mệt mỏi
- Sốt cao không rõ nguyên nhân
- Hơi thở hôi, chảy nước dãi
- Phát ban toàn thân dạng tinh hồng nhiệt
Lưu ý khi dùng thuốc
Không tự ý dùng kháng sinh cho trẻ nếu chưa có chỉ định. Việc lựa chọn kháng sinh và liều lượng phải do bác sĩ chuyên khoa nhi hoặc tai mũi họng chỉ định cụ thể. Cần cho trẻ uống đủ liều, đủ ngày, kể cả khi đã hết sốt và bớt đau họng.
Phòng tránh lây lan trong gia đình
Khi một thành viên trong nhà bị viêm họng liên cầu, nên cách ly tạm thời, sử dụng khẩu trang, khử trùng vật dụng sinh hoạt và rửa tay sau mỗi lần chăm sóc. Không nên cho trẻ đến trường trong thời gian điều trị.
Sự Thật Từ Một Trường Hợp Có Thật
Câu chuyện của bé An – 7 tuổi, mắc sốt thấp khớp do viêm họng liên cầu không điều trị sớm
Bé An, 7 tuổi, sống tại Bình Dương, từng bị viêm họng sốt cao 3 ngày nhưng gia đình tự điều trị bằng thuốc cảm và thuốc hạ sốt thông thường. Sau 3 tuần, bé xuất hiện sốt trở lại, kèm đau khớp gối, khó thở nhẹ. Khi nhập viện, bác sĩ chẩn đoán bé mắc sốt thấp khớp thể tim – hậu quả nghiêm trọng của viêm họng do liên cầu nhóm A không được điều trị đúng cách.
Bài học đắt giá cho gia đình
Sau hơn 2 tuần điều trị nội trú, sức khỏe của bé An dần ổn định nhưng cần theo dõi tim mạch định kỳ lâu dài. Gia đình bé chia sẻ: “Chúng tôi không nghĩ viêm họng lại nguy hiểm đến vậy. Nếu biết trước, đã đưa bé đi khám sớm rồi.”
“Điều trị sớm viêm họng do liên cầu không chỉ giúp bệnh nhân khỏi nhanh mà còn ngăn chặn được nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ em.” – BS. Trần Quỳnh Như, chuyên khoa Nhi, TP.HCM.
ThuVienBenh.com – Nơi Kiến Thức Y Học Luôn Cập Nhật và Đáng Tin Cậy
Viêm họng do liên cầu tuy phổ biến nhưng lại tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Nhận biết sớm các dấu hiệu, hiểu rõ nguyên nhân, và chủ động phòng ngừa là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi loại nhiễm trùng nguy hiểm này.
ThuVienBenh.com cam kết mang đến cho bạn những kiến thức y khoa chính xác, dễ hiểu và cập nhật liên tục, giúp bạn luôn chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe.
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
1. Viêm họng do liên cầu có lây không?
Có. Bệnh lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc gần với người mắc bệnh. Cần cách ly tạm thời và sử dụng khẩu trang y tế đúng cách.
2. Bao lâu thì viêm họng liên cầu khỏi hẳn?
Với điều trị đúng kháng sinh, triệu chứng sẽ cải thiện sau 48–72 giờ và khỏi hoàn toàn trong vòng 7–10 ngày.
3. Có cần xét nghiệm khi bị viêm họng không?
Trong trường hợp nghi ngờ nhiễm liên cầu, bác sĩ sẽ chỉ định test nhanh hoặc cấy dịch họng để chẩn đoán chính xác và điều trị phù hợp.
4. Có phải ai cũng cần uống kháng sinh?
Không. Chỉ khi xác định nguyên nhân là do liên cầu khuẩn mới cần dùng kháng sinh. Viêm họng do virus sẽ tự khỏi mà không cần thuốc kháng sinh.
5. Trẻ nhỏ bị viêm họng nhiều lần có nguy hiểm không?
Nếu là viêm họng do liên cầu tái đi tái lại, trẻ có nguy cơ cao bị biến chứng. Nên khám chuyên khoa để xác định nguyên nhân và điều trị dứt điểm.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.