Hyperacusis, hay còn gọi là thính giác quá nhạy, là một rối loạn khiến âm thanh bình thường đối với người khác lại trở nên đau đớn và khó chịu với người mắc. Đây không chỉ là vấn đề về tai, mà còn là một gánh nặng lớn về mặt tinh thần, xã hội và chất lượng sống. Vậy Hyperacusis là gì? Vì sao nó xảy ra và có thể điều trị được không? Bài viết sau đây từ ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu sâu về tình trạng này qua góc nhìn chuyên môn và thực tiễn.
Thính giác quá nhạy (Hyperacusis) là gì?
Định nghĩa Hyperacusis
Hyperacusis là một rối loạn thính giác hiếm gặp khiến người bệnh trở nên quá nhạy cảm với các âm thanh ở mức độ bình thường. Điều này khác với việc nghe rõ hay có thính lực tốt – người mắc Hyperacusis thường cảm thấy khó chịu, thậm chí đau nhức tai khi tiếp xúc với tiếng nói, tiếng nước chảy, tiếng máy móc hoặc tiếng còi xe. Theo National Institute on Deafness and Other Communication Disorders (NIDCD), Hyperacusis ảnh hưởng đến chưa đến 1% dân số, nhưng tác động của nó đến cuộc sống lại rất sâu sắc.
Phân biệt Hyperacusis với nhạy cảm âm thanh thông thường
Nhiều người nhầm lẫn giữa việc “khó chịu với tiếng ồn” và chứng Hyperacusis. Tuy nhiên, sự khác biệt chính nằm ở mức độ phản ứng:
- Người bình thường: có thể khó chịu tạm thời với âm thanh lớn như tiếng búa khoan hay tiếng xe cứu thương, nhưng không bị đau đớn hoặc lo lắng quá mức.
- Người bị Hyperacusis: có phản ứng tiêu cực mạnh mẽ ngay cả với tiếng nói bình thường, cảm thấy đau rát tai, khó chịu kéo dài và thường phải tránh né môi trường âm thanh.
Điều này có thể khiến người bệnh rút lui khỏi xã hội, mất khả năng làm việc hoặc sinh hoạt bình thường.
Nguyên nhân gây ra tình trạng thính giác quá nhạy
Do tổn thương tai trong hoặc thần kinh thính giác
Hyperacusis có thể xuất phát từ các tổn thương vật lý trong cấu trúc tai, đặc biệt là tai trong hoặc dây thần kinh thính giác. Một số nguyên nhân điển hình bao gồm:
Liên quan đến bệnh Meniere
Bệnh Meniere là một rối loạn tai trong ảnh hưởng đến khả năng xử lý âm thanh và thăng bằng. Người mắc bệnh này không chỉ bị chóng mặt, ù tai mà còn dễ phát triển tình trạng thính giác quá nhạy. Một nghiên cứu của Journal of Audiology chỉ ra rằng 15–20% bệnh nhân Meniere có biểu hiện Hyperacusis kèm theo.
Chấn thương tai hoặc tiếp xúc tiếng ồn lớn
Việc tiếp xúc liên tục với tiếng ồn lớn, như làm việc trong môi trường công trường, nghe nhạc quá to qua tai nghe, hay chấn thương tai do nổ có thể phá hủy các tế bào lông trong ốc tai – gây rối loạn xử lý âm thanh và dẫn đến Hyperacusis.
Rối loạn thần kinh trung ương
Một số nghiên cứu thần kinh học chỉ ra rằng, hệ thần kinh trung ương cũng đóng vai trò trong Hyperacusis. Cụ thể, não có thể tăng cường độ nhạy cảm với âm thanh khi mất khả năng lọc nhiễu. Điều này hay gặp ở người bị chấn thương sọ não, sau đột quỵ hoặc người mắc hội chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD).
Nguyên nhân khác: thuốc, viêm tai, hậu COVID-19,…
Ngoài các nguyên nhân chính, Hyperacusis còn có thể liên quan đến:
- Sử dụng thuốc độc thính (vd: một số kháng sinh nhóm aminoglycoside).
- Viêm tai giữa mãn tính hoặc nhiễm trùng tai tái phát.
- Tác động sau nhiễm COVID-19 – nhiều bệnh nhân ghi nhận có biểu hiện thính giác quá nhạy kéo dài sau khi hồi phục.
Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết Hyperacusis
Âm thanh gây đau hoặc khó chịu
Đặc trưng rõ nhất của Hyperacusis là cảm giác đau, nhói hoặc áp lực trong tai khi nghe âm thanh thông thường. Mức độ đau không tương xứng với cường độ âm thanh – ví dụ, tiếng bát đũa va chạm, tiếng gõ bàn phím hay thậm chí tiếng nói chuyện bình thường cũng khiến người bệnh bị “hành hạ”.
Tránh né âm thanh xã hội thường ngày
Người mắc Hyperacusis thường tự cô lập bản thân, hạn chế ra đường, không tham gia các hoạt động xã hội, né tránh không gian công cộng như siêu thị, quán cà phê vì sợ tiếng ồn. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến rối loạn lo âu xã hội.
Đi kèm đau đầu, chóng mặt, ù tai
Không ít bệnh nhân báo cáo kèm theo tình trạng đau đầu, choáng váng hoặc ù tai kéo dài – đặc biệt khi tiếp xúc với âm thanh đột ngột. Đôi khi, họ còn có cảm giác bị mất phương hướng sau một đợt tiếp xúc âm thanh gây khó chịu.
Ảnh hưởng tâm lý: lo âu, trầm cảm
Theo Hiệp hội Rối loạn Thính học Hoa Kỳ, khoảng 50% người bị Hyperacusis gặp phải các vấn đề tâm lý như trầm cảm, mất ngủ, lo âu và suy giảm chất lượng sống nghiêm trọng. Điều này tạo nên vòng luẩn quẩn giữa đau đớn – lo âu – nhạy cảm âm thanh hơn.
Chuyện thật: Khi âm thanh trở thành kẻ thù
Lời kể từ bệnh nhân mắc Hyperacusis 3 năm
“Tôi từng là một người thích đi cà phê, nhưng giờ chỉ cần tiếng ly chạm nhau cũng khiến tôi đau nhói như bị đâm vào tai. Lúc đầu tôi nghĩ mình bị stress, nhưng càng ngày tôi càng sợ âm thanh đến mức không dám bước ra ngoài. Sau nhiều tháng, tôi mới biết mình bị Hyperacusis và bắt đầu trị liệu.”
– Minh Anh, 34 tuổi, nhân viên ngân hàng, TP.HCM
Giá trị của sự thấu hiểu
Những chia sẻ như vậy cho thấy Hyperacusis không chỉ là một vấn đề thính lực – nó là nỗi ám ảnh tâm lý kéo dài. Chính vì thế, sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, bác sĩ và cộng đồng là yếu tố then chốt giúp bệnh nhân cải thiện chất lượng sống.
Chẩn đoán thính giác quá nhạy như thế nào?
Khám chuyên khoa Tai Mũi Họng
Người nghi ngờ mắc Hyperacusis nên được thăm khám tại các cơ sở y tế có chuyên khoa Tai Mũi Họng hoặc Thính học. Việc khai thác triệu chứng, bệnh sử, mức độ khó chịu với âm thanh là bước đầu tiên quan trọng.
Đo thính lực, kiểm tra mức độ khó chịu âm thanh
Bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm như:
- Đo ngưỡng âm thanh gây khó chịu (LDL test): xác định mức âm thanh mà người bệnh bắt đầu thấy khó chịu.
- Đo phản xạ cơ tai giữa: để đánh giá mức độ nhạy cảm âm thanh về mặt cơ học.
Kết quả từ các xét nghiệm này giúp bác sĩ đánh giá chính xác mức độ Hyperacusis và phân biệt với các rối loạn thính giác khác như ù tai (tinnitus).
Đánh giá tâm lý nếu cần
Vì Hyperacusis thường đi kèm với lo âu hoặc trầm cảm, bệnh nhân cũng có thể được đề nghị thực hiện các bài test tâm lý hoặc gặp chuyên gia tâm lý để hỗ trợ toàn diện hơn.
Phương pháp điều trị Hyperacusis hiệu quả
Liệu pháp âm thanh (Sound Therapy)
Liệu pháp âm thanh là một trong những phương pháp điều trị Hyperacusis phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay. Phương pháp này sử dụng các thiết bị tạo âm thanh nhẹ nhàng như tiếng mưa, sóng biển hoặc tiếng trắng (white noise) để “tái huấn luyện” hệ thống thần kinh thính giác. Theo nghiên cứu từ American Academy of Audiology, sau 6–12 tháng điều trị bằng liệu pháp âm thanh, hơn 70% bệnh nhân ghi nhận cải thiện rõ rệt về khả năng chịu đựng âm thanh.
Trị liệu nhận thức hành vi (CBT)
CBT là liệu pháp tâm lý giúp người bệnh thay đổi cách phản ứng với âm thanh và giảm mức độ lo âu, sợ hãi do Hyperacusis gây ra. Liệu pháp này đặc biệt hiệu quả với những người có kèm theo rối loạn lo âu xã hội, trầm cảm hoặc hoảng loạn khi nghe tiếng động.
Thuốc điều trị triệu chứng kèm theo
Hiện chưa có thuốc đặc trị Hyperacusis, nhưng một số thuốc có thể được sử dụng để điều trị các triệu chứng liên quan như:
- Thuốc giảm lo âu (benzodiazepines) hoặc chống trầm cảm (SSRI)
- Thuốc hỗ trợ giấc ngủ nếu bệnh nhân bị mất ngủ
Cần lưu ý rằng việc sử dụng thuốc phải theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa để tránh tác dụng phụ hoặc lệ thuộc thuốc.
Thiết bị hỗ trợ giảm kích thích âm thanh
Một số bệnh nhân có thể được khuyên sử dụng nút tai chuyên dụng, tai nghe chống ồn chủ động (ANC) hoặc thiết bị trợ thính có chức năng giảm nhiễu. Tuy nhiên, cần tránh việc đeo nút tai thường xuyên vì có thể làm não trở nên “quá nhạy” hơn với âm thanh theo thời gian.
Làm thế nào để sống chung với Hyperacusis?
Không tự cách ly khỏi xã hội
Tránh né âm thanh hoàn toàn là phản ứng tự nhiên của người bệnh, nhưng lại không phải là giải pháp tốt. Việc này có thể khiến não “quên” cách xử lý âm thanh, làm tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn. Hãy tiếp xúc âm thanh một cách có kiểm soát và từ từ.
Trang bị nút tai lọc âm
Thay vì dùng nút bịt tai hoàn toàn, bệnh nhân nên chọn loại nút tai lọc âm có khả năng giảm âm đều (10–20 dB) mà vẫn cho phép nghe được giọng nói và âm thanh môi trường quan trọng.
Giữ tâm lý thoải mái, thư giãn
Thiền, yoga, tập thở và các kỹ thuật thư giãn có thể giúp giảm mức độ căng thẳng, góp phần làm giảm sự nhạy cảm thính giác. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng stress là yếu tố làm nặng thêm Hyperacusis.
Tham gia nhóm hỗ trợ
Việc tham gia các nhóm bệnh nhân Hyperacusis giúp người bệnh cảm thấy được thấu hiểu, chia sẻ kinh nghiệm và giảm cảm giác cô lập. Nhiều cộng đồng hỗ trợ trực tuyến trên Facebook, Reddit hay các diễn đàn y khoa hiện đang hoạt động rất tích cực.
Khi nào nên đi khám nếu bạn nghi ngờ mắc Hyperacusis?
Cảnh báo dấu hiệu nặng cần can thiệp sớm
Bạn nên đi khám bác sĩ khi xuất hiện các triệu chứng sau:
- Đau tai kéo dài sau khi nghe tiếng động nhẹ
- Tránh né xã hội vì sợ âm thanh
- Ảnh hưởng đến giấc ngủ, công việc hoặc các mối quan hệ
- Triệu chứng không cải thiện sau nhiều tuần
Vai trò của bác sĩ chuyên khoa thính học
Chuyên gia thính học là người có thể đánh giá chính xác tình trạng Hyperacusis, đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và phối hợp với bác sĩ tâm thần hoặc chuyên viên tâm lý để điều trị toàn diện.
Tổng kết
Hyperacusis không hiếm gặp – nhưng có thể kiểm soát
Thính giác quá nhạy là một tình trạng ảnh hưởng sâu sắc đến thể chất và tinh thần. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng hướng, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát triệu chứng và phục hồi chất lượng sống.
Đừng bỏ qua các dấu hiệu bất thường từ đôi tai của bạn
Nếu bạn thường xuyên cảm thấy khó chịu với những âm thanh tưởng chừng bình thường, đừng xem nhẹ. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể giúp ngăn chặn sự tiến triển của bệnh và phục hồi chức năng nghe bình thường.
ThuVienBenh.com – nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết: từ triệu chứng đến điều trị, tất cả đều được cập nhật chính xác, dễ hiểu và đáng tin cậy.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Hyperacusis có chữa khỏi hoàn toàn được không?
Tùy vào nguyên nhân, nhiều trường hợp Hyperacusis có thể cải thiện rõ rệt hoặc thậm chí hồi phục hoàn toàn sau một thời gian điều trị bằng liệu pháp âm thanh và tâm lý.
2. Hyperacusis có liên quan đến bệnh tự kỷ không?
Có. Trẻ em mắc rối loạn phổ tự kỷ (ASD) thường có thính giác quá nhạy và phản ứng quá mức với âm thanh. Tuy nhiên, không phải tất cả người có Hyperacusis đều mắc tự kỷ.
3. Có nên đeo tai nghe chống ồn thường xuyên không?
Không nên. Việc cách ly âm thanh hoàn toàn có thể khiến não trở nên nhạy cảm hơn với âm thanh về sau. Tốt nhất là tiếp xúc âm thanh một cách có kiểm soát.
4. Hyperacusis khác gì với ù tai (tinnitus)?
Ù tai là hiện tượng nghe thấy âm thanh không có nguồn phát (vd: tiếng ve kêu trong tai), còn Hyperacusis là phản ứng đau hoặc khó chịu với âm thanh có thật.
5. Làm thế nào để phân biệt Hyperacusis với dị ứng tiếng ồn thông thường?
Hyperacusis gây ra cảm giác đau hoặc áp lực tai, kéo dài và ảnh hưởng đến chất lượng sống, trong khi dị ứng tiếng ồn thường chỉ là phản ứng tâm lý tức thời và không gây tổn thương chức năng thính giác.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.