U nang buồng trứng cơ năng là một trong những vấn đề phụ khoa phổ biến nhất ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Tuy là một dạng lành tính và thường tự thoái triển, nhưng nếu không hiểu rõ, nhiều chị em có thể hoang mang khi được chẩn đoán mắc bệnh. Vậy u nang cơ năng là gì, có nguy hiểm không, và làm sao để nhận biết cũng như xử lý đúng cách?
Trong bài viết dưới đây, ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn giải đáp toàn diện mọi thắc mắc xoay quanh tình trạng này bằng cách tiếp cận chuyên môn, dễ hiểu và cập nhật nhất.
U nang buồng trứng cơ năng là gì?
U nang buồng trứng cơ năng là một loại u nang lành tính hình thành trong quá trình hoạt động bình thường của buồng trứng, đặc biệt trong chu kỳ rụng trứng. Chúng không phải là tổn thương ác tính và thường tự biến mất sau vài tuần đến vài tháng mà không cần can thiệp.
U nang cơ năng bao gồm ba loại phổ biến:
- Nang noãn (nang Graaf): Nang phát triển từ nang trứng nhưng không rụng.
- Nang hoàng thể: Nang hình thành sau khi trứng rụng và hoàng thể không tiêu biến như bình thường.
- Nang hoàng thể xuất huyết: Biến thể của nang hoàng thể khi có chảy máu bên trong nang.
Đặc điểm của u nang cơ năng:
- Kích thước nhỏ (
- Bề mặt trơn láng, thành mỏng, không có vách hay phần đặc bên trong.
- Không tăng sinh mạch máu bất thường khi siêu âm doppler.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có đến 20–25% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản từng có u nang cơ năng ít nhất một lần trong đời.
Phân biệt u nang cơ năng và u nang thực thể
Đặc điểm nang cơ năng buồng trứng
Nang cơ năng có xu hướng tự biến mất theo chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo. Không gây ảnh hưởng nghiêm trọng nếu không có biến chứng. Thường phát hiện tình cờ qua siêu âm kiểm tra định kỳ.
So sánh với u nang thực thể
| Tiêu chí | Nang cơ năng | U nang thực thể |
|---|---|---|
| Bản chất | Do rối loạn chức năng buồng trứng | Do tổn thương mô, bất thường tế bào |
| Kích thước | Dưới 6cm | Có thể >10cm |
| Tự thoái triển | Có, trong vòng 1–3 chu kỳ | Không, cần theo dõi hoặc phẫu thuật |
| Nguy cơ ác tính | Rất thấp | Có thể có (ví dụ u quái, lạc nội mạc tử cung…) |
Nguyên nhân hình thành u nang cơ năng
Chu kỳ rụng trứng và hoạt động nội tiết tố
Nang cơ năng hình thành khi quá trình phát triển và rụng trứng gặp gián đoạn. Nếu trứng không rụng được hoặc hoàng thể không tiêu biến đúng thời điểm, dịch sẽ tích tụ lại tạo thành nang.
Yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng xuất hiện
- Phụ nữ tuổi sinh sản, đặc biệt từ 20–35 tuổi.
- Rối loạn nội tiết tố nữ (estrogen, progesterone).
- Rối loạn kinh nguyệt kéo dài.
- Tiền sử có u nang buồng trứng cơ năng.
- Ngừng sử dụng thuốc tránh thai đột ngột.
Triệu chứng thường gặp của u nang buồng trứng cơ năng
Có biểu hiện hay không có biểu hiện?
Phần lớn các trường hợp không có triệu chứng rõ ràng và chỉ được phát hiện tình cờ qua siêu âm phụ khoa định kỳ. Tuy nhiên, nếu nang lớn hoặc chảy máu, có thể xuất hiện:
- Đau nhẹ hoặc tức vùng bụng dưới, một bên.
- Rối loạn kinh nguyệt (kỳ kéo dài, ra máu giữa chu kỳ).
- Chướng bụng nhẹ, cảm giác đầy hơi.
Khi nào triệu chứng trở nên nghiêm trọng?
Trường hợp hiếm gặp nhưng cần được cấp cứu ngay bao gồm:
- Đau bụng dữ dội, đột ngột (nghi ngờ xoắn buồng trứng).
- Chảy máu nang – có thể gây tụ máu trong ổ bụng.
- Ngất xỉu, tụt huyết áp, nôn mửa liên tục.
Nếu xuất hiện các triệu chứng này, cần đến ngay cơ sở y tế để kiểm tra và xử trí kịp thời.
Cách chẩn đoán u nang cơ năng
Siêu âm đầu dò – tiêu chuẩn vàng
Siêu âm đầu dò âm đạo là phương pháp hiệu quả nhất để phát hiện nang buồng trứng. Đặc điểm hình ảnh của nang cơ năng:
- Dạng trống âm (đen hoàn toàn), không vách, không phần đặc.
- Thành mỏng, không tăng sinh mạch máu.
- Kích thước nhỏ và không thay đổi hình thái theo thời gian ngắn.
Xét nghiệm nội tiết, beta hCG loại trừ thai ngoài tử cung
Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm nội tiết tố (FSH, LH, estradiol, progesterone) và beta hCG để:
- Phân biệt với các rối loạn nội tiết khác.
- Loại trừ khả năng có thai ngoài tử cung (có thể gây đau và xuất huyết tương tự).
U nang buồng trứng cơ năng có nguy hiểm không?
Khi nào cần lo lắng?
Thông thường, u nang buồng trứng cơ năng là lành tính và không nguy hiểm. Tuy nhiên, trong một số ít trường hợp, nếu không theo dõi sát hoặc phát hiện muộn, nang có thể dẫn đến các biến chứng như:
- Nang phát triển quá lớn gây đau tức bụng dưới, tiểu khó, táo bón.
- Chèn ép cơ quan lân cận hoặc gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt.
Biến chứng có thể gặp (xoắn, vỡ nang)
Hai biến chứng nguy hiểm cần lưu ý gồm:
- Xoắn buồng trứng: Nang lớn làm xoắn cuống buồng trứng gây đau dữ dội, buồn nôn, cần mổ cấp cứu.
- Vỡ nang: Thường xảy ra với nang hoàng thể xuất huyết, có thể gây chảy máu ổ bụng và đau đột ngột.
Vì vậy, dù là u lành tính, bệnh nhân không nên chủ quan và cần được siêu âm định kỳ để kiểm soát tiến triển của nang.
Điều trị u nang buồng trứng cơ năng như thế nào?
Theo dõi định kỳ (wait and see)
Đây là hướng tiếp cận đầu tiên và phổ biến nhất với nang cơ năng:
- Siêu âm sau 6–8 tuần để đánh giá sự biến mất của nang.
- Không cần điều trị nếu không có triệu chứng và nang nhỏ.
- Được khuyến cáo cho phụ nữ trẻ, chưa mãn kinh.
Điều trị nội khoa bằng thuốc tránh thai
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc tránh thai kết hợp để:
- Ngăn rụng trứng và hình thành nang mới.
- Hỗ trợ điều hòa nội tiết tố và chu kỳ kinh nguyệt.
Tuy nhiên, thuốc không làm biến mất nang đang tồn tại mà chỉ có vai trò ngăn ngừa nang mới.
Khi nào cần phẫu thuật?
Phẫu thuật (nội soi bóc nang hoặc cắt một phần buồng trứng) chỉ được chỉ định khi:
- Nang không tiêu sau 2–3 chu kỳ.
- Nang tăng kích thước, có đặc điểm bất thường nghi ngờ thực thể.
- Có biến chứng xoắn hoặc vỡ gây xuất huyết.
U nang buồng trứng cơ năng có tự hết không?
Thời gian tự thoái triển thông thường
Khoảng 60–80% u nang cơ năng sẽ tự biến mất sau 4–8 tuần mà không cần bất kỳ điều trị nào.
Trường hợp ngoại lệ cần lưu ý
Một số trường hợp nang không tiêu, hoặc phát triển thêm, có thể cần điều trị. Đặc biệt ở phụ nữ trên 40 tuổi, nếu nang không thoái triển hoặc có thành dày, cần loại trừ u ác tính.
Phòng ngừa tái phát u nang cơ năng
Kiểm soát nội tiết tố hợp lý
- Duy trì chu kỳ kinh nguyệt đều đặn.
- Không ngừng thuốc nội tiết đột ngột (nếu đang điều trị).
- Khám phụ khoa định kỳ mỗi 6 tháng.
Duy trì lối sống lành mạnh
- Hạn chế stress – yếu tố gây rối loạn nội tiết.
- Tập thể dục nhẹ nhàng, đều đặn.
- Chế độ ăn giàu rau xanh, ít đường và chất béo bão hòa.
Câu chuyện thật: Phát hiện nang cơ năng khi khám định kỳ
“Tôi đi khám phụ khoa định kỳ và được bác sĩ thông báo có một u nang buồng trứng nhỏ. Tôi rất lo lắng, nhưng sau 2 tháng theo dõi, nang tự tiêu biến. Nhờ vậy, tôi hiểu được tầm quan trọng của việc đi khám định kỳ và không nên hoảng sợ khi phát hiện u nang cơ năng.” – Chị H.T.T (32 tuổi, Hà Nội)
Trường hợp của chị T.T là minh chứng rằng, nhiều khi điều đáng lo không bằng điều cần biết. Khám phụ khoa định kỳ chính là cách bảo vệ sức khỏe sinh sản hiệu quả và kinh tế nhất.
Tổng kết kiến thức quan trọng cần nhớ
- U nang cơ năng là dạng lành tính, thường gặp và tự khỏi mà không cần can thiệp.
- Theo dõi định kỳ bằng siêu âm là phương pháp kiểm soát tốt nhất.
- Cần đến bác sĩ nếu có đau dữ dội, nghi ngờ vỡ hoặc xoắn nang.
- Phụ nữ nên duy trì lối sống lành mạnh và khám định kỳ để phòng ngừa tái phát.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. U nang cơ năng có gây vô sinh không?
Không. U nang cơ năng không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, vì chúng không làm tổn thương mô buồng trứng. Tuy nhiên, nếu biến chứng hoặc nhầm lẫn với u thực thể, có thể ảnh hưởng gián tiếp.
2. U nang cơ năng có tái phát không?
Có. Dù lành tính và thường tự hết, u nang cơ năng vẫn có thể tái xuất hiện nếu nội tiết không ổn định hoặc rối loạn chu kỳ kinh nguyệt kéo dài.
3. Có cần kiêng gì khi bị u nang cơ năng?
Không cần kiêng cữ đặc biệt. Tuy nhiên nên tránh vận động mạnh khi nang lớn để hạn chế nguy cơ vỡ hoặc xoắn.
4. Bao lâu thì nên tái khám u nang cơ năng?
Thường từ 6 đến 8 tuần sau lần phát hiện đầu tiên. Nếu nang tiêu biến thì không cần điều trị, nếu không sẽ cần theo dõi tiếp hoặc can thiệp.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y học cần thiết: từ triệu chứng đến điều trị, tất cả đều được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.