Tử cung có vách ngăn là một trong những dị tật bẩm sinh phổ biến nhất ảnh hưởng đến cấu trúc giải phẫu của tử cung ở phụ nữ. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra sảy thai liên tiếp, vô sinh hoặc biến chứng thai kỳ mà nhiều người không biết mình mắc phải cho đến khi thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu.
Theo một nghiên cứu đăng trên NIH, khoảng 3–5% phụ nữ có bất thường bẩm sinh ở tử cung, trong đó vách ngăn tử cung chiếm tỉ lệ lớn. Việc phát hiện và điều trị sớm không chỉ giúp cải thiện khả năng mang thai mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
1. Khái niệm và phân loại vách ngăn tử cung
1.1 Tử cung có vách ngăn hoàn toàn
Đây là tình trạng vách ngăn kéo dài từ phần trên cùng của tử cung đến tận cổ tử cung, chia buồng tử cung thành hai khoang riêng biệt. Trong nhiều trường hợp, vách ngăn có thể lan xuống cả âm đạo.
Đặc điểm chính:
- Buồng tử cung bị chia đôi hoàn toàn.
- Người bệnh thường gặp sảy thai sớm và liên tiếp.
- Chu kỳ kinh nguyệt vẫn có thể đều đặn nhưng khó thụ thai hoặc thai khó bám vào niêm mạc tử cung.
1.2 Tử cung có vách ngăn không hoàn toàn
Vách ngăn không hoàn toàn chỉ kéo dài một phần từ đỉnh tử cung xuống, không chia hoàn toàn buồng tử cung. Đây là dạng nhẹ hơn nhưng vẫn có nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Dấu hiệu nhận biết:
- Thường khó nhận biết qua triệu chứng thông thường.
- Có thể phát hiện qua siêu âm 3D hoặc nội soi buồng tử cung.
- Có thể sinh con bình thường nhưng vẫn có nguy cơ sảy thai cao hơn người bình thường.
2. Nguyên nhân hình thành vách ngăn tử cung
2.1 Rối loạn quá trình hợp nhất ống Mullerian
Tử cung phát triển từ hai ống Mullerian trong thời kỳ phôi thai. Bình thường, hai ống này sẽ hợp nhất lại để tạo thành một buồng tử cung duy nhất. Nếu quá trình này bị gián đoạn hoặc không hoàn chỉnh, sẽ hình thành vách ngăn tử cung.
Theo thống kê:
- Khoảng 90% trường hợp vách ngăn tử cung là do lỗi trong quá trình phát triển bẩm sinh.
- Không liên quan đến chế độ ăn uống hay sinh hoạt sau khi sinh.
2.2 Liên quan đến bất thường di truyền
Một số bằng chứng cho thấy bất thường di truyền có thể đóng vai trò trong quá trình hình thành dị tật tử cung. Tuy nhiên, tỉ lệ di truyền không cao và thường xảy ra ngẫu nhiên trong quá trình phát triển phôi.
3. Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết
3.1 Không có triệu chứng rõ ràng
Rất nhiều phụ nữ sống với tử cung có vách ngăn mà không hề hay biết. Bởi dị tật này không gây đau, không ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt và thường chỉ phát hiện khi người bệnh gặp khó khăn trong việc mang thai.
3.2 Vấn đề sinh sản: sảy thai, vô sinh
Đây là biểu hiện rõ ràng và phổ biến nhất của tử cung có vách ngăn. Vách ngăn khiến phôi thai khó bám hoặc không thể phát triển bình thường, dẫn đến:
- Sảy thai liên tiếp ở tam cá nguyệt đầu tiên.
- Vô sinh thứ phát (từng mang thai nhưng sau đó không thể mang thai lại).
- Khả năng làm tổ của phôi giảm sút đáng kể.
3.3 Rối loạn kinh nguyệt
Mặc dù ít gặp, một số phụ nữ có thể gặp bất thường như:
- Kinh nguyệt không đều.
- Rong kinh nhẹ hoặc đau bụng kinh dữ dội.
4. Ảnh hưởng đến thai kỳ và sinh sản
4.1 Tăng nguy cơ sảy thai liên tiếp
Vách ngăn tử cung có ít mạch máu nuôi dưỡng, làm cho lớp niêm mạc ở vùng này không thích hợp cho phôi bám. Điều này lý giải tại sao nhiều phụ nữ bị sảy thai từ rất sớm mà không có lời giải thích rõ ràng.
4.2 Sinh non, thai lưu
Ngay cả khi phôi bám được vào thành tử cung, thai nhi vẫn có thể không phát triển tốt do không đủ diện tích buồng tử cung hoặc bị hạn chế tuần hoàn máu. Tử cung có vách ngăn làm tăng nguy cơ:
- Sinh non dưới 32 tuần.
- Thai lưu do nhau bong non hoặc không phát triển.
4.3 Các biến chứng khi sinh
Ở một số trường hợp chưa được chẩn đoán, người mẹ có thể gặp các biến chứng như:
- Ngôi thai bất thường do không gian buồng tử cung bị hạn chế.
- Chuyển dạ kéo dài, phải mổ lấy thai khẩn cấp.
5. Chẩn đoán tử cung có vách ngăn
5.1 Siêu âm 3D, siêu âm đầu dò
Đây là phương pháp phổ biến và ít xâm lấn nhất. Siêu âm 3D cho phép quan sát rõ cấu trúc bên trong buồng tử cung và đánh giá độ dày vách ngăn.
5.2 Chụp tử cung – vòi trứng (HSG)
Kỹ thuật này dùng để kiểm tra sự thông suốt của vòi trứng và cấu trúc buồng tử cung thông qua hình ảnh X-quang sau khi bơm thuốc cản quang.
5.3 Nội soi buồng tử cung
Đây là phương pháp chính xác và thường được chỉ định kết hợp với điều trị. Camera siêu nhỏ được đưa vào tử cung giúp bác sĩ đánh giá trực tiếp vách ngăn và xác định vị trí cần can thiệp.
5.4 MRI (cộng hưởng từ)
Trong các trường hợp khó chẩn đoán hoặc cần phân biệt với các dị dạng tử cung khác, MRI là phương pháp lý tưởng vì cho hình ảnh độ phân giải cao và rõ nét về cấu trúc tử cung.
Tử cung có vách ngăn là một trong những dị tật bẩm sinh phổ biến nhất ở hệ sinh sản nữ giới, tuy nhiên lại thường bị bỏ sót trong chẩn đoán lâm sàng. Nhiều phụ nữ chỉ phát hiện tình trạng này sau khi đã gặp phải những vấn đề nghiêm trọng như sảy thai liên tiếp, vô sinh không rõ nguyên nhân hoặc sinh non.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về cấu trúc tử cung có vách ngăn, phân biệt các dạng khác nhau, nguyên nhân hình thành, triệu chứng lâm sàng và đặc biệt là các phương pháp điều trị hiệu quả được áp dụng hiện nay.
1. Khái niệm và phân loại vách ngăn tử cung
1.1 Tử cung có vách ngăn hoàn toàn
Tử cung có vách ngăn hoàn toàn là tình trạng buồng tử cung bị chia đôi hoàn toàn bằng một dải mô sợi không có mạch máu, kéo dài từ đáy tử cung đến cổ tử cung và đôi khi xuống cả âm đạo. Đây là dạng nghiêm trọng nhất trong các dị tật tử cung, thường gây cản trở quá trình làm tổ và phát triển của thai nhi.
Hậu quả thường gặp của vách ngăn tử cung hoàn toàn bao gồm:
- Sảy thai liên tiếp ở 3 tháng đầu thai kỳ.
- Thai chết lưu không rõ nguyên nhân.
- Vô sinh do phôi không thể bám vào niêm mạc tử cung một cách ổn định.
1.2 Tử cung có vách ngăn không hoàn toàn
Trong dạng không hoàn toàn, vách ngăn chỉ phát triển một phần từ đáy tử cung xuống, không chạm đến cổ tử cung. Đây là dạng phổ biến hơn và ít nghiêm trọng hơn, nhưng vẫn có thể ảnh hưởng đến khả năng mang thai và duy trì thai kỳ.
Một số trường hợp tử cung có vách ngăn không hoàn toàn vẫn có thể mang thai và sinh con tự nhiên. Tuy nhiên, nguy cơ sảy thai sớm hoặc sinh non vẫn cao hơn so với phụ nữ có tử cung bình thường.
2. Nguyên nhân hình thành vách ngăn tử cung
2.1 Rối loạn quá trình phát triển ống Mullerian
Tử cung phát triển từ hai ống Mullerian trong giai đoạn bào thai. Quá trình hình thành tử cung bình thường yêu cầu hai ống này phải hòa nhập hoàn toàn ở giữa để tạo ra một buồng tử cung duy nhất. Khi sự hòa nhập không hoàn tất, vách ngăn sẽ hình thành ở giữa tử cung.
Theo National Institutes of Health (NIH), hơn 90% trường hợp tử cung có vách ngăn là do rối loạn phát triển ống Mullerian. Đây là dị tật bẩm sinh và không liên quan đến chế độ sinh hoạt hay môi trường sống sau sinh.
2.2 Liên quan đến yếu tố di truyền
Một số nghiên cứu cho thấy các dị tật Mullerian, bao gồm vách ngăn tử cung, có thể liên quan đến yếu tố di truyền. Tuy nhiên, tỉ lệ di truyền rất thấp, đa phần các trường hợp xảy ra một cách ngẫu nhiên trong giai đoạn phát triển phôi thai.
Cho đến nay, chưa có gene đặc hiệu nào được xác định là nguyên nhân duy nhất gây ra dị tật này, tuy nhiên việc tầm soát trong gia đình có người từng bị vẫn nên được lưu ý khi lên kế hoạch sinh sản.
3. Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết
3.1 Không có biểu hiện rõ ràng
Đặc điểm nguy hiểm của tử cung có vách ngăn là bệnh nhân thường không có triệu chứng rõ ràng. Phần lớn phụ nữ vẫn có chu kỳ kinh nguyệt đều đặn, không đau bụng kinh hay bất kỳ biểu hiện bất thường nào khác.
Vì lý do này, dị tật thường chỉ được phát hiện khi phụ nữ gặp các vấn đề sinh sản như sảy thai liên tiếp hoặc không thể mang thai dù không có nguyên nhân rõ ràng.
3.2 Rối loạn sinh sản
Theo thống kê của ACOG (Hiệp hội Sản Phụ khoa Hoa Kỳ), khoảng 15–25% phụ nữ bị sảy thai liên tiếp có bất thường ở tử cung, trong đó vách ngăn là phổ biến nhất.
- Sảy thai sớm trong 3 tháng đầu.
- Vô sinh không rõ nguyên nhân.
- Thai lưu hoặc sinh non do hạn chế không gian phát triển thai nhi.
3.3 Rối loạn kinh nguyệt (ít gặp)
Một số ít phụ nữ có thể gặp các triệu chứng như:
- Kinh nguyệt kéo dài hoặc rong kinh nhẹ.
- Đau bụng kinh dữ dội do máu kinh bị ứ đọng tại một phần tử cung.
4. Ảnh hưởng đến thai kỳ và sinh sản
4.1 Tăng nguy cơ sảy thai liên tiếp
Vách ngăn tử cung không có đủ hệ thống mạch máu để nuôi dưỡng phôi thai, khiến cho quá trình làm tổ không hoàn chỉnh. Điều này dẫn đến việc phôi bị đào thải ngay trong những tuần đầu của thai kỳ.
Đây là lý do vì sao nhiều phụ nữ sau khi sảy thai nhiều lần mới được chỉ định kiểm tra dị tật tử cung.
4.2 Sinh non và thai chết lưu
Ở những thai kỳ đã qua tam cá nguyệt đầu, nguy cơ sinh non và thai lưu vẫn tồn tại nếu phôi thai bám vào vách ngăn. Do không gian buồng tử cung bị hạn chế, thai nhi không thể phát triển đầy đủ, dễ dẫn đến tình trạng:
- Thai phát triển chậm trong tử cung.
- Ngôi thai bất thường.
- Thai lưu ở tam cá nguyệt cuối.
4.3 Biến chứng khi sinh
Tử cung có vách ngăn còn làm tăng nguy cơ chuyển dạ bất thường, buộc bác sĩ phải chỉ định mổ lấy thai trong nhiều trường hợp, đặc biệt là khi vách ngăn chưa được cắt bỏ.
5. Chẩn đoán tử cung có vách ngăn
5.1 Siêu âm 3D hoặc siêu âm đầu dò
Đây là phương pháp chẩn đoán đầu tay, cho phép đánh giá chính xác hình dạng buồng tử cung. Siêu âm 3D giúp bác sĩ xác định chiều dài, độ dày và vị trí vách ngăn.
5.2 Chụp tử cung vòi trứng (HSG)
Phương pháp này sử dụng thuốc cản quang bơm vào buồng tử cung và chụp X-quang để đánh giá hình dạng và độ thông của tử cung và vòi trứng. Tuy nhiên, HSG không phân biệt được vách ngăn với các dị dạng khác như tử cung hai sừng.
5.3 Nội soi buồng tử cung
Đây là phương pháp chính xác và hiệu quả nhất để chẩn đoán, đồng thời có thể điều trị ngay nếu cần. Bác sĩ sẽ đưa một ống soi có gắn camera vào buồng tử cung để quan sát trực tiếp vách ngăn.
5.4 Chụp cộng hưởng từ (MRI)
Trong những trường hợp khó phân biệt với tử cung hai sừng hoặc dị dạng Mullerian khác, MRI được chỉ định để đánh giá chính xác cấu trúc tử cung.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.