U nang hoàng thể là một hiện tượng thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, đặc biệt là những người có chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc đang trong quá trình điều trị vô sinh hiếm muộn. Mặc dù hầu hết các trường hợp là lành tính và tự tiêu, nhưng nếu không được phát hiện sớm, u nang hoàng thể có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như vỡ nang, xoắn buồng trứng hay chảy máu ổ bụng.
Tại ThuVienBenh.com, chúng tôi cung cấp kiến thức y khoa chính xác, dễ hiểu và mang tính ứng dụng cao trong cuộc sống hàng ngày. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về căn bệnh này từ định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng, đến phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
U nang hoàng thể là gì?
Định nghĩa
U nang hoàng thể là một dạng u nang buồng trứng cơ năng, hình thành từ hoàng thể – cấu trúc còn lại sau khi trứng rụng khỏi nang trứng trong chu kỳ kinh nguyệt. Trong trường hợp hoàng thể không thoái hóa mà tiếp tục phát triển và tích tụ dịch bên trong, nó sẽ tạo thành một khối nang gọi là u nang hoàng thể.
Vai trò của hoàng thể trong chu kỳ kinh nguyệt
Sau khi trứng rụng, nang trứng chuyển hóa thành hoàng thể và tiết ra hormone progesterone giúp làm dày lớp nội mạc tử cung, tạo điều kiện thuận lợi cho trứng đã thụ tinh làm tổ. Nếu không có sự thụ tinh, hoàng thể sẽ teo lại và bị loại bỏ trong chu kỳ kinh tiếp theo. Khi hoàng thể không tiêu biến như bình thường, nó có thể tích tụ dịch hoặc máu, hình thành u nang hoàng thể.
Phân biệt với các loại u nang buồng trứng khác
- U nang cơ năng: Bao gồm u nang noãn và u nang hoàng thể. Chúng thường lành tính, tự tiêu sau vài chu kỳ.
- U nang thực thể: Thường là khối u lành hoặc ác tính, phát triển không phụ thuộc vào chu kỳ kinh nguyệt và cần can thiệp y khoa.
Nguyên nhân gây u nang hoàng thể
Rối loạn nội tiết tố
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra u nang hoàng thể. Khi cơ thể sản xuất quá nhiều hormone LH hoặc progesterone, hoàng thể có thể phát triển bất thường và tạo thành nang.
Sử dụng thuốc kích thích rụng trứng
Phụ nữ đang điều trị vô sinh bằng các thuốc như Clomiphene Citrate hoặc hCG có nguy cơ cao phát triển u nang hoàng thể do quá kích buồng trứng.
Thụ tinh nhân tạo (IVF) và u nang hoàng thể
Trong quá trình IVF, bệnh nhân được tiêm hormone để kích thích buồng trứng phát triển nhiều nang noãn. Điều này làm tăng nguy cơ hình thành u nang hoàng thể do đáp ứng quá mức với hormone.
Yếu tố nguy cơ thường gặp
- Chu kỳ kinh nguyệt không đều
- Stress kéo dài ảnh hưởng đến trục hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng
- Sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp liên tục
- Mắc các bệnh lý nội tiết (hội chứng buồng trứng đa nang)
Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết
Triệu chứng không điển hình
Phần lớn các u nang hoàng thể không gây triệu chứng rõ ràng và được phát hiện tình cờ qua siêu âm. Tuy nhiên, một số dấu hiệu nhẹ có thể xuất hiện như:
- Đau âm ỉ vùng bụng dưới, đặc biệt vào nửa sau chu kỳ
- Rối loạn kinh nguyệt
- Ra huyết âm đạo nhẹ giữa kỳ kinh
Triệu chứng khi u vỡ, xoắn
Khi u nang hoàng thể bị vỡ hoặc xoắn, người bệnh sẽ gặp các dấu hiệu cấp tính như:
- Đau bụng dữ dội một bên, đau tăng khi vận động
- Buồn nôn hoặc nôn
- Choáng, tụt huyết áp nếu mất máu nhiều
Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị
Nếu không được chẩn đoán và xử lý kịp thời, u nang hoàng thể có thể gây các biến chứng nguy hiểm:
- Vỡ nang: Dẫn đến chảy máu trong ổ bụng, phải cấp cứu ngoại khoa.
- Xoắn buồng trứng: Gây thiếu máu nuôi, hoại tử buồng trứng.
- Chèn ép cơ quan lân cận: Nếu u phát triển quá lớn.
Chẩn đoán u nang hoàng thể
Khám phụ khoa và siêu âm
U nang hoàng thể thường được phát hiện thông qua khám phụ khoa định kỳ hoặc siêu âm vùng chậu. Trên hình ảnh siêu âm, u nang có đặc điểm:
- Thành mỏng
- Có dịch trong hoặc lẫn máu
- Kích thước từ 2–5cm
Xét nghiệm nội tiết
Đôi khi bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm nồng độ LH, FSH, progesterone để đánh giá tình trạng nội tiết. Việc này giúp phân biệt u nang hoàng thể với các bệnh lý buồng trứng khác.
Phân biệt với các khối u buồng trứng ác tính
U nang hoàng thể cần được phân biệt với các khối u ác bằng cách:
- Siêu âm Doppler mạch máu quanh khối u
- Chụp cộng hưởng từ (MRI) nếu nghi ngờ
- Xét nghiệm marker ung thư buồng trứng (CA-125)
Điều trị u nang hoàng thể
Chờ đợi và theo dõi
Trong hầu hết các trường hợp, u nang hoàng thể sẽ tự tiêu biến sau vài tuần đến vài tháng mà không cần can thiệp. Bác sĩ sẽ khuyến nghị theo dõi bằng siêu âm định kỳ 4–6 tuần để đánh giá kích thước u có thay đổi hay không.
Sử dụng thuốc nội tiết (nếu cần)
Trong một số trường hợp tái phát nhiều lần hoặc rối loạn kinh nguyệt đi kèm, bác sĩ có thể chỉ định thuốc nội tiết tố như thuốc tránh thai kết hợp estrogen – progesterone để điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt và ức chế sự hình thành u mới.
Phẫu thuật khi có biến chứng
Phẫu thuật được chỉ định khi:
- U gây đau cấp tính do xoắn hoặc vỡ
- U không tiêu sau nhiều chu kỳ theo dõi
- U có đặc điểm nghi ngờ u thực thể hoặc ác tính
Phương pháp phổ biến là nội soi ổ bụng nhằm bóc tách u và bảo tồn buồng trứng tối đa.
Lưu ý trong điều trị với phụ nữ mang thai
U nang hoàng thể có thể xuất hiện ở những tuần đầu thai kỳ do sự tăng tiết nội tiết tố tự nhiên. Nếu không gây đau hoặc biến chứng, bác sĩ sẽ theo dõi sát sao trong thai kỳ. Trường hợp u vỡ hay xoắn, cần phẫu thuật khẩn cấp để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi.
U nang hoàng thể có nguy hiểm không?
Trường hợp lành tính
Khoảng 80–90% u nang hoàng thể là lành tính và tự thoái triển. Người bệnh không cần quá lo lắng nếu được chẩn đoán đúng và theo dõi sát.
Trường hợp có biến chứng: Vỡ, xoắn, xuất huyết
Các biến chứng như vỡ nang, xuất huyết ổ bụng hay xoắn buồng trứng có thể xảy ra, đặc biệt ở phụ nữ dùng thuốc kích trứng. Đây là tình huống cần can thiệp ngoại khoa ngay lập tức để tránh nguy cơ mất máu và ảnh hưởng chức năng sinh sản.
Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản
U nang hoàng thể thường không gây vô sinh nếu được điều trị đúng cách. Tuy nhiên, nếu để biến chứng nặng, phải cắt bỏ buồng trứng thì khả năng sinh sản có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Cách phòng ngừa và theo dõi sau điều trị
Chế độ ăn và sinh hoạt hợp lý
Để giảm nguy cơ tái phát, phụ nữ nên:
- Ăn uống cân đối, tăng rau xanh và omega-3
- Hạn chế thức ăn chứa nhiều đường và chất béo xấu
- Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài
Khám phụ khoa định kỳ
Khám định kỳ giúp phát hiện sớm các rối loạn nội tiết và u nang phụ khoa. Phụ nữ nên duy trì khám phụ khoa 6 tháng/lần hoặc ngay khi có dấu hiệu bất thường.
Thận trọng khi dùng thuốc kích trứng
Việc sử dụng thuốc kích rụng trứng cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa. Tuyệt đối không tự ý mua và dùng thuốc mà không có chỉ định.
Câu chuyện thực tế từ bệnh nhân
Trường hợp u nang hoàng thể tự tiêu biến
Chị Ngọc Huyền (32 tuổi, TP.HCM) chia sẻ: “Trong một lần khám sức khỏe tổng quát, tôi tình cờ phát hiện có một u nang 3cm ở buồng trứng. Bác sĩ nói đó là u nang hoàng thể, không nguy hiểm, chỉ cần theo dõi. Sau 2 tháng siêu âm lại, u đã biến mất hoàn toàn. Tôi cảm thấy yên tâm hơn rất nhiều sau trải nghiệm đó.”
Trường hợp u vỡ phải phẫu thuật cấp cứu
Ngược lại, chị Minh Thư (29 tuổi, Hà Nội) lại trải qua tình huống nguy hiểm hơn: “Tôi bị đau bụng dữ dội bên phải, kèm buồn nôn và chóng mặt. Đi cấp cứu thì bác sĩ kết luận tôi bị vỡ u nang hoàng thể và phải mổ nội soi gấp. Rất may là buồng trứng được giữ lại và tôi hồi phục tốt.”
ThuVienBenh.com – Nơi cung cấp thông tin y khoa dễ hiểu và chính xác
Sứ mệnh chia sẻ kiến thức sức khỏe đến cộng đồng
ThuVienBenh.com cam kết mang đến những thông tin y học cập nhật, khách quan và dễ tiếp cận cho tất cả mọi người. Chúng tôi tin rằng sự hiểu biết đúng đắn về sức khỏe sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa và chăm sóc bản thân tốt hơn.
Thông tin cập nhật từ các nguồn y khoa uy tín
Nội dung được tham khảo từ các nguồn đáng tin cậy như WHO, Mayo Clinic, ACOG và các chuyên gia sản phụ khoa trong nước, nhằm đảm bảo tính chính xác và chuyên môn cao.
Các câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. U nang hoàng thể có gây vô sinh không?
Thông thường không. U nang hoàng thể là lành tính và tự biến mất. Tuy nhiên nếu có biến chứng phải phẫu thuật ảnh hưởng đến buồng trứng thì khả năng sinh sản có thể bị ảnh hưởng.
2. Có thể mang thai khi bị u nang hoàng thể không?
Hoàn toàn có thể. Thậm chí một số trường hợp u hình thành trong giai đoạn đầu thai kỳ. Việc theo dõi cần được thực hiện cẩn trọng bởi bác sĩ sản khoa.
3. U nang hoàng thể bao lâu thì hết?
Khoảng 4–8 tuần, tùy cơ địa và tình trạng nội tiết của từng người. Một số trường hợp cần can thiệp nếu u không tiêu hoặc gây biến chứng.
4. U nang hoàng thể có tái phát không?
Có thể tái phát, đặc biệt ở phụ nữ rối loạn nội tiết hoặc đang điều trị vô sinh. Điều chỉnh lối sống và theo dõi thường xuyên giúp hạn chế tái phát.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.