Ung thư phổi là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới, chiếm tỷ lệ cao trong số các bệnh ung thư ở cả nam và nữ. Tại Việt Nam, mỗi năm có hàng chục nghìn người được chẩn đoán mắc bệnh, trong đó phần lớn phát hiện ở giai đoạn muộn. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc nâng cao nhận thức cộng đồng về căn bệnh nguy hiểm này.
Trong bài viết chuyên sâu này, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về ung thư phổi — từ nguyên nhân, triệu chứng, yếu tố nguy cơ cho đến các phương pháp chẩn đoán hiện đại, góp phần nâng cao khả năng phát hiện sớm và chủ động bảo vệ sức khỏe.
Ung thư phổi là gì?
Ung thư phổi là tình trạng các tế bào trong mô phổi phát triển bất thường, không kiểm soát và hình thành khối u ác tính. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, các tế bào ung thư có thể lan sang các bộ phận khác của cơ thể (di căn), làm giảm cơ hội sống sót.
Các loại ung thư phổi
- Ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC): Chiếm khoảng 85% tổng số ca, thường phát triển chậm hơn và phổ biến hơn. Bao gồm các dạng như ung thư biểu mô tuyến, ung thư biểu mô vảy và ung thư tế bào lớn.
- Ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC): Chiếm khoảng 15%, tiến triển rất nhanh, có khả năng di căn cao, thường gắn liền với thói quen hút thuốc lá.
Đặc điểm nguy hiểm của ung thư phổi
Một trong những đặc điểm khiến ung thư phổi trở nên nguy hiểm là thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Khi bệnh nhân cảm nhận được dấu hiệu thì bệnh thường đã tiến triển đến giai đoạn muộn, gây khó khăn cho điều trị.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây ung thư phổi
Không giống như nhiều loại ung thư khác, nguyên nhân gây ung thư phổi có thể xác định rõ ràng hơn nhờ vào mối liên hệ chặt chẽ với các yếu tố môi trường và thói quen sinh hoạt.
1. Hút thuốc lá – thủ phạm hàng đầu
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 85% trường hợp ung thư phổi có liên quan đến thuốc lá, bao gồm cả hút chủ động và hít khói thuốc thụ động.
- Hút thuốc chủ động: Người hút thuốc có nguy cơ mắc ung thư phổi cao gấp 15-30 lần so với người không hút.
- Khói thuốc thụ động: Những người sống cùng người hút thuốc cũng có nguy cơ tăng cao, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ.
“Không có mức độ hút thuốc nào là an toàn. Ngay cả hút ít cũng làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi.” – Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI)
2. Tiếp xúc với chất độc hại trong môi trường
Một số chất hóa học và khí độc có thể gây đột biến gen và phát triển thành ung thư phổi:
- Amiăng: Thường gặp ở công nhân xây dựng, ngành công nghiệp xi măng.
- Radon: Một loại khí phóng xạ tự nhiên có thể tích tụ trong nhà kín.
- Khói bụi công nghiệp: Các ngành nghề tiếp xúc lâu dài với khói dầu, hóa chất, kim loại nặng.
3. Ô nhiễm không khí
Người sống ở khu vực thành thị, nơi có nồng độ bụi mịn PM2.5 cao, có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh về hô hấp, bao gồm ung thư phổi. Theo báo cáo của WHO, ô nhiễm không khí ngoài trời gây ra khoảng 29% các ca tử vong do ung thư phổi trên toàn cầu.
4. Yếu tố di truyền và tiền sử bệnh
- Người có người thân trong gia đình từng mắc ung thư phổi có nguy cơ cao hơn.
- Tiền sử mắc các bệnh phổi mãn tính như COPD, lao phổi cũng là yếu tố nguy cơ.
Triệu chứng cảnh báo ung thư phổi
Triệu chứng của ung thư phổi có thể không rõ ràng ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, cần lưu ý các dấu hiệu sau:
- Ho kéo dài hoặc thay đổi thói quen ho, ho ra máu.
- Đau ngực âm ỉ, đặc biệt khi ho hoặc hít thở sâu.
- Khó thở, thở khò khè không rõ nguyên nhân.
- Sút cân không rõ lý do, mệt mỏi thường xuyên.
- Khàn tiếng hoặc nhiễm trùng hô hấp tái đi tái lại.
Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu nào trên, đừng chủ quan mà hãy đến ngay cơ sở y tế uy tín để kiểm tra.
Ai nên tầm soát ung thư phổi định kỳ?
Tầm soát định kỳ là chìa khóa để phát hiện sớm ung thư phổi. Những đối tượng sau đây được khuyến cáo nên thực hiện tầm soát bằng chụp CT liều thấp hằng năm:
- Người từ 50–80 tuổi.
- Có tiền sử hút thuốc lá từ 20 gói-năm trở lên (ví dụ hút 1 gói/ngày trong 20 năm).
- Vẫn đang hút thuốc hoặc đã bỏ trong vòng 15 năm qua.
Tầm soát giúp phát hiện sớm tổn thương khi chưa có triệu chứng, từ đó nâng cao khả năng điều trị thành công và kéo dài thời gian sống.
Chẩn đoán ung thư phổi hiện đại
Chẩn đoán chính xác ung thư phổi là bước đầu tiên quan trọng để xác định kế hoạch điều trị hiệu quả. Các phương pháp chẩn đoán hiện nay bao gồm:
1. Chụp X-quang ngực
Là kỹ thuật phổ biến đầu tiên giúp phát hiện bất thường ở phổi như khối u, nốt mờ. Tuy nhiên, X-quang không cho phép đánh giá đầy đủ kích thước và mức độ lan rộng.
2. Chụp cắt lớp vi tính (CT scan)
Giúp cung cấp hình ảnh chi tiết hơn, phát hiện những tổn thương nhỏ không thấy trên X-quang. CT scan liều thấp cũng được sử dụng trong chương trình tầm soát ung thư phổi.
3. Nội soi phế quản
Giúp bác sĩ quan sát trực tiếp đường dẫn khí trong phổi và lấy mẫu mô để xét nghiệm.
4. Sinh thiết mô
Là bước quan trọng nhất để xác định có ung thư hay không. Có thể thực hiện qua kim xuyên da, nội soi, hoặc qua phẫu thuật.
5. Xét nghiệm đột biến gen
Giúp xác định liệu ung thư phổi có đột biến EGFR, ALK, KRAS… từ đó lựa chọn thuốc điều trị nhắm trúng đích phù hợp.
6. PET-CT và MRI
Được chỉ định khi cần đánh giá di căn xa hoặc xác định giai đoạn bệnh chính xác hơn.
Điều trị ung thư phổi: Nhiều hướng đi mới
Việc điều trị ung thư phổi phụ thuộc vào loại ung thư, giai đoạn phát hiện, đột biến gen và tình trạng sức khỏe người bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm:
1. Phẫu thuật
Phẫu thuật cắt bỏ khối u được ưu tiên khi bệnh được phát hiện sớm, chưa di căn. Có thể là cắt thùy phổi, cắt phân thùy hoặc cắt toàn bộ một bên phổi.
2. Hóa trị
Dùng thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư, thường kết hợp với xạ trị hoặc sau phẫu thuật nhằm tiêu diệt các tế bào còn sót lại.
3. Xạ trị
Ứng dụng tia năng lượng cao để phá hủy tế bào ung thư. Hiệu quả cho cả bệnh nhân không đủ điều kiện phẫu thuật.
4. Điều trị nhắm trúng đích
Áp dụng cho bệnh nhân có đột biến gen đặc hiệu (như EGFR, ALK). Loại thuốc này giúp tấn công chính xác tế bào ung thư mà ít gây tổn thương đến tế bào lành.
5. Miễn dịch trị liệu
Giúp kích hoạt hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư. Đây là bước tiến vượt bậc trong điều trị ung thư phổi giai đoạn tiến xa.
| Phương pháp | Ưu điểm | Hạn chế |
|---|---|---|
| Phẫu thuật | Loại bỏ khối u triệt để nếu phát hiện sớm | Không áp dụng với bệnh giai đoạn muộn |
| Hóa trị | Tiêu diệt tế bào ung thư toàn thân | Nhiều tác dụng phụ, mệt mỏi |
| Điều trị nhắm trúng đích | Ít tác dụng phụ, hiệu quả cao với bệnh nhân có đột biến gen | Chỉ hiệu quả với các trường hợp có gen đột biến đặc hiệu |
Lời khuyên phòng ngừa ung thư phổi từ chuyên gia
Theo GS.TS. Nguyễn Bá Đức – Nguyên Giám đốc Bệnh viện K Trung ương:
“90% trường hợp ung thư phổi có thể phòng ngừa được nếu loại bỏ thuốc lá khỏi cuộc sống, kết hợp tầm soát sớm và sống lành mạnh.”
Các biện pháp phòng ngừa hiệu quả
- Từ bỏ thuốc lá và tránh hít khói thuốc.
- Giữ môi trường sống trong lành, giảm tiếp xúc với bụi và khí độc.
- Ăn uống khoa học, tăng cường rau xanh, trái cây.
- Tập thể dục đều đặn, duy trì cân nặng hợp lý.
- Tầm soát ung thư định kỳ nếu thuộc nhóm nguy cơ cao.
Câu hỏi thường gặp về ung thư phổi
1. Ung thư phổi có thể chữa khỏi không?
Có. Nếu được phát hiện sớm ở giai đoạn 1 hoặc 2, tỷ lệ sống sau 5 năm có thể đạt trên 60–70%. Tuy nhiên, phát hiện muộn sẽ làm giảm đáng kể cơ hội sống sót.
2. Người không hút thuốc có bị ung thư phổi không?
Có. Dù nguy cơ thấp hơn, người không hút thuốc vẫn có thể mắc bệnh do ô nhiễm không khí, di truyền hoặc tiếp xúc với hóa chất độc hại.
3. Tầm soát ung thư phổi có đau không?
Không. Phương pháp chụp CT liều thấp rất nhanh, không xâm lấn, không gây đau và cực kỳ hiệu quả trong việc phát hiện sớm khối u.
Kết luận
Ung thư phổi là căn bệnh nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng hướng. Điều quan trọng là cần thay đổi lối sống lành mạnh, chủ động tầm soát định kỳ và cập nhật kiến thức y khoa chính xác.
Hãy là người chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân và người thân ngay từ hôm nay.
Nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ cao, đừng chần chừ! Hãy đến bệnh viện uy tín để được tư vấn tầm soát ung thư phổi sớm nhất.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.