Ung thư hạ họng là một trong những loại ung thư nguy hiểm trong nhóm ung thư vùng đầu cổ, thường được phát hiện muộn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng nói, nuốt và hô hấp của người bệnh. Việc hiểu rõ về căn bệnh này – từ nguyên nhân, triệu chứng đến phương pháp điều trị – sẽ giúp người đọc chủ động trong việc phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe bản thân.
Ung thư hạ họng là gì?
Ung thư hạ họng là tình trạng xuất hiện các tế bào ác tính tại vùng hạ họng – phần dưới cùng của họng, nằm ngay phía trên thực quản và khí quản. Hạ họng đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn thức ăn vào thực quản và không khí vào khí quản.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư hạ họng chiếm khoảng 3% các ca ung thư đầu cổ và phổ biến hơn ở nam giới từ 50 tuổi trở lên, đặc biệt là những người có tiền sử hút thuốc lá và uống rượu kéo dài.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
1. Thuốc lá và rượu bia – “bộ đôi” tàn phá hạ họng
Hơn 90% bệnh nhân ung thư hạ họng có liên quan đến hút thuốc lá hoặc uống rượu kéo dài. Các chất độc trong khói thuốc và cồn làm tổn thương tế bào niêm mạc hạ họng, dẫn đến đột biến gen và hình thành ung thư.
2. Nhiễm virus HPV (Human Papillomavirus)
HPV, đặc biệt là tuýp 16, đã được chứng minh có liên quan đến nhiều ung thư vùng đầu cổ, bao gồm cả ung thư hạ họng. Virus lây lan chủ yếu qua đường miệng – sinh dục không an toàn.
3. Tiếp xúc hóa chất độc hại
Người làm việc trong môi trường công nghiệp tiếp xúc với các chất như amiăng, formaldehyde, benzen… có nguy cơ mắc ung thư hạ họng cao hơn bình thường.
4. Tiền sử bệnh lý vùng đầu cổ
Những người từng điều trị xạ trị vùng cổ, hoặc có các bệnh mạn tính vùng họng, thanh quản kéo dài như viêm thanh quản mạn, polyp thanh quản, cũng là nhóm nguy cơ cao.
Triệu chứng của ung thư hạ họng
Ung thư hạ họng thường phát triển âm thầm, khiến người bệnh dễ bỏ qua các triệu chứng ban đầu. Tuy nhiên, nếu phát hiện sớm những dấu hiệu sau, việc điều trị có thể hiệu quả hơn rất nhiều:
1. Khó nuốt
Là triệu chứng phổ biến và sớm nhất. Người bệnh cảm thấy vướng khi nuốt, đau rát, có cảm giác như “vật gì đó mắc lại ở cổ”.
2. Khàn tiếng, thay đổi giọng nói
Khối u có thể ảnh hưởng đến thanh quản hoặc dây thanh, gây ra khàn tiếng kéo dài không rõ nguyên nhân.
3. Đau họng lan lên tai
Cơn đau thường lan từ vùng cổ họng đến tai một bên – dấu hiệu quan trọng nhưng dễ bị nhầm với viêm họng hoặc viêm tai giữa.
4. Nổi hạch cổ
Khối u lan rộng có thể gây nổi hạch vùng cổ, thường là hạch cứng, không đau, tăng kích thước nhanh.
5. Sụt cân, mệt mỏi
Người bệnh ung thư hạ họng thường sụt cân nhanh chóng, kèm theo mệt mỏi kéo dài, chán ăn và thiếu sức sống.
Phân loại và giai đoạn ung thư hạ họng
Ung thư hạ họng được chia theo các tiêu chí về mô học và mức độ lan rộng của khối u:
1. Theo mô học
- Ung thư biểu mô tế bào vảy (SCC): Chiếm trên 95% các ca, bắt nguồn từ tế bào lót bề mặt hạ họng.
- Ung thư tuyến, sarcoma: Hiếm gặp hơn, tiên lượng kém hơn.
2. Theo vị trí giải phẫu
- Vùng piriform sinus (xoang lê): Nơi thường gặp nhất (chiếm 70%).
- Vách sau hạ họng: Khó phát hiện sớm, dễ bị bỏ sót.
- Thanh quản sau: Dễ gây triệu chứng sớm nhưng tiên lượng nặng hơn nếu không điều trị đúng cách.
3. Theo giai đoạn TNM (theo AJCC)
| Giai đoạn | Đặc điểm |
|---|---|
| I | Khối u nhỏ, khu trú tại hạ họng, chưa di căn hạch hay xa. |
| II | Khối u lớn hơn, có thể lan sang vùng kế cận nhưng chưa di căn hạch. |
| III | Khối u lan rộng hoặc có hạch cổ cùng bên. |
| IV | Khối u lan rộng, di căn hạch hai bên hoặc di căn xa. |
Chẩn đoán ung thư hạ họng
Để chẩn đoán chính xác, các bác sĩ sẽ phối hợp nhiều phương pháp cận lâm sàng:
1. Nội soi hạ họng – thanh quản
Là phương pháp đầu tiên để quan sát trực tiếp khối u và đánh giá mức độ lan rộng. Nội soi có thể thực hiện qua đường mũi hoặc miệng với ống soi mềm.
2. Sinh thiết
Bác sĩ lấy mẫu mô từ vị trí nghi ngờ để xác định tế bào ung thư qua mô bệnh học. Đây là tiêu chuẩn vàng để xác định chính xác loại ung thư.
3. Chẩn đoán hình ảnh
- Chụp CT – MRI vùng cổ: Đánh giá kích thước, mức độ xâm lấn và hạch lympho.
- Chụp PET/CT: Xác định di căn xa (phổi, gan, xương).
Phương pháp điều trị ung thư hạ họng
Việc điều trị ung thư hạ họng phụ thuộc vào giai đoạn bệnh, vị trí khối u, tình trạng sức khỏe người bệnh và mong muốn cá nhân. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:
1. Phẫu thuật
Phẫu thuật là lựa chọn hàng đầu trong điều trị ung thư hạ họng giai đoạn sớm hoặc trung bình. Có thể thực hiện:
- Cắt bỏ khối u khu trú: Bảo tồn được thanh quản và khả năng nói, nuốt.
- Cắt thanh quản toàn phần: Áp dụng khi khối u lan rộng, không thể bảo tồn. Sau phẫu thuật, người bệnh cần tạo hình khí quản nhân tạo và luyện phát âm qua thiết bị hỗ trợ.
2. Xạ trị
Xạ trị sử dụng tia bức xạ ion hóa cao để tiêu diệt tế bào ung thư. Có thể dùng đơn lẻ hoặc kết hợp với phẫu thuật/hóa trị:
- Xạ trị triệt căn: dành cho bệnh giai đoạn đầu, giúp bảo tồn thanh quản.
- Xạ trị bổ trợ: sau phẫu thuật để giảm nguy cơ tái phát.
- Xạ trị giảm nhẹ: ở bệnh nhân không còn khả năng điều trị triệt căn.
3. Hóa trị
Hóa trị sử dụng thuốc chống ung thư truyền tĩnh mạch, thường kết hợp với xạ trị (hóa xạ trị đồng thời). Vai trò của hóa trị gồm:
- Hóa trị tân bổ trợ: thu nhỏ khối u trước mổ.
- Hóa trị bổ trợ: tiêu diệt tế bào ung thư còn sót sau điều trị chính.
- Hóa trị giảm nhẹ: kiểm soát triệu chứng khi bệnh giai đoạn cuối.
4. Liệu pháp nhắm trúng đích và miễn dịch
Ở một số trường hợp ung thư hạ họng giai đoạn tiến triển, bác sĩ có thể cân nhắc dùng thuốc nhắm trúng đích hoặc liệu pháp miễn dịch để ức chế sự phát triển tế bào ung thư mà ít ảnh hưởng đến mô lành.
Tiên lượng và theo dõi sau điều trị
1. Tỷ lệ sống
Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS), tỷ lệ sống sau 5 năm tùy theo giai đoạn:
- Giai đoạn I-II: khoảng 50–65%
- Giai đoạn III: khoảng 30–40%
- Giai đoạn IV: dưới 20%
Tiên lượng tốt hơn khi phát hiện sớm, điều trị đúng phác đồ và tuân thủ theo dõi sau điều trị.
2. Tái khám và kiểm tra định kỳ
Sau điều trị, bệnh nhân cần tái khám định kỳ theo lịch trình:
- Mỗi 1–3 tháng trong 2 năm đầu
- Mỗi 4–6 tháng trong năm thứ 3 đến thứ 5
- Mỗi năm 1 lần sau 5 năm
Bác sĩ sẽ kiểm tra lâm sàng, nội soi, chụp hình ảnh học và xét nghiệm phù hợp để phát hiện tái phát hoặc di căn.
Phòng ngừa ung thư hạ họng
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa hiệu quả ung thư hạ họng:
- Ngừng hút thuốc lá: Là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Ngừng hút giúp giảm nguy cơ tới 50%.
- Hạn chế rượu bia: Không vượt quá mức khuyến nghị của WHO.
- Tiêm phòng HPV: Giúp phòng các tuýp virus gây ung thư vùng hầu họng.
- Bảo hộ lao động: Tránh hít phải hóa chất độc hại trong môi trường làm việc.
- Khám sức khỏe định kỳ: Giúp phát hiện sớm các bất thường vùng cổ – họng.
Nhận định từ chuyên gia
“Phát hiện sớm ung thư hạ họng sẽ mang lại cơ hội sống cao hơn và giúp bảo tồn chất lượng sống. Người dân nên đi khám ngay nếu có triệu chứng khàn tiếng, khó nuốt kéo dài.” – TS.BS Nguyễn Hữu Toàn, chuyên gia ung bướu – BV K Trung ương
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Ung thư hạ họng có di truyền không?
Hiện tại chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy ung thư hạ họng di truyền. Tuy nhiên, tiền sử gia đình có người mắc ung thư vùng đầu cổ có thể làm tăng nguy cơ.
2. Sau khi cắt thanh quản có nói chuyện được không?
Có. Người bệnh có thể tập nói lại bằng các phương pháp như phát âm thanh quản nhân tạo, phát âm thực quản hoặc sử dụng thiết bị hỗ trợ phát âm.
3. Ung thư hạ họng có chữa khỏi không?
Hoàn toàn có thể nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ. Tuy nhiên, ở giai đoạn muộn, việc điều trị chủ yếu nhằm kéo dài sự sống và cải thiện chất lượng sống.
4. Bị khàn tiếng kéo dài bao lâu thì nên đi khám?
Nếu khàn tiếng kéo dài trên 2 tuần không rõ nguyên nhân, đặc biệt ở người trên 40 tuổi, nên đến chuyên khoa tai mũi họng hoặc ung bướu để kiểm tra.
Kết luận
Ung thư hạ họng là một bệnh lý nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng hướng. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng, loại bỏ yếu tố nguy cơ như thuốc lá và rượu bia, cùng với việc khám sức khỏe định kỳ sẽ giúp giảm tỷ lệ mắc và tử vong do căn bệnh này.
Hãy chủ động chăm sóc sức khỏe hô hấp và tai mũi họng của bạn – vì một tương lai khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.