Viêm cơ là một căn bệnh thường bị bỏ qua nhưng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một cách toàn diện về viêm cơ – từ nguyên nhân, triệu chứng đến phương pháp điều trị hiệu quả, dựa trên các nghiên cứu y khoa uy tín và kinh nghiệm thực tế từ các chuyên gia.
“Anh Hòa, 43 tuổi, kỹ sư xây dựng, từng không thể nhấc tay vì viêm cơ vai. Sau 6 tháng kiên trì điều trị bằng thuốc và vật lý trị liệu, hiện tại anh đã có thể trở lại công việc. Câu chuyện của anh là minh chứng rõ ràng rằng: Viêm cơ không đáng sợ nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách.”
Viêm cơ là gì?
Định nghĩa viêm cơ theo y học
Viêm cơ là tình trạng viêm xảy ra ở các mô cơ, gây đau, sưng và hạn chế chức năng vận động. Đây là một nhóm bệnh lý phức tạp, có thể liên quan đến hệ miễn dịch hoặc do chấn thương, nhiễm trùng gây ra. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), viêm cơ có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn ở người trung niên và cao tuổi.
Các dạng viêm cơ phổ biến
Tùy vào nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh, viêm cơ được phân chia thành nhiều loại khác nhau:
Viêm đa cơ
Viêm đa cơ (polymyositis) là dạng viêm cơ mãn tính có tính chất tự miễn, ảnh hưởng đến nhiều nhóm cơ lớn, đặc biệt là vùng hông và vai. Người bệnh thường gặp khó khăn khi đứng dậy, leo cầu thang hoặc nâng vật nặng.
Viêm da cơ
Viêm da cơ (dermatomyositis) ngoài gây viêm cơ còn kèm theo phát ban da đặc trưng ở vùng mặt, cổ, vai và ngực. Đây là dạng bệnh có thể liên quan đến ung thư nội tạng và cần được theo dõi chặt chẽ.
Viêm cơ do nhiễm trùng
Nguyên nhân thường là virus (như cúm, HIV), vi khuẩn (tụ cầu, liên cầu), hoặc ký sinh trùng. Viêm cơ do nhiễm trùng thường cấp tính, khởi phát nhanh với triệu chứng sốt cao, sưng đau tại vị trí tổn thương.
Viêm cơ tự miễn
Liên quan đến rối loạn hệ miễn dịch khiến cơ thể tấn công chính mô cơ của mình. Các bệnh lý như lupus ban đỏ, viêm đa cơ, hội chứng Sjögren có thể đi kèm viêm cơ.
Triệu chứng thường gặp của viêm cơ
Đau và yếu cơ
Đây là triệu chứng phổ biến nhất. Người bệnh cảm thấy cơ thể rã rời, mất sức, đặc biệt khi vận động hoặc mang vác vật nặng. Cảm giác đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, thường kéo dài và lan tỏa.
Co cứng và khó vận động
Viêm cơ khiến sợi cơ bị tổn thương, mất tính đàn hồi dẫn đến co cứng. Người bệnh gặp khó khăn khi thực hiện các hoạt động sinh hoạt thường ngày như đi lại, cầm nắm, xoay vai…
Sưng tấy vùng cơ
Cơ bị viêm có thể sưng to, nóng đỏ hoặc có cảm giác căng tức. Đây là phản ứng viêm tự nhiên của cơ thể nhưng cũng là dấu hiệu cảnh báo cần đi khám sớm.
Các dấu hiệu toàn thân kèm theo
- Sốt nhẹ hoặc sốt cao (thường gặp trong viêm cơ do virus, vi khuẩn)
- Sụt cân, mệt mỏi kéo dài
- Phát ban da (trong viêm da cơ)
- Khó thở nếu viêm cơ ảnh hưởng đến cơ hô hấp
Nguyên nhân gây viêm cơ
Nguyên nhân cơ học
Chấn thương, vận động quá mức, tập luyện không đúng kỹ thuật là nguyên nhân phổ biến gây viêm cơ cơ học. Những người lao động nặng, vận động viên thường là đối tượng dễ mắc.
Nguyên nhân miễn dịch và tự miễn
Trong một số trường hợp, hệ miễn dịch của cơ thể “nhận nhầm” mô cơ là tác nhân gây hại và tấn công. Điều này dẫn đến phản ứng viêm kéo dài, gây tổn thương sợi cơ. Viêm đa cơ và viêm da cơ là ví dụ điển hình.
Nguyên nhân do nhiễm trùng
Các tác nhân như virus cúm, HIV, vi khuẩn tụ cầu có thể tấn công mô cơ gây viêm cấp tính. Điều này thường xảy ra sau các đợt nhiễm trùng hệ hô hấp hoặc tiêu hóa.
Các yếu tố nguy cơ khác
- Tuổi tác cao
- Bệnh nền: tiểu đường, viêm khớp dạng thấp, ung thư
- Sử dụng thuốc statin hoặc thuốc gây độc cơ
- Môi trường làm việc có yếu tố độc hại (hóa chất, chất phóng xạ)
Chẩn đoán viêm cơ như thế nào?
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ kiểm tra mức độ yếu cơ, vị trí đau và các dấu hiệu toàn thân. Đánh giá chức năng vận động giúp xác định khu vực bị ảnh hưởng và loại trừ các nguyên nhân khác như viêm khớp, thoát vị đĩa đệm.
Xét nghiệm máu
- Tăng men cơ CK (Creatine kinase) – dấu hiệu tổn thương cơ
- Tốc độ lắng máu (ESR), CRP tăng – chỉ điểm viêm
- Kháng thể ANA, anti-Jo-1 – gợi ý bệnh tự miễn
Chẩn đoán hình ảnh
Các kỹ thuật như MRI, siêu âm cơ cho phép xác định mức độ tổn thương, phù nề, hoại tử cơ. Đây là công cụ không xâm lấn và hữu ích trong theo dõi tiến triển điều trị.
Sinh thiết cơ
Áp dụng trong trường hợp chẩn đoán phức tạp hoặc nghi ngờ viêm cơ do bệnh lý tự miễn. Mẫu mô được phân tích dưới kính hiển vi để xác định tình trạng viêm, thoái hóa hoặc xơ hóa cơ.
Phương pháp điều trị viêm cơ
Điều trị nội khoa
Điều trị viêm cơ tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương. Đối với các trường hợp nhẹ, nghỉ ngơi và thuốc giảm viêm có thể mang lại hiệu quả. Tuy nhiên, với các dạng viêm cơ tự miễn hoặc mãn tính, cần đến phác đồ điều trị dài hạn.
Thuốc giảm viêm, corticosteroid
Prednisone là loại corticosteroid thường được sử dụng để giảm nhanh triệu chứng viêm. Tuy nhiên, dùng lâu dài cần theo dõi chặt chẽ vì thuốc có thể gây loãng xương, tăng huyết áp và tiểu đường.
Thuốc ức chế miễn dịch
Methotrexate, azathioprine hoặc mycophenolate mofetil thường được chỉ định khi bệnh không đáp ứng với corticosteroid. Chúng có tác dụng làm chậm tiến triển bệnh và hạn chế biến chứng.
Vật lý trị liệu phục hồi chức năng
Luyện tập phục hồi dưới sự hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu giúp người bệnh cải thiện sức mạnh cơ bắp, tăng biên độ vận động và ngăn ngừa teo cơ.
Chế độ ăn uống và nghỉ ngơi
- Tăng cường thực phẩm giàu protein để hỗ trợ tái tạo mô cơ
- Bổ sung omega-3, vitamin D, canxi để giảm viêm và tăng sức mạnh cơ
- Ngủ đủ giấc và tránh vận động quá sức trong giai đoạn viêm cấp
Điều trị nguyên nhân nền nếu có
Với viêm cơ do virus, cần kiểm soát nhiễm trùng song song với điều trị triệu chứng. Trong trường hợp có bệnh nền như lupus hoặc viêm khớp, cần kết hợp phác đồ chuyên biệt để hạn chế tái phát.
Viêm cơ có nguy hiểm không?
Các biến chứng có thể xảy ra
Nếu không điều trị kịp thời, viêm cơ có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như:
- Teo cơ vĩnh viễn, mất khả năng vận động
- Suy hô hấp do tổn thương cơ hoành
- Biến chứng tim mạch khi viêm lan sang cơ tim
- Liệt, tàn phế hoặc tử vong trong các trường hợp cấp tính nặng
Viêm cơ mãn tính và ảnh hưởng lâu dài
Viêm cơ mãn tính khiến người bệnh mệt mỏi, giảm chất lượng cuộc sống và gặp khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày. Việc điều trị duy trì và theo dõi thường xuyên là rất quan trọng để kiểm soát bệnh lâu dài.
Cách phòng ngừa viêm cơ hiệu quả
Rèn luyện cơ thể đúng cách
Luyện tập thể thao điều độ, khởi động kỹ trước khi vận động và tránh gắng sức quá mức giúp giảm nguy cơ viêm cơ cơ học.
Kiểm soát các bệnh nền
Người có bệnh tự miễn hoặc rối loạn miễn dịch cần tuân thủ điều trị để hạn chế biến chứng cơ. Khám sức khỏe định kỳ cũng là cách phát hiện sớm tổn thương cơ tiềm ẩn.
Chế độ dinh dưỡng đầy đủ
Bổ sung đầy đủ vitamin nhóm B, vitamin E, protein và khoáng chất sẽ giúp duy trì sức mạnh và chức năng cơ bắp.
Thói quen sinh hoạt lành mạnh
- Tránh hút thuốc, uống rượu
- Giữ tinh thần lạc quan, hạn chế stress
- Ngủ đủ 7–8 giờ mỗi ngày
Câu hỏi thường gặp về bệnh viêm cơ (FAQ)
Viêm cơ có chữa khỏi hoàn toàn không?
Có thể. Với các trường hợp viêm cơ cơ học hoặc do nhiễm trùng, điều trị đúng cách có thể giúp khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, viêm cơ tự miễn thường cần điều trị lâu dài và theo dõi định kỳ.
Viêm cơ có lây không?
Phần lớn các dạng viêm cơ không lây. Chỉ một số ít trường hợp do virus, vi khuẩn gây ra có khả năng lây nhiễm qua tiếp xúc gần.
Nên khám chuyên khoa nào khi nghi ngờ bị viêm cơ?
Người bệnh nên đến khám tại chuyên khoa Cơ xương khớp hoặc Nội thần kinh. Trong trường hợp nghi ngờ viêm cơ tự miễn, có thể cần sự phối hợp của bác sĩ chuyên khoa Miễn dịch hoặc Nội tổng quát.
Kết luận: Lắng nghe cơ thể để bảo vệ cơ xương khỏe mạnh
Viêm cơ là một bệnh lý cần được chú ý và điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, tìm đến sự hỗ trợ từ chuyên gia và tuân thủ phác đồ điều trị sẽ giúp người bệnh phục hồi tốt và duy trì chất lượng sống. Đừng bỏ qua bất kỳ dấu hiệu bất thường nào từ cơ thể bạn – đó có thể là lời cảnh báo đầu tiên của viêm cơ.
“Chẩn đoán đúng – Điều trị sớm – Hồi phục tốt” là nguyên tắc vàng trong việc kiểm soát bệnh viêm cơ.
Nguồn tham khảo: Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, WHO, CDC, Bệnh viện Tâm Anh, Tạp chí Sức khỏe & Đời sống.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.