Ung thư tuyến cận giáp là căn bệnh hiếm gặp nhưng lại gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Với biểu hiện âm thầm, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác, bệnh khiến không ít người chủ quan. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản chất, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết cũng như các phương pháp điều trị hiệu quả nhất hiện nay.
1. Tổng Quan Về Tuyến Cận Giáp Và Ung Thư Tuyến Cận Giáp
1.1 Tuyến cận giáp là gì?
Tuyến cận giáp gồm 4 tuyến nhỏ, nằm phía sau tuyến giáp, có vai trò quan trọng trong việc điều hòa nồng độ canxi và phosphat trong máu. Nhờ hormone cận giáp (PTH), cơ thể duy trì được hoạt động ổn định của hệ thần kinh, cơ và xương khớp.
Khi tuyến cận giáp hoạt động bất thường, lượng hormone PTH tiết ra quá mức sẽ gây ra tình trạng tăng calci huyết, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.
1.2 Ung thư tuyến cận giáp là gì?
Ung thư tuyến cận giáp là dạng ung thư hiếm gặp của hệ nội tiết, chiếm chưa tới 1% trong các loại ung thư. Bệnh đặc trưng bởi sự phát triển bất thường, không kiểm soát của tế bào tại tuyến cận giáp, hình thành khối u ác tính. Khối u này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp tới tuyến cận giáp mà còn gây rối loạn nghiêm trọng đến cân bằng calci trong máu.
1.3 Mức độ phổ biến của ung thư tuyến cận giáp
Trên thế giới, ung thư tuyến cận giáp được xếp vào nhóm cực kỳ hiếm, tỷ lệ mắc chỉ khoảng 1-5 ca trên 10 triệu người mỗi năm. Tại Việt Nam, các báo cáo ghi nhận ca bệnh rải rác, thường phát hiện muộn do thiếu nhận biết từ người bệnh và cả nhân viên y tế.
Theo nghiên cứu của Hiệp hội Nội tiết Mỹ (Endocrine Society), ung thư tuyến cận giáp thường gặp ở người trung niên (40-60 tuổi), không có sự chênh lệch đáng kể về giới tính.
2. Nguyên Nhân Gây Ung Thư Tuyến Cận Giáp
2.1 Cơ chế hình thành khối u ác tính tại tuyến cận giáp
Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ung thư tuyến cận giáp vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn. Tuy nhiên, các nhà khoa học nhận thấy sự biến đổi bất thường trong gen kiểm soát quá trình tăng sinh tế bào tại tuyến cận giáp chính là cơ chế nền tảng dẫn tới ung thư. Tế bào đột biến mất kiểm soát, nhân lên bất thường, xâm lấn mô xung quanh và di căn.
2.2 Các yếu tố nguy cơ
Dưới đây là những yếu tố nguy cơ được xác định có liên quan đến ung thư tuyến cận giáp:
2.2.1 Di truyền
Người có tiền sử gia đình mắc hội chứng MEN1 (đa u tuyến nội tiết type 1) có nguy cơ cao hơn bình thường mắc ung thư tuyến cận giáp.
2.2.2 Tiền sử phơi nhiễm phóng xạ
Những người từng tiếp xúc liều cao tia xạ, đặc biệt là vùng đầu cổ, hoặc từng điều trị ung thư vùng này bằng xạ trị có nguy cơ cao bị tổn thương tuyến cận giáp.
2.2.3 Cường cận giáp kéo dài
Bệnh cường cận giáp nguyên phát nếu không kiểm soát tốt trong thời gian dài sẽ làm gia tăng nguy cơ xuất hiện khối u ác tính tuyến cận giáp. Thống kê ghi nhận 1-2% bệnh nhân cường cận giáp nguyên phát lâu năm có thể tiến triển thành ung thư.
3. Triệu Chứng Nhận Biết Ung Thư Tuyến Cận Giáp
3.1 Dấu hiệu toàn thân
Ung thư tuyến cận giáp gây nên tình trạng tăng calci huyết nặng kéo dài, từ đó xuất hiện các triệu chứng toàn thân:
- Mệt mỏi kéo dài, cơ thể suy kiệt dù ăn uống đầy đủ
- Sút cân không rõ nguyên nhân
- Buồn nôn, nôn kéo dài
- Rối loạn tâm thần: hoang tưởng, lú lẫn, trầm cảm
3.2 Biểu hiện tại vùng cổ
Khối u tuyến cận giáp thường phát triển chậm, đôi khi có thể sờ thấy khối cứng ở vùng cổ dưới, gần tuyến giáp. Một số trường hợp khối u chèn ép gây:
- Khó nuốt, vướng nghẹn
- Khàn tiếng, thay đổi giọng nói
- Đau âm ỉ vùng cổ lan ra vai gáy
3.3 Biểu hiện do rối loạn calci máu
Tình trạng tăng calci huyết mạn tính do ung thư tuyến cận giáp gây ra hàng loạt biến chứng nguy hiểm:
- Đau xương, loãng xương, gãy xương bệnh lý
- Sỏi thận, suy thận mạn
- Rối loạn nhịp tim, thậm chí ngừng tim
4. Chẩn Đoán Ung Thư Tuyến Cận Giáp
4.1 Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ tiến hành khám tổng quát, đặc biệt tập trung vùng cổ để phát hiện khối u bất thường. Kết hợp khai thác bệnh sử, tiền sử cá nhân và gia đình nhằm định hướng nguyên nhân.
4.2 Cận lâm sàng
Để khẳng định chẩn đoán ung thư tuyến cận giáp, người bệnh cần thực hiện các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh sau:
4.2.1 Xét nghiệm máu (Calci, PTH)
Xét nghiệm nồng độ calci máu: Tăng cao bất thường, đôi khi vượt ngưỡng 14 mg/dL.
Xét nghiệm hormone PTH: Mức PTH rất cao, không tương xứng với calci máu, là dấu hiệu đặc trưng gợi ý ung thư tuyến cận giáp.
4.2.2 Siêu âm tuyến giáp – cận giáp
Siêu âm giúp phát hiện khối u tại tuyến cận giáp, xác định vị trí, kích thước, mức độ xâm lấn mô lân cận.
4.2.3 Chụp CT / MRI
CT scan hoặc MRI vùng cổ giúp đánh giá chi tiết cấu trúc khối u, mối liên hệ với các cơ quan lân cận và phát hiện hạch di căn.
4.2.4 Sinh thiết khối u
Sinh thiết qua kim hoặc mổ lấy bệnh phẩm giúp xác định bản chất ác tính của khối u. Mẫu mô được phân tích dưới kính hiển vi để đánh giá tế bào ung thư đặc trưng tuyến cận giáp.
5. Các Phương Pháp Điều Trị Ung Thư Tuyến Cận Giáp
5.1 Phẫu thuật cắt u tuyến cận giáp
Phẫu thuật là phương pháp điều trị chính, đóng vai trò quyết định trong tiên lượng sống còn của bệnh nhân ung thư tuyến cận giáp. Mục tiêu phẫu thuật là cắt triệt để khối u cùng toàn bộ tuyến cận giáp bị xâm lấn, đồng thời loại bỏ các tổ chức lân cận nghi ngờ ung thư xâm nhiễm như cơ, mạch máu hoặc dây thần kinh.
Theo thống kê, khoảng 50% bệnh nhân có thể được kiểm soát tốt bệnh sau khi phẫu thuật triệt căn ngay từ giai đoạn đầu. Tuy nhiên, phẫu thuật tuyến cận giáp tiềm ẩn nhiều rủi ro do vị trí giải phẫu phức tạp, dễ gây tổn thương các cấu trúc quan trọng vùng cổ.
5.2 Điều trị hỗ trợ: Điều chỉnh calci máu
Sau phẫu thuật, người bệnh cần được theo dõi sát nồng độ calci máu vì nguy cơ hạ calci huyết đột ngột do thiếu hụt PTH. Bệnh nhân thường được bổ sung canxi, vitamin D hoặc calcitriol đường uống để phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.
Trong giai đoạn trước phẫu thuật, nếu calci máu tăng quá cao, bác sĩ có thể chỉ định thuốc hạ calci máu tạm thời như bisphosphonat hoặc calcitonin.
5.3 Điều trị bổ trợ (hiếm): Xạ trị, hóa trị
Khác với nhiều loại ung thư khác, ung thư tuyến cận giáp không đáp ứng tốt với hóa trị hay xạ trị. Do đó, các phương pháp này chỉ được xem xét trong trường hợp:
- Khối u tái phát sau phẫu thuật nhiều lần
- Di căn xa không còn khả năng phẫu thuật
Một số thuốc nhắm trúng đích đang được nghiên cứu nhưng chưa có hướng dẫn chính thống áp dụng lâm sàng rộng rãi.
6. Tiên Lượng Và Biến Chứng Có Thể Gặp
6.1 Tiên lượng sống
Ung thư tuyến cận giáp có thể tiên lượng tốt nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời, đặc biệt khi phẫu thuật thành công ngay từ lần đầu. Tỷ lệ sống 5 năm dao động từ 50 – 80% tùy theo giai đoạn bệnh, khả năng tái phát và di căn.
Theo Hiệp hội Tuyến nội tiết châu Âu (ESE), 30 – 50% bệnh nhân có nguy cơ tái phát trong vòng 5 năm đầu sau phẫu thuật dù ban đầu đã cắt bỏ triệt để.
6.2 Các biến chứng sau điều trị
6.2.1 Hạ calci máu sau mổ
Hạ calci huyết là biến chứng thường gặp, có thể xuất hiện ngay sau phẫu thuật hoặc kéo dài mạn tính nếu tuyến cận giáp còn lại không đủ chức năng. Triệu chứng gồm: tê bì đầu ngón, co cứng cơ, co giật, rối loạn nhịp tim.
6.2.2 Tổn thương dây thần kinh thanh quản
Trong quá trình phẫu thuật, dây thần kinh quặt ngược thanh quản dễ bị tổn thương, gây khàn tiếng kéo dài, khó thở, mất giọng.
7. Cách Phòng Ngừa Ung Thư Tuyến Cận Giáp
7.1 Thăm khám định kỳ
Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nhóm người có nguy cơ cao (gia đình có người mắc bệnh tuyến nội tiết, từng tiếp xúc phóng xạ) giúp phát hiện sớm bất thường.
7.2 Kiểm soát tốt các bệnh lý liên quan
Điều trị triệt để các bệnh lý cường cận giáp, sỏi thận, loãng xương giúp giảm nguy cơ tiến triển thành ung thư.
7.3 Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt hợp lý
- Duy trì chế độ ăn giàu canxi, vitamin D hợp lý theo hướng dẫn y khoa
- Tránh tự ý sử dụng thực phẩm chức năng làm rối loạn chuyển hóa canxi
- Rèn luyện thể dục thể thao phù hợp, kiểm soát cân nặng
8. Lời Kết
8.1 Thông điệp dành cho bệnh nhân và người thân
Ung thư tuyến cận giáp tuy hiếm nhưng không phải không thể kiểm soát. Phát hiện sớm, điều trị đúng phương pháp, tuân thủ tái khám định kỳ là chìa khóa giúp người bệnh sống khỏe mạnh, ổn định lâu dài. Đừng chủ quan với bất cứ dấu hiệu bất thường nào của cơ thể, nhất là những thay đổi liên quan đến canxi máu, xương khớp hay cổ họng.
8.2 Trích dẫn câu chuyện có thật: Hành trình chiến đấu của bệnh nhân A
“Chỉ khi được bác sĩ chẩn đoán là ung thư tuyến cận giáp, tôi mới hiểu rằng những cơn mệt mỏi, đau xương âm ỉ kéo dài suốt 2 năm qua không phải vì tuổi tác hay công việc. Sau phẫu thuật, tôi mới cảm nhận rõ mình được sống thêm một lần nữa.” – Bệnh nhân N.T.H, 48 tuổi, Hà Nội.
FAQ: Những Thắc Mắc Thường Gặp Về Ung Thư Tuyến Cận Giáp
Ung thư tuyến cận giáp có di truyền không?
Khoảng 5 – 10% ung thư tuyến cận giáp có liên quan yếu tố di truyền, đặc biệt trong các hội chứng MEN1.
Bệnh có tái phát không?
Có. Nguy cơ tái phát khá cao, lên tới 30 – 50% trong 5 năm đầu sau điều trị triệt căn.
Người từng mắc ung thư tuyến cận giáp có sống bình thường được không?
Hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng và tuân thủ hướng dẫn tái khám, kiểm soát calci máu nghiêm ngặt.
Phẫu thuật tuyến cận giáp có nguy hiểm không?
Phẫu thuật tuyến cận giáp là thủ thuật khó, nguy cơ biến chứng cao, đòi hỏi thực hiện tại cơ sở chuyên khoa, bác sĩ giàu kinh nghiệm mới đảm bảo an toàn tối đa.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn tìm thấy mọi thông tin y khoa từ triệu chứng đến điều trị, chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.