U lympho Hodgkin cổ điển (Classical Hodgkin Lymphoma – cHL) là một trong những dạng ung thư hệ bạch huyết có khả năng chữa khỏi cao nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Tuy nhiên, vì các triệu chứng ban đầu thường mơ hồ, bệnh dễ bị bỏ qua hoặc chẩn đoán nhầm, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Trong bối cảnh tỷ lệ mắc u lympho ngày càng gia tăng, việc hiểu rõ về bệnh là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.
U lympho Hodgkin cổ điển là gì?
Định nghĩa
U lympho Hodgkin cổ điển là một dạng ung thư ác tính bắt nguồn từ hệ bạch huyết – hệ thống quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng và bệnh tật. Khác với các dạng u lympho không Hodgkin, bệnh này đặc trưng bởi sự xuất hiện của tế bào Reed-Sternberg – một loại tế bào khổng lồ dị dạng có thể nhận diện dưới kính hiển vi.
Các thể bệnh chính
Theo phân loại của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), u lympho Hodgkin cổ điển được chia thành 4 thể bệnh:
- Thể xơ nốt lan tỏa (Nodular Sclerosis): Thường gặp ở phụ nữ trẻ, chiếm khoảng 60–80% các ca bệnh. Biểu hiện với các hạch to ở trung thất.
- Thể hỗn hợp tế bào (Mixed Cellularity): Phổ biến thứ hai, thường gặp ở người lớn tuổi, liên quan đến nhiễm virus Epstein-Barr.
- Thể nghèo lympho (Lymphocyte-Depleted): Hiếm, chiếm khoảng 1%, có tiên lượng xấu và thường gặp ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch.
- Thể giàu lympho (Lymphocyte-Rich): Chiếm tỷ lệ nhỏ, tiến triển chậm và tiên lượng tốt hơn.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân chính
Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây ra u lympho Hodgkin cổ điển vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra một số yếu tố có liên quan đến cơ chế hình thành bệnh:
- Nhiễm virus Epstein-Barr (EBV): Khoảng 40–50% ca bệnh dương tính với EBV.
- Rối loạn miễn dịch: Bệnh nhân HIV hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ cao hơn.
- Yếu tố di truyền: Người có họ hàng gần từng mắc u lympho Hodgkin có nguy cơ cao gấp 3 lần.
Yếu tố nguy cơ gia tăng
Một số yếu tố nguy cơ được xác định có thể làm tăng khả năng mắc bệnh bao gồm:
- Nam giới (chiếm ~60% số ca bệnh)
- Độ tuổi 15–35 và trên 60
- Tiếp xúc với hóa chất công nghiệp (benzene, thuốc trừ sâu)
- Từng ghép tạng hoặc hóa trị liệu
Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết
Các biểu hiện lâm sàng điển hình
Triệu chứng thường bắt đầu bằng sự xuất hiện của hạch lympho to, không đau, thường ở vùng cổ, nách hoặc trung thất. Các dấu hiệu toàn thân (“triệu chứng B”) có thể bao gồm:
- Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân
- Đổ mồ hôi về đêm
- Sút cân ≥10% thể trọng trong 6 tháng
- Ngứa lan tỏa toàn thân
- Mệt mỏi kéo dài
Triệu chứng theo từng giai đoạn bệnh
Triệu chứng sẽ thay đổi tùy theo mức độ lan rộng của khối u:
| Giai đoạn | Biểu hiện chính |
|---|---|
| I | Chỉ có một nhóm hạch bị ảnh hưởng |
| II | Từ hai nhóm hạch trở lên cùng phía cơ hoành |
| III | Các nhóm hạch ở hai phía cơ hoành |
| IV | Lan đến các cơ quan ngoài hạch (gan, phổi, tủy xương…) |
Phương pháp chẩn đoán u lympho Hodgkin cổ điển
Các kỹ thuật chẩn đoán cận lâm sàng
Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ thực hiện kết hợp các phương pháp sau:
- Sinh thiết hạch: Xét nghiệm quan trọng nhất, giúp xác định tế bào Reed-Sternberg đặc trưng.
- Xét nghiệm máu: Đánh giá công thức máu, chức năng gan thận, LDH, tốc độ lắng máu (ESR).
- Chụp CT hoặc PET-CT: Giúp đánh giá phạm vi lan rộng của khối u.
- Sinh thiết tủy xương: Thực hiện trong các ca nghi ngờ lan đến tủy.
Tiêu chuẩn phân giai đoạn theo Ann Arbor
Phân giai đoạn đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn chiến lược điều trị phù hợp:
- Giai đoạn I–II: Bệnh khu trú, tiên lượng tốt
- Giai đoạn III–IV: Bệnh lan rộng, cần điều trị tích cực hơn
TS.BS Nguyễn Văn Dũng (Viện Huyết học – Truyền máu TW): “U lympho Hodgkin cổ điển nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng phác đồ thì khả năng lui bệnh hoàn toàn lên đến 90%.”
Phác đồ điều trị u lympho Hodgkin cổ điển
Nguyên tắc điều trị
Điều trị u lympho Hodgkin cổ điển cần dựa trên giai đoạn bệnh, thể mô học và tình trạng sức khỏe toàn thân của bệnh nhân. Mục tiêu chính là đạt lui bệnh hoàn toàn (complete remission) và hạn chế tối đa độc tính lâu dài.
Các phương pháp điều trị chính
- Hóa trị (Chemotherapy): Là phương pháp chính trong điều trị u lympho Hodgkin cổ điển. Phác đồ ABVD (Adriamycin, Bleomycin, Vinblastine, Dacarbazine) thường được sử dụng rộng rãi và hiệu quả cao trong các giai đoạn sớm và tiến triển.
- Xạ trị (Radiotherapy): Thường phối hợp với hóa trị ở giai đoạn sớm hoặc điều trị bổ sung sau hóa trị nếu còn tổn thương hạch tồn dư. Xạ trị trường chiếu nhỏ giúp giảm tác dụng phụ so với trước đây.
- Liệu pháp miễn dịch – sinh học: Các thuốc kháng CD30 như Brentuximab vedotin hoặc kháng PD-1 như Nivolumab, Pembrolizumab được dùng cho bệnh tái phát, kháng trị.
- Ghép tế bào gốc tạo máu: Áp dụng cho bệnh nhân tái phát nhiều lần, ghép tự thân là lựa chọn hàng đầu.
Chiến lược điều trị theo giai đoạn
| Giai đoạn | Phác đồ đề xuất |
|---|---|
| I – II không có yếu tố nguy cơ | 2–4 chu kỳ ABVD + xạ trị định hướng |
| II có yếu tố nguy cơ / III | 6 chu kỳ ABVD hoặc BEACOPP + xạ trị chọn lọc |
| IV | 6–8 chu kỳ ABVD/BEACOPP; cân nhắc ghép nếu đáp ứng kém |
| Tái phát / kháng trị | Ghép tế bào gốc, điều trị miễn dịch |
Tiên lượng và theo dõi sau điều trị
Tiên lượng sống
Nhờ tiến bộ y học, u lympho Hodgkin cổ điển có tiên lượng rất khả quan. Theo các nghiên cứu:
- Tỷ lệ sống 5 năm ở giai đoạn I-II: khoảng 90–95%
- Giai đoạn III-IV: khoảng 70–85%
- Ở trẻ em và thanh niên, tỷ lệ sống cao hơn so với người lớn tuổi
Theo dõi sau điều trị
Sau khi kết thúc điều trị, bệnh nhân cần được theo dõi định kỳ để phát hiện sớm tái phát hoặc biến chứng muộn:
- Khám lâm sàng và xét nghiệm máu mỗi 3–6 tháng trong 2 năm đầu
- Chụp PET-CT/CT định kỳ theo chỉ định
- Đánh giá chức năng tim, phổi và tuyến giáp nếu đã dùng Bleomycin hoặc xạ trị vùng cổ-ngực
Kết luận: Phát hiện sớm, điều trị đúng – chìa khóa kiểm soát u lympho Hodgkin cổ điển
U lympho Hodgkin cổ điển là một bệnh lý ác tính nhưng có khả năng điều trị khỏi cao nếu được phát hiện sớm và tuân thủ phác đồ điều trị khoa học. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng về dấu hiệu bệnh, kết hợp với các tiến bộ trong hóa trị, xạ trị và liệu pháp miễn dịch đã mang lại hy vọng sống cho hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới.
Hãy lắng nghe cơ thể mình, đi khám chuyên khoa nếu có hạch to không đau hoặc các triệu chứng mạn tính không rõ nguyên nhân. Điều trị sớm là cách tốt nhất để chiến thắng bệnh lý này.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. U lympho Hodgkin có lây không?
Không. U lympho Hodgkin không phải bệnh truyền nhiễm và không lây từ người sang người qua tiếp xúc thông thường.
2. U lympho Hodgkin có chữa khỏi không?
Có. Nếu phát hiện ở giai đoạn sớm và điều trị đúng phác đồ, tỷ lệ khỏi bệnh có thể lên đến 90% hoặc hơn.
3. Bệnh có tái phát không?
Có thể. Tuy nhiên, nếu tuân thủ theo dõi định kỳ, tái phát có thể được phát hiện sớm và điều trị hiệu quả bằng hóa trị hoặc ghép tế bào gốc.
4. Người bệnh cần kiêng gì khi đang điều trị?
Nên hạn chế thực phẩm sống, tránh nhiễm khuẩn, không hút thuốc và tránh tiếp xúc với người bị cảm cúm hoặc các bệnh truyền nhiễm.
5. Có nên tiêm vaccine phòng COVID-19 khi đang điều trị u lympho không?
Cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa. Trong một số trường hợp ổn định, bệnh nhân vẫn có thể tiêm vaccine để bảo vệ trước nguy cơ nhiễm trùng.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.