Viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan là một bệnh lý viêm mạn tính hiếm gặp của đường tiêu hóa, đặc trưng bởi sự thâm nhiễm bạch cầu ái toan vào lớp niêm mạc đại tràng. Do triệu chứng dễ nhầm lẫn với các bệnh lý tiêu hóa thông thường, bệnh thường bị bỏ sót trong chẩn đoán, dẫn đến điều trị sai hướng và kéo dài thời gian hồi phục.
Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về căn bệnh hiếm gặp nhưng đáng chú ý này, từ triệu chứng, nguyên nhân đến chẩn đoán và phương pháp điều trị hiệu quả.
Viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan là gì?
Viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan (Eosinophilic colitis) là một dạng viêm đại tràng vi thể, xảy ra khi số lượng bạch cầu ái toan – một loại tế bào miễn dịch – tích tụ bất thường trong niêm mạc đại tràng, gây ra viêm nhiễm, tổn thương và rối loạn chức năng ruột.
Khác với viêm loét đại tràng hay bệnh Crohn, bệnh này không để lại tổn thương loét sâu trên nội soi, khiến việc chẩn đoán thường phụ thuộc vào sinh thiết mô.
Theo thống kê tại Mỹ và châu Âu, tỷ lệ mắc bệnh rơi vào khoảng 1/100.000 dân, chiếm tỷ lệ cực nhỏ trong các bệnh lý viêm đại tràng. Ở Việt Nam, bệnh chưa được thống kê chính thức nhưng cũng được xem là bệnh lý hiếm gặp.
Nguyên nhân gây viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan
Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu y học đã chỉ ra mối liên hệ giữa bệnh và các yếu tố sau:
Dị ứng và quá mẫn thực phẩm
Khoảng 60-70% bệnh nhân mắc viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan có tiền sử dị ứng thức ăn, đặc biệt là:
- Sữa bò
- Trứng
- Lúa mì
- Đậu nành
Phản ứng quá mẫn ở ruột có thể kích thích bạch cầu ái toan xâm nhập, gây viêm.
Nhiễm ký sinh trùng hoặc vi khuẩn
Ở một số vùng có điều kiện vệ sinh kém, ký sinh trùng đường ruột (như giun, amip) có thể gây tăng bạch cầu ái toan và dẫn đến viêm đại tràng mạn tính.
Yếu tố miễn dịch và di truyền
Người có bệnh nền tự miễn (ví dụ: viêm da cơ địa, hen phế quản) có nguy cơ cao hơn. Ngoài ra, các rối loạn điều hòa miễn dịch và yếu tố gen di truyền có thể đóng vai trò nhất định trong cơ chế bệnh sinh.
Thuốc và hóa chất
Một số thuốc có thể gây viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan như:
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs)
- Kháng sinh nhóm beta-lactam
- Thuốc chống trầm cảm, thuốc ức chế miễn dịch
Vì vậy, việc khai thác kỹ tiền sử dùng thuốc là rất quan trọng trong chẩn đoán nguyên nhân.
Triệu chứng nhận biết bệnh
Triệu chứng của viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan rất đa dạng, phụ thuộc vào mức độ tổn thương và lớp niêm mạc bị ảnh hưởng. Dưới đây là các biểu hiện thường gặp:
Triệu chứng tiêu hóa phổ biến
- Tiêu chảy mạn tính: thường kéo dài nhiều tuần, phân lỏng, không có máu nhưng có thể có nhầy.
- Đau bụng âm ỉ hoặc từng cơn: tập trung ở vùng hạ vị hoặc quanh rốn.
- Buồn nôn, đầy bụng, khó tiêu: xuất hiện sau ăn hoặc không rõ nguyên nhân.
Triệu chứng toàn thân ít gặp
- Giảm cân không rõ nguyên nhân: do kém hấp thu kéo dài.
- Mệt mỏi, sốt nhẹ: đặc biệt trong đợt viêm cấp.
- Thiếu máu: do mất máu vi thể hoặc hấp thu kém.
Biểu hiện dễ nhầm lẫn
Vì biểu hiện không đặc hiệu, bệnh có thể bị chẩn đoán nhầm với:
- Hội chứng ruột kích thích
- Viêm đại tràng do vi khuẩn
- Viêm loét đại tràng
“Tôi từng điều trị hội chứng ruột kích thích suốt 2 năm nhưng không khỏi. Chỉ đến khi sinh thiết đại tràng, bác sĩ mới phát hiện tôi mắc viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan. Việc điều trị đúng bệnh giúp tôi hồi phục nhanh chóng.” – Chị L.A., 28 tuổi, TP.HCM
Chẩn đoán viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan
Việc chẩn đoán chính xác bệnh dựa vào kết hợp giữa lâm sàng, cận lâm sàng và mô bệnh học. Dưới đây là quy trình chẩn đoán thường áp dụng:
Xét nghiệm máu
- Công thức máu: tăng số lượng bạch cầu ái toan (>500/mm3)
- CRP, ESR: có thể tăng nhẹ hoặc bình thường
Nội soi đại tràng và sinh thiết
Hình ảnh nội soi có thể bình thường hoặc có:
- Niêm mạc đỏ, phù nề nhẹ
- Vết trợt nhỏ, tăng tiết nhầy
Sinh thiết là tiêu chuẩn vàng để xác định sự thâm nhiễm bất thường của bạch cầu ái toan vào lớp niêm mạc.
Chẩn đoán phân biệt
Bệnh cần phân biệt với các bệnh lý có triệu chứng tương tự như:
- Viêm đại tràng mạn không đặc hiệu
- Bệnh Crohn
- Viêm đại tràng do ký sinh trùng
- Bệnh celiac hoặc dị ứng thức ăn
Điều trị viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan
Việc điều trị viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan cần phối hợp giữa thuốc, chế độ ăn uống và theo dõi lâu dài. Mục tiêu là kiểm soát phản ứng viêm, làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa tái phát.
Điều trị bằng thuốc
- Corticoid đường uống: Đây là lựa chọn điều trị đầu tay. Prednisolone thường được sử dụng với liều 0,5–1 mg/kg/ngày trong vài tuần, sau đó giảm liều dần.
- Thuốc kháng histamin H1 và H2: Hữu ích trong trường hợp nghi ngờ nguyên nhân do dị ứng.
- Thuốc ức chế miễn dịch: Azathioprine hoặc methotrexate được cân nhắc nếu bệnh không đáp ứng với corticoid hoặc cần điều trị duy trì dài hạn.
- Kháng sinh và thuốc chống ký sinh trùng: Áp dụng nếu có bằng chứng nhiễm khuẩn hoặc ký sinh trùng.
Lưu ý: Việc dùng thuốc cần có chỉ định và theo dõi sát sao của bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa.
Chế độ ăn uống và sinh hoạt
Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát triệu chứng và hỗ trợ điều trị:
- Loại bỏ các thực phẩm nghi ngờ dị ứng: như sữa, trứng, đậu nành, hải sản, lúa mì.
- Tăng cường chất xơ hòa tan: như rau củ nấu chín, khoai lang, chuối chín.
- Uống đủ nước: tránh mất nước do tiêu chảy.
- Không tự ý sử dụng thực phẩm chức năng hoặc men vi sinh: nếu không có chỉ định.
Theo dõi và quản lý lâu dài
Sau điều trị ban đầu, người bệnh cần tái khám định kỳ để theo dõi:
- Sự giảm bạch cầu ái toan trong máu
- Hồi phục triệu chứng tiêu hóa
- Khả năng tái phát sau khi ngừng thuốc
Ở những bệnh nhân tái phát nhiều lần, bác sĩ có thể chỉ định điều trị duy trì liều thấp trong thời gian dài, kết hợp chế độ ăn loại trừ.
Tiên lượng và biến chứng có thể xảy ra
Tiên lượng bệnh
Nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng, tiên lượng bệnh thường tốt. Phần lớn bệnh nhân đáp ứng tốt với corticoid trong vòng 2–4 tuần đầu.
Biến chứng có thể gặp
- Viêm loét đại tràng: nếu viêm kéo dài không kiểm soát
- Hẹp hoặc tắc ruột: do viêm xơ hóa thành ruột
- Suy dinh dưỡng: do kém hấp thu và kiêng khem kéo dài
- Biến chứng do điều trị: như loãng xương, tăng huyết áp, tiểu đường do corticoid
FAQ – Câu hỏi thường gặp
1. Viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan có lây không?
Không. Đây là bệnh viêm mạn tính do rối loạn miễn dịch hoặc dị ứng, không do vi khuẩn hay virus nên không lây qua tiếp xúc.
2. Có cần nội soi để chẩn đoán không?
Có. Nội soi đại tràng kèm sinh thiết mô là phương pháp duy nhất xác định được sự thâm nhiễm bạch cầu ái toan, giúp chẩn đoán chính xác bệnh.
3. Bệnh có chữa khỏi hoàn toàn không?
Hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Một số trường hợp có thể khỏi hoàn toàn, số khác cần theo dõi và điều trị duy trì lâu dài để tránh tái phát.
4. Bệnh có di truyền không?
Chưa có bằng chứng rõ ràng. Tuy nhiên, người có tiền sử gia đình dị ứng hoặc bệnh tự miễn có nguy cơ cao hơn.
5. Có cần kiêng ăn hoàn toàn không?
Không cần kiêng tuyệt đối mọi thực phẩm. Cần xác định chính xác thực phẩm gây dị ứng thông qua nhật ký ăn uống và xét nghiệm, sau đó loại trừ có chọn lọc.
Tổng kết
Viêm đại tràng tăng bạch cầu ái toan là bệnh lý hiếm nhưng đáng lưu ý trong nhóm các bệnh viêm đại tràng. Việc nhận biết sớm triệu chứng và thực hiện chẩn đoán chính xác bằng sinh thiết mô giúp bệnh nhân tránh được các biến chứng nguy hiểm, đồng thời nâng cao hiệu quả điều trị.
Tại ThuVienBenh.com, chúng tôi cam kết cung cấp những kiến thức y học đáng tin cậy, dễ hiểu và được cập nhật từ các nguồn uy tín nhằm hỗ trợ cộng đồng tiếp cận chăm sóc sức khỏe một cách chủ động và hiệu quả.
“Hiếm khi thấy một ca bệnh viêm đại tràng có thâm nhiễm bạch cầu ái toan rõ như vậy. Tuy nhiên, với điều trị bằng corticoid và chế độ ăn hợp lý, bệnh nhân đã cải thiện nhanh chóng sau 1 tháng.” – TS.BS Nguyễn Hữu Tùng, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.