Thoái hóa đa khớp không chỉ là căn bệnh của người lớn tuổi mà đang dần trở thành mối lo ngại ở người trẻ do thói quen sinh hoạt thiếu vận động và lối sống không lành mạnh. Nhiều người phải đối mặt với cơn đau kéo dài, cứng khớp buổi sáng và hạn chế vận động mà không biết mình đang mắc phải bệnh lý này. Vậy thoái hóa đa khớp là gì? Làm sao để phát hiện sớm và điều trị hiệu quả?
“Bà tôi từng bị thoái hóa đa khớp đến mức không thể tự đi lại. Nhờ phát hiện sớm và kiên trì điều trị phục hồi chức năng, bà đã có thể tự sinh hoạt bình thường. Câu chuyện của bà là động lực để tôi theo đuổi ngành y học cơ xương khớp.”
1. Thoái hóa đa khớp là gì?
1.1 Khái niệm tổng quan
Thoái hóa đa khớp là tình trạng thoái hóa xảy ra đồng thời ở nhiều khớp trên cơ thể, phổ biến nhất là các khớp lớn như gối, háng, vai, cột sống, cùng các khớp nhỏ như cổ tay, ngón tay, cổ chân. Đây là bệnh lý mãn tính, tiến triển chậm nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, gây đau nhức, hạn chế vận động và có nguy cơ tàn phế nếu không điều trị đúng cách.
1.2 Phân biệt với thoái hóa đơn khớp
Không giống như thoái hóa đơn khớp (chỉ ảnh hưởng một khớp), thoái hóa đa khớp thường xảy ra ở cả hai bên cơ thể với nhiều khớp cùng lúc. Điều này gây khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày như đi lại, cầm nắm, cúi, ngồi…
- Thoái hóa đơn khớp: Chỉ ảnh hưởng một khớp, ví dụ: khớp gối trái.
- Thoái hóa đa khớp: Ảnh hưởng từ 3 khớp trở lên (ví dụ: gối, vai, cổ tay).
2. Nguyên nhân gây thoái hóa đa khớp
2.1 Quá trình lão hóa tự nhiên
Tuổi tác là yếu tố hàng đầu dẫn đến thoái hóa khớp. Khi lớn tuổi, sụn khớp bị mòn dần, giảm đàn hồi, lượng dịch khớp tiết ra ít hơn làm khớp hoạt động kém linh hoạt, dễ bị tổn thương.
2.2 Yếu tố cơ địa – di truyền
Nghiên cứu cho thấy nếu trong gia đình có người thân từng mắc thoái hóa khớp, nguy cơ bạn mắc bệnh cũng cao hơn. Một số người có cấu trúc xương khớp bất thường bẩm sinh cũng dễ bị thoái hóa sớm.
2.3 Chấn thương, vận động sai tư thế
Lao động nặng, chơi thể thao cường độ cao hoặc chấn thương khớp (gãy xương, trật khớp) đều có thể gây tổn thương sụn khớp dẫn đến thoái hóa sớm, đặc biệt khi các chấn thương lặp lại nhiều lần mà không được điều trị triệt để.
2.4 Béo phì và lối sống ít vận động
Trọng lượng cơ thể dư thừa tạo áp lực lớn lên các khớp chịu lực như đầu gối, hông, cột sống. Trong khi đó, ít vận động lại làm khớp khô cứng, cơ quanh khớp yếu, góp phần thúc đẩy quá trình thoái hóa.
3. Triệu chứng của bệnh thoái hóa đa khớp
3.1 Đau nhiều vị trí khớp cùng lúc
Người bệnh thường cảm thấy đau âm ỉ hoặc nhói tại các vị trí khớp như đầu gối, vai, cổ tay, ngón tay. Cơn đau tăng khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi. Đặc biệt, các cơn đau có thể “di chuyển” từ khớp này sang khớp khác khiến người bệnh mệt mỏi và khó nhận biết chính xác nguồn gốc.
3.2 Cứng khớp buổi sáng
Đây là dấu hiệu đặc trưng của thoái hóa khớp, thường kéo dài dưới 30 phút sau khi thức dậy. Người bệnh cảm thấy khó vận động khớp, phải xoa bóp hoặc vận động nhẹ nhàng mới thấy dễ chịu.
3.3 Hạn chế vận động và biến dạng khớp
Khi bệnh tiến triển nặng, người bệnh gặp khó khăn trong các hoạt động hằng ngày như đi lại, leo cầu thang, cầm nắm đồ vật. Ở giai đoạn muộn, có thể xuất hiện biến dạng khớp, gai xương, làm thay đổi hình dạng khớp và gây đau liên tục.
4. Chẩn đoán thoái hóa đa khớp
4.1 Thăm khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử, đánh giá các triệu chứng và kiểm tra các khớp nghi ngờ thoái hóa như sưng, hạn chế vận động, tiếng kêu lạo xạo khi cử động.
4.2 Chẩn đoán hình ảnh (X-quang, MRI)
Chụp X-quang giúp xác định các dấu hiệu đặc trưng như hẹp khe khớp, gai xương, biến dạng khớp. MRI (cộng hưởng từ) được chỉ định trong các trường hợp nghi ngờ tổn thương sụn, dây chằng hoặc khớp nhỏ khó nhìn thấy qua X-quang.
4.3 Xét nghiệm phân biệt với viêm khớp
Các xét nghiệm máu có thể giúp loại trừ những nguyên nhân khác như viêm khớp dạng thấp, gout, lupus ban đỏ. Một số chỉ số cần lưu ý gồm: CRP, ESR, RF (yếu tố thấp khớp).
5. Phương pháp điều trị thoái hóa đa khớp
5.1 Điều trị nội khoa
5.1.1 Thuốc giảm đau – chống viêm
Trong giai đoạn đầu, các thuốc giảm đau thông thường như paracetamol, ibuprofen, hoặc diclofenac thường được sử dụng để kiểm soát triệu chứng đau nhức. Với các trường hợp nặng hơn, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) hoặc corticosteroid trong thời gian ngắn.
5.1.2 Thuốc bảo vệ sụn khớp
Glucosamine, chondroitin sulfate, collagen type II là những hoạt chất giúp nuôi dưỡng sụn khớp, hỗ trợ phục hồi tổn thương và làm chậm tiến trình thoái hóa. Các thuốc này thường được dùng trong thời gian dài, cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ để đạt hiệu quả tốt nhất.
5.2 Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng
Đây là phương pháp điều trị then chốt, giúp cải thiện độ linh hoạt và sức mạnh của cơ quanh khớp, hạn chế tình trạng cứng khớp và teo cơ. Các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng, chườm ấm, chiếu tia hồng ngoại, siêu âm trị liệu đều được khuyến khích áp dụng dưới hướng dẫn chuyên môn.
5.3 Điều trị bằng Đông y – y học cổ truyền
Châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt và dùng các bài thuốc thảo dược là phương pháp hỗ trợ điều trị hiệu quả và ít tác dụng phụ. Tuy nhiên, người bệnh cần lựa chọn cơ sở uy tín, tránh tự ý sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc.
5.4 Phẫu thuật trong trường hợp nặng
Khi khớp bị hư hại nghiêm trọng, biến dạng và không đáp ứng điều trị nội khoa, bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp phẫu thuật như: nội soi làm sạch khớp, thay khớp nhân tạo (gối, háng…). Tuy nhiên, đây là phương án sau cùng, cần đánh giá kỹ lưỡng nguy cơ – lợi ích.
6. Chăm sóc và phòng ngừa thoái hóa đa khớp tại nhà
6.1 Chế độ dinh dưỡng phù hợp
Chế độ ăn giàu collagen, canxi, vitamin D, omega-3 rất cần thiết cho sức khỏe xương khớp. Người bệnh nên bổ sung cá hồi, cá thu, sữa, trứng, rau xanh đậm và tránh các món ăn nhiều đường, chất béo bão hòa, thực phẩm chiên rán.
6.2 Các bài tập giúp tăng cường chức năng khớp
Một số bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội hoặc đạp xe được khuyến nghị để duy trì sự linh hoạt của khớp. Tập luyện đều đặn mỗi ngày 20-30 phút sẽ giúp giảm đau và cải thiện chức năng vận động.
6.3 Duy trì cân nặng và lối sống năng động
Kiểm soát cân nặng là cách giảm áp lực lên khớp gối, khớp háng và cột sống. Ngoài ra, hãy tránh ngồi lâu một chỗ, thay đổi tư thế thường xuyên và tránh mang vác vật nặng quá sức.
6.4 Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt ở người trên 40 tuổi giúp phát hiện sớm các tổn thương khớp và can thiệp kịp thời. Việc theo dõi tiến triển bệnh cũng giúp điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp hơn.
7. Kết luận
Thoái hóa đa khớp là bệnh lý mạn tính nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng cách và tuân thủ chăm sóc tại nhà. Sự chủ động trong lối sống, dinh dưỡng và vận động sẽ giúp bạn giữ được sự dẻo dai của hệ xương khớp theo thời gian.
Hãy lắng nghe cơ thể bạn – những cơn đau nhẹ có thể là tín hiệu quan trọng để ngăn ngừa những biến chứng nặng nề hơn.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Thoái hóa đa khớp có chữa khỏi hoàn toàn không?
Hiện tại, chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn thoái hóa đa khớp. Tuy nhiên, việc điều trị đúng, kết hợp tập luyện và dinh dưỡng có thể kiểm soát tốt triệu chứng và làm chậm tiến triển bệnh.
2. Bị thoái hóa nhiều khớp có nên tập thể dục?
Có. Việc tập luyện đúng cách giúp tăng cường sức cơ, duy trì độ linh hoạt của khớp. Người bệnh nên chọn các bài tập nhẹ nhàng, tránh tác động mạnh lên khớp.
3. Thoái hóa đa khớp khác gì với viêm khớp dạng thấp?
Thoái hóa đa khớp do mòn sụn khớp theo thời gian, còn viêm khớp dạng thấp là bệnh tự miễn có yếu tố viêm rõ rệt. Hai bệnh có biểu hiện tương tự nên cần chẩn đoán phân biệt chính xác.
4. Có nên sử dụng thực phẩm chức năng bổ khớp?
Thực phẩm chức năng có thể hỗ trợ bảo vệ sụn khớp nhưng không thay thế thuốc điều trị. Nên chọn sản phẩm uy tín và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
5. Khi nào cần phẫu thuật thay khớp?
Khi khớp bị biến dạng nặng, không đáp ứng điều trị nội khoa và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động, bác sĩ có thể chỉ định thay khớp để cải thiện chất lượng sống.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.