Viêm đa cơ và viêm bì cơ là những bệnh viêm cơ tự miễn hiếm gặp, tuy nhiên có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cơ quan ngoài cơ vân, đặc biệt là phổi. Khi phổi bị tổn thương, bệnh nhân có thể gặp khó thở, ho kéo dài và thậm chí suy hô hấp nặng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Tại ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết: từ triệu chứng đến điều trị, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sự liên quan giữa viêm cơ và phổi, từ đó chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe bản thân và người thân.
“Tôi từng nghĩ chỉ là khó thở do vận động. Không ngờ đó là dấu hiệu tổn thương phổi do viêm đa cơ – một bệnh lý mà tôi chưa từng nghe tên trước đó.” – Anh T.L, bệnh nhân điều trị tại TP.HCM.
Viêm đa cơ/viêm bì cơ ở phổi là gì?
Viêm đa cơ (Polymyositis) và viêm bì cơ (Dermatomyositis) là hai dạng bệnh viêm cơ tự miễn, trong đó hệ miễn dịch nhầm lẫn và tấn công chính cơ thể mình. Không chỉ giới hạn ở các cơ, bệnh còn có thể ảnh hưởng đến da, khớp, tim và đặc biệt là phổi.
Khi bệnh ảnh hưởng đến phổi, nó có thể gây ra nhiều dạng tổn thương như viêm phổi kẽ, tăng áp động mạch phổi và viêm màng phổi. Theo các nghiên cứu, có đến 20–40% bệnh nhân viêm cơ sẽ có tổn thương phổi trong quá trình bệnh.
Bệnh thường xảy ra ở độ tuổi từ 30 đến 60, và phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới. Một số dạng viêm bì cơ đặc biệt liên quan đến tự kháng thể như anti-MDA5 có thể gây tổn thương phổi tiến triển nhanh, nguy cơ tử vong cao nếu không được điều trị sớm.
Triệu chứng viêm đa cơ/viêm bì cơ ảnh hưởng phổi
1. Triệu chứng hô hấp
Triệu chứng hô hấp thường là dấu hiệu đầu tiên cảnh báo tổn thương phổi do viêm cơ, bao gồm:
- Khó thở khi gắng sức, sau đó tiến triển thành khó thở khi nghỉ.
- Ho khan kéo dài, không đờm.
- Cảm giác hụt hơi, tức ngực nhẹ.
- Trong một số trường hợp tiến triển nhanh, có thể dẫn đến suy hô hấp cấp.
2. Triệu chứng ngoài phổi đi kèm
Do viêm đa cơ/viêm bì cơ là bệnh hệ thống, ngoài phổi, người bệnh còn có thể gặp các triệu chứng khác như:
- Yếu cơ gốc chi (cơ vai, hông): Khó chải tóc, leo cầu thang hoặc đứng dậy khỏi ghế.
- Phát ban da đặc trưng dạng Gottron hoặc ban đỏ quanh mắt (heliotrope).
- Sốt nhẹ, mệt mỏi toàn thân, sụt cân không rõ nguyên nhân.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
1. Cơ chế tự miễn dịch
Viêm đa cơ và viêm bì cơ là bệnh lý tự miễn. Hệ thống miễn dịch tấn công nhầm các mô lành, bao gồm cơ và mô phổi. Trong đó, một số tự kháng thể đặc hiệu có liên quan mật thiết đến tổn thương phổi:
- Anti-Jo-1: Kháng thể phổ biến nhất trong viêm cơ kèm viêm phổi kẽ.
- Anti-MDA5: Liên quan đến thể viêm bì cơ kèm tổn thương phổi tiến triển nhanh, thường gặp ở châu Á.
2. Yếu tố nguy cơ
- Giới tính nữ (tỷ lệ mắc cao hơn nam giới khoảng 2:1).
- Độ tuổi trung niên (30–60 tuổi).
- Có bệnh nền mô liên kết khác như lupus ban đỏ, xơ cứng bì.
- Yếu tố di truyền và môi trường (hút thuốc, nhiễm siêu vi).
Các tổn thương phổi thường gặp
1. Viêm phổi kẽ (Interstitial Lung Disease – ILD)
Viêm phổi kẽ là biến chứng phổi thường gặp nhất ở bệnh nhân viêm cơ. Tình trạng này gây dày mô kẽ phổi, làm cản trở trao đổi khí và giảm khả năng hô hấp. Trên hình ảnh CT scan, các biểu hiện thường gặp là:
- Dạng lưới (reticulation).
- Hình ảnh kính mờ lan tỏa.
- Giảm thể tích phổi.
2. Tăng áp động mạch phổi (Pulmonary Arterial Hypertension – PAH)
Một số ít bệnh nhân có thể phát triển tăng áp lực trong hệ tuần hoàn phổi. Đây là biến chứng nặng, dễ gây suy tim phải, với các biểu hiện:
- Khó thở nặng, đặc biệt khi nằm.
- Phù chi dưới, gan to, cổ nổi tĩnh mạch.
- Mệt mỏi triền miên, chóng mặt.
3. Viêm màng phổi và xẹp phổi
Viêm màng phổi hoặc xẹp phổi khu trú là tổn thương ít gặp hơn, nhưng vẫn có thể xảy ra. Người bệnh thường có đau ngực khi hít sâu, khó thở từng đợt.
Chẩn đoán viêm cơ kèm tổn thương phổi
1. Cận lâm sàng cần thiết
Việc chẩn đoán viêm đa cơ/viêm bì cơ ảnh hưởng đến phổi cần kết hợp lâm sàng với các xét nghiệm cận lâm sàng chuyên sâu:
- Chụp CT ngực độ phân giải cao (HRCT): cho thấy hình ảnh kính mờ, dày vách mô kẽ, tổn thương dạng tổ ong.
- Đo chức năng hô hấp: Đặc biệt là giảm dung tích sống (VC), giảm DLCO (khả năng khuếch tán khí).
- Xét nghiệm tự miễn: ANA, anti-Jo-1, anti-MDA5, anti-PL7, PL12, Ro52… giúp định danh thể bệnh và tiên lượng.
- Đo khí máu động mạch: trong trường hợp nghi ngờ suy hô hấp.
- Sinh thiết phổi (nếu cần): Xác định rõ mô học, phân biệt với các bệnh lý khác.
2. Phân biệt với các bệnh khác
Nhiều bệnh lý có biểu hiện tương tự cần loại trừ trước khi khẳng định chẩn đoán:
- Xơ phổi vô căn (IPF)
- Viêm phổi do thuốc (methotrexate, nitrofurantoin…)
- Viêm phổi do nhiễm trùng như lao, vi khuẩn, nấm
- Bệnh mô liên kết khác: lupus ban đỏ hệ thống, xơ cứng bì
Điều trị viêm đa cơ/viêm bì cơ có tổn thương phổi
1. Điều trị nội khoa
Điều trị viêm cơ kèm tổn thương phổi cần kết hợp giữa khống chế viêm cơ và kiểm soát tình trạng phổi:
- Corticosteroid: Prednisolone liều cao (1mg/kg/ngày) là liệu pháp đầu tay.
- Thuốc ức chế miễn dịch: Cyclophosphamide, azathioprine, hoặc mycophenolate mofetil nếu đáp ứng kém với corticoid.
- Thuốc sinh học: Rituximab được khuyến cáo trong thể kháng trị hoặc có tự kháng thể mạnh như anti-MDA5.
2. Điều trị hỗ trợ
- Vật lý trị liệu hô hấp: tăng thông khí, tránh xẹp phổi, phục hồi chức năng.
- Oxy liệu pháp: với bệnh nhân có giảm bão hòa oxy máu.
- Phòng ngừa nhiễm trùng: do suy giảm miễn dịch khi dùng thuốc ức chế miễn dịch.
Tiên lượng và theo dõi lâu dài
1. Tiên lượng
Tiên lượng bệnh phụ thuộc vào loại tổn thương phổi, đáp ứng điều trị và loại tự kháng thể. Thể viêm bì cơ kèm anti-MDA5 có tiên lượng kém, thường gây xơ phổi tiến triển nhanh.
2. Theo dõi định kỳ
Việc theo dõi giúp phát hiện sớm tái phát và đánh giá hiệu quả điều trị:
- Đo chức năng hô hấp 3–6 tháng/lần.
- Chụp CT scan định kỳ 6–12 tháng.
- Định lượng kháng thể tự miễn (anti-Jo-1, anti-MDA5) nếu có thể.
Cách phòng ngừa biến chứng hô hấp
- Chẩn đoán sớm và điều trị đúng phác đồ: giúp giảm nguy cơ tổn thương phổi không hồi phục.
- Tránh tiếp xúc với môi trường độc hại: bụi, hóa chất, khói thuốc lá.
- Tiêm phòng đầy đủ: cúm, phế cầu nhằm hạn chế biến chứng viêm phổi do vi khuẩn.
- Tuân thủ tái khám định kỳ: ngay cả khi triệu chứng đã thuyên giảm.
Kết luận
Viêm đa cơ và viêm bì cơ ở phổi là một thể bệnh nguy hiểm của nhóm viêm cơ tự miễn, đòi hỏi phải được nhận biết và điều trị sớm. Với các biểu hiện hô hấp như ho, khó thở đi kèm triệu chứng toàn thân hoặc da liễu, người bệnh cần đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được đánh giá toàn diện.
Phát hiện sớm và phối hợp điều trị đa ngành là chìa khóa giúp kiểm soát tổn thương phổi, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng sống.
Những câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Viêm đa cơ/viêm bì cơ có thể chữa khỏi không?
Hiện tại bệnh chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát tốt bằng thuốc và theo dõi chặt chẽ. Nhiều bệnh nhân có thể sống khỏe mạnh lâu dài nếu điều trị đúng.
2. Làm sao để phát hiện sớm tổn thương phổi trong viêm cơ?
Người bệnh cần lưu ý các dấu hiệu như khó thở khi gắng sức, ho khan kéo dài và đi khám ngay khi có bất thường hô hấp. Đo chức năng hô hấp và chụp CT là các công cụ phát hiện hiệu quả.
3. Viêm phổi kẽ do viêm cơ có nguy hiểm không?
Có. Nếu không điều trị, viêm phổi kẽ có thể dẫn đến xơ phổi không hồi phục và suy hô hấp. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán sớm, điều trị đúng thuốc thì tiên lượng tốt hơn.
4. Tự kháng thể anti-MDA5 có ý nghĩa gì?
Anti-MDA5 là một loại kháng thể liên quan đến viêm bì cơ có tổn thương phổi tiến triển nhanh. Bệnh nhân có kháng thể này cần được theo dõi sát và điều trị tích cực hơn.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.
Viêm đa cơ;viêm bì cơ ở phổi