Ung thư môi là một dạng ung thư vùng đầu cổ ít được quan tâm, nhưng lại có thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Khối u phát triển từ tế bào biểu mô môi, ban đầu chỉ là một vết loét nhỏ, nhưng có thể tiến triển nhanh, xâm lấn mô sâu và di căn nếu bỏ qua dấu hiệu cảnh báo. Với tỷ lệ chữa khỏi cao nếu phát hiện sớm, việc nhận biết ung thư môi là điều vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe và tính mạng.
Ung thư môi là gì?
Ung thư môi là một dạng ung thư biểu mô tế bào vảy phát triển từ các tế bào ở niêm mạc môi, thường xảy ra ở môi dưới do tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng. Đây là một dạng phổ biến trong nhóm ung thư khoang miệng và có xu hướng xuất hiện nhiều hơn ở nam giới, đặc biệt là những người trên 50 tuổi và làm nghề ngoài trời.
Phân loại ung thư môi
- Ung thư biểu mô tế bào vảy: Chiếm hơn 90% các trường hợp, phát triển từ lớp tế bào ngoài cùng của môi.
- Ung thư biểu mô tuyến: Xuất phát từ các tuyến nước bọt phụ quanh môi, rất hiếm gặp.
- U hắc tố (melanoma): Phát sinh từ tế bào sắc tố, hiếm gặp nhưng diễn tiến nhanh và nguy hiểm.
Hình ảnh minh họa
| Mô tả | Hình ảnh |
|---|---|
| Vết loét ác tính trên môi dưới |  |
| Đau và chảy máu vùng môi kéo dài |  |
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây ung thư môi
Cũng như các loại ung thư khác, ung thư môi phát triển khi có sự đột biến gen trong các tế bào môi khiến chúng phát triển bất thường và mất kiểm soát. Nhiều yếu tố môi trường và thói quen sinh hoạt có thể góp phần thúc đẩy quá trình này.
Nguyên nhân phổ biến
- Tiếp xúc tia cực tím (UV): Là nguyên nhân hàng đầu. Ánh nắng mặt trời làm tổn thương DNA tế bào môi, đặc biệt ở người không dùng kem chống nắng môi hay đội nón khi ra ngoài.
- Hút thuốc lá và nhai thuốc lá: Các hóa chất độc hại làm tăng nguy cơ ung thư môi gấp 3–5 lần.
- Uống rượu bia nhiều: Rượu kích thích niêm mạc môi và tăng khả năng thẩm thấu các chất gây ung thư từ thuốc lá.
- Nhiễm HPV: Chủng HPV-16 có thể gây ung thư biểu mô vùng miệng và môi.
Yếu tố làm tăng nguy cơ
- Tuổi > 50
- Nam giới
- Làm việc ngoài trời (nông dân, thợ xây, ngư dân…)
- Tiền sử tổn thương tiền ung thư trên môi (sừng ánh sáng, leukoplakia…)
- Hệ miễn dịch suy yếu
“Có đến 90% bệnh nhân ung thư môi từng làm nghề ngoài trời và không có thói quen bảo vệ môi khỏi ánh nắng” — TS.BS Đinh Văn Trí, chuyên gia Ung bướu.
Triệu chứng nhận biết ung thư môi
Ung thư môi giai đoạn đầu thường biểu hiện rất kín đáo, dễ nhầm lẫn với loét miệng thông thường. Tuy nhiên, có những dấu hiệu đặc trưng cần đặc biệt lưu ý:
Dấu hiệu lâm sàng thường gặp
- Vết loét môi không lành sau 2–3 tuần: Thường không đau lúc đầu nhưng có thể sưng tấy, rỉ máu, đóng vảy.
- Nốt hoặc mảng cứng trên môi: Có thể màu đỏ hoặc trắng, kèm cảm giác khó chịu khi nói hoặc ăn uống.
- Chảy máu bất thường từ môi: Dù không có va chạm rõ ràng.
- Sưng đau, nổi hạch ở cổ hoặc dưới hàm: Dấu hiệu bệnh đã di căn hạch vùng.
Những biểu hiện này kéo dài không khỏi thì cần đi khám chuyên khoa Tai Mũi Họng hoặc Ung bướu càng sớm càng tốt.
Ảnh minh họa triệu chứng
Chẩn đoán ung thư môi
Việc chẩn đoán sớm giúp nâng cao hiệu quả điều trị và giảm tỷ lệ tử vong. Các bước chẩn đoán bao gồm:
Các phương pháp chẩn đoán chính
- Khám lâm sàng: Quan sát tổn thương, sờ hạch vùng cổ để đánh giá lan rộng.
- Sinh thiết: Cắt mẫu mô tại vùng nghi ngờ để xác định loại tế bào ung thư.
- Chẩn đoán hình ảnh:
- MRI: Đánh giá độ xâm lấn mô mềm, mô sâu quanh môi.
- CT scan: Phát hiện tổn thương di căn hạch hoặc xương hàm.
- Siêu âm: Hỗ trợ đánh giá hạch cổ.
Hình ảnh thực tế vùng tổn thương
Giai đoạn phát triển của ung thư môi
Phân loại giai đoạn ung thư môi giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và tiên lượng chính xác. Hệ thống phân giai đoạn thường được sử dụng là TNM theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (AJCC).
Bảng phân loại TNM
| Giai đoạn | Mô tả |
|---|---|
| Giai đoạn 0 (Carcinoma in situ) | Tế bào ung thư mới hình thành, chưa xâm lấn mô sâu |
| Giai đoạn I | Khối u < 2cm, chưa xâm lấn hạch |
| Giai đoạn II | Khối u từ 2–4cm, chưa có di căn hạch |
| Giai đoạn III | Khối u > 4cm hoặc có di căn hạch vùng |
| Giai đoạn IV | Di căn xa đến phổi, xương hoặc các cơ quan khác |
Phương pháp điều trị ung thư môi
Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào giai đoạn bệnh, vị trí tổn thương, độ xâm lấn và thể trạng bệnh nhân. Mục tiêu là loại bỏ hoàn toàn khối u và ngăn ngừa tái phát.
1. Phẫu thuật
Đây là phương pháp điều trị chính cho hầu hết các trường hợp ung thư môi. Tùy theo kích thước và độ xâm lấn, bác sĩ có thể:
- Cắt bỏ khối u tại chỗ
- Cắt rộng kèm tái tạo môi bằng vạt da
- Phẫu thuật bóc hạch cổ nếu có di căn
2. Xạ trị
Xạ trị sử dụng tia năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư, thường được chỉ định sau mổ hoặc cho những trường hợp không thể phẫu thuật. Tác dụng phụ có thể bao gồm khô miệng, viêm niêm mạc, sạm da vùng chiếu tia.
3. Hóa trị
Áp dụng cho ung thư môi giai đoạn tiến triển, di căn hoặc phối hợp với xạ trị (hóa xạ đồng thời). Một số thuốc thường dùng: Cisplatin, 5-FU…
4. Liệu pháp miễn dịch và điều trị nhắm trúng đích
Với những bệnh nhân không đáp ứng điều trị truyền thống, các phương pháp mới như thuốc miễn dịch (nivolumab, pembrolizumab) đang được nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng.
Tiên lượng và phòng ngừa ung thư môi
Tỷ lệ sống
- Giai đoạn sớm: Tỷ lệ sống sau 5 năm lên tới 90–95%.
- Giai đoạn III–IV: Tỷ lệ sống giảm còn khoảng 30–50%.
Cách phòng ngừa hiệu quả
- Tránh tiếp xúc trực tiếp ánh nắng mặt trời, đặc biệt vào giờ cao điểm (10h–16h).
- Sử dụng son dưỡng môi có SPF > 30 khi ra ngoài.
- Ngưng hút thuốc lá và hạn chế rượu bia.
- Khám nha khoa định kỳ để phát hiện tổn thương tiền ung thư.
- Tiêm phòng HPV cho trẻ trước tuổi vị thành niên (nếu có chỉ định).
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Ung thư môi có lây không?
Không. Ung thư môi không phải bệnh truyền nhiễm và không lây từ người này sang người khác.
2. Tổn thương môi như thế nào thì cần đi khám?
Nếu có vết loét môi không lành sau 2 tuần, nốt cứng, đau rát kéo dài hoặc chảy máu bất thường, bạn nên đi khám chuyên khoa Tai Mũi Họng hoặc Ung bướu.
3. Ung thư môi có chữa khỏi được không?
Có. Nếu phát hiện ở giai đoạn sớm, ung thư môi hoàn toàn có thể điều trị khỏi với tỷ lệ sống sau 5 năm lên đến trên 90%.
4. Sau điều trị có bị biến dạng môi không?
Tùy thuộc vào kích thước u và phương pháp điều trị. Trong nhiều trường hợp, phẫu thuật tái tạo thẩm mỹ sẽ giúp phục hồi gần như hoàn toàn hình dạng môi.
Kết luận
Ung thư môi tuy không phổ biến như các loại ung thư khác nhưng lại có thể phòng ngừa và chữa khỏi nếu phát hiện sớm. Việc nâng cao ý thức bảo vệ môi khỏi tia UV, bỏ thuốc lá và rượu bia là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để phòng bệnh. Nếu bạn đang gặp bất kỳ dấu hiệu bất thường nào ở môi, đừng ngần ngại đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được kiểm tra và điều trị kịp thời.
Hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe môi của bạn
✔ Hạn chế phơi nắng – ✔ Dùng son dưỡng chống nắng – ✔ Bỏ thuốc lá – ✔ Khám răng miệng định kỳ
Hãy chia sẻ bài viết này để nhiều người cùng biết và phòng tránh ung thư môi hiệu quả!
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.