Suy tim tâm trương, hay còn gọi là suy tim với phân suất tống máu bảo tồn (HFpEF), đang trở thành một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện ở người cao tuổi. Tuy nhiên, do đặc điểm phức tạp và chẩn đoán khó khăn, bệnh thường bị bỏ sót hoặc điều trị không hiệu quả. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện, chuyên sâu và cập nhật về HFpEF – từ nguyên nhân, triệu chứng đến chiến lược điều trị hiện đại.
HFpEF là gì? Tổng quan về suy tim tâm trương
Theo Hội Tim mạch châu Âu (ESC), HFpEF là tình trạng suy tim trong đó phân suất tống máu của tâm thất trái vẫn ≥ 50%, nhưng khả năng đổ đầy tâm trương bị suy giảm do độ cứng và mất đàn hồi của cơ tim. Đây là một thể suy tim chiếm khoảng 50% tổng số ca suy tim và có tiên lượng không thua kém gì suy tim phân suất tống máu giảm (HFrEF).
Đặc điểm nổi bật
- Thường gặp ở phụ nữ lớn tuổi
- Có nhiều bệnh lý đi kèm: tăng huyết áp, tiểu đường, béo phì, rung nhĩ
- Phân suất tống máu (LVEF) bảo tồn nhưng áp lực đổ đầy tâm trương tăng
Số liệu thống kê
- Theo nghiên cứu TOPCAT 2014, 51% bệnh nhân suy tim có phân suất tống máu ≥ 50%
- Tỷ lệ tử vong hàng năm ở HFpEF ~10–15%, tương đương HFrEF
- Đến năm 2030, số ca HFpEF dự kiến tăng gấp đôi do dân số già hóa
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Suy tim tâm trương không phải do một nguyên nhân đơn lẻ mà là kết quả của nhiều yếu tố bệnh lý phối hợp, ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng tâm thất trái.
Nguyên nhân chính
- Tăng huyết áp mạn tính: Làm dày vách thất trái, giảm độ giãn nở
- Lão hóa cơ tim: Làm giảm đàn hồi và tăng độ cứng
- Béo phì & kháng insulin: Gây viêm hệ thống và xơ hóa cơ tim
- Rối loạn nhịp tim – đặc biệt rung nhĩ: Làm giảm hiệu quả đổ đầy tâm trương
Yếu tố nguy cơ điển hình
- Phụ nữ sau mãn kinh
- Người trên 65 tuổi
- Người có hội chứng chuyển hóa
- Tiền sử bệnh mạch vành, COPD, ngưng thở khi ngủ
Triệu chứng nhận biết và chẩn đoán
Triệu chứng của HFpEF thường không đặc hiệu và dễ nhầm với các bệnh lý hô hấp hoặc do tuổi già. Điều này khiến nhiều bệnh nhân không được chẩn đoán đúng trong giai đoạn đầu.
Triệu chứng thường gặp
- Khó thở khi gắng sức hoặc khi nằm
- Mệt mỏi kéo dài
- Phù chân, cổ chân
- Tiểu đêm, hồi hộp, đánh trống ngực
Chẩn đoán HFpEF: không đơn giản
Việc chẩn đoán đòi hỏi sự phối hợp giữa lâm sàng, xét nghiệm sinh hóa và chẩn đoán hình ảnh:
| Phương pháp | Vai trò |
|---|---|
| Siêu âm tim Doppler | Đánh giá phân suất tống máu, độ giãn nở thất trái |
| Đo BNP hoặc NT-proBNP | Chỉ số sinh học gợi ý tăng áp lực trong tim |
| Điện tim (ECG) | Phát hiện rung nhĩ, phì đại thất trái |
| X-quang ngực | Đánh giá sung huyết phổi, bóng tim to |
Tiêu chuẩn chẩn đoán HFpEF theo ESC 2021
Bệnh nhân được chẩn đoán HFpEF khi có các tiêu chí sau:
- Triệu chứng suy tim điển hình
- LVEF ≥ 50%
- Tăng nồng độ BNP hoặc NT-proBNP
- Dấu hiệu suy chức năng tâm trương hoặc tăng áp lực đổ đầy thất trái trên siêu âm
Ảnh minh họa liên quan
| Hình ảnh | Tên tệp | Mô tả |
|---|---|---|
 |
suy-tim-phan-suat-tong-mau-bao-ton.jpg | Minh họa cơ chế bệnh sinh HFpEF |
 |
sieumtim-HFpEF.jpeg | Hình ảnh siêu âm tim ở bệnh nhân HFpEF |
| phanbiet-HFpEF-HFrEF.png | Bảng so sánh HFpEF và HFrEF |
Điều trị suy tim tâm trương: Một cách tiếp cận đa chiều
Việc điều trị suy tim tâm trương (HFpEF) không có một “viên đạn bạc” duy nhất. Thay vào đó, chiến lược điều trị thành công đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, tập trung vào ba trụ cột chính: giảm triệu chứng, quản lý các bệnh đi kèm và cải thiện chất lượng cuộc sống.
1. Nền tảng: Thay đổi lối sống và điều trị không dùng thuốc
Đây là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất trong việc quản lý HFpEF. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các thay đổi lối sống có thể làm giảm đáng kể gánh nặng cho tim và cải thiện triệu chứng.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Hạn chế muối (dưới 2g/ngày) là yếu-tố-sống-còn để kiểm soát huyết áp và giảm giữ nước (phù). Chế độ ăn DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc được đặc biệt khuyến khích.
- Kiểm soát cân nặng: Giảm cân ở bệnh nhân thừa cân, béo phì giúp giảm khối lượng công việc cho tim, cải thiện chức năng tâm trương và giảm viêm hệ thống.
- Tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục nhịp điệu (aerobic) như đi bộ, đạp xe, bơi lội đã được chứng minh giúp cải thiện khả năng gắng sức và chất lượng cuộc sống. Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có chương trình tập luyện phù hợp và an toàn.
- Hạn chế rượu bia và ngưng hút thuốc: Đây là những yếu tố gây hại trực tiếp cho tim và mạch máu.
2. Can thiệp bằng thuốc: Các lựa chọn điều trị
Trong nhiều năm, việc điều trị bằng thuốc cho HFpEF chủ yếu tập trung vào kiểm soát triệu chứng và các bệnh đi kèm. Tuy nhiên, những tiến bộ gần đây đã mang lại hy vọng mới.
- Thuốc lợi tiểu: Giúp thải bớt lượng dịch dư thừa ra khỏi cơ thể, làm giảm nhanh các triệu chứng khó thở và phù. Đây là liệu pháp nền tảng để kiểm soát tình trạng sung huyết.
- Thuốc kiểm soát huyết áp và nhịp tim:
- Thuốc ức chế men chuyển (ACEi)/Chẹn thụ thể Angiotensin (ARB): Giúp kiểm soát tốt tăng huyết áp, một trong những nguyên nhân chính gây phì đại thất trái.
- Thuốc chẹn beta: Giúp kiểm soát nhịp tim, đặc biệt hữu ích ở bệnh nhân có rung nhĩ hoặc bệnh mạch vành đi kèm.
- Quản lý các bệnh đồng mắc: Việc điều trị tích cực các bệnh như tiểu đường, bệnh thận mạn, rung nhĩ, thiếu máu là cực kỳ quan trọng để cải thiện tiên lượng chung.
Bước đột phá mới: Vai trò của thuốc ức chế SGLT2
Sự ra đời của nhóm thuốc ức chế đồng vận chuyển Natri-Glucose 2 (SGLT2) đã tạo ra một cuộc cách mạng trong điều trị HFpEF. Ban đầu được phát triển để điều trị tiểu đường, nhóm thuốc này đã cho thấy lợi ích vượt trội trên tim mạch.
Các nghiên cứu cột mốc như EMPEROR-Preserved (với Empagliflozin) và DELIVER (với Dapagliflozin) đã chứng minh một cách thuyết phục rằng thuốc ức chế SGLT2 làm giảm đáng kể tỷ lệ nhập viện vì suy tim và tử vong do tim mạch ở bệnh nhân HFpEF, bất kể họ có bị tiểu đường hay không.
Do đó, các hướng dẫn điều trị quốc tế hiện nay đều khuyến cáo thuốc ức chế SGLT2 là liệu pháp đầu tay cho hầu hết bệnh nhân HFpEF có triệu chứng để cải thiện tiên lượng.
Phòng ngừa và Tiên lượng của suy tim tâm trương
Làm thế nào để phòng ngừa HFpEF?
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Cách tốt nhất để ngăn ngừa suy tim tâm trương là kiểm soát chặt chẽ các yếu tố nguy cơ gây bệnh:
- Điều trị tích cực tăng huyết áp: Duy trì huyết áp mục tiêu theo khuyến cáo của bác sĩ.
- Kiểm soát tốt đường huyết nếu bạn bị tiểu đường.
- Duy trì cân nặng lý tưởng và áp dụng một lối sống năng động.
- Không hút thuốc lá và hạn chế rượu bia.
- Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề tim mạch.
Tiên lượng của bệnh nhân HFpEF
Cần phải nhấn mạnh rằng HFpEF là một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng với tiên lượng không hề tốt hơn suy tim tâm thu (HFrEF). Tỷ lệ tử vong và tái nhập viện vẫn còn cao. Tuy nhiên, với sự ra đời của các liệu pháp mới như SGLT2 và một chiến lược quản lý toàn diện, tương lai cho bệnh nhân HFpEF đang trở nên tươi sáng hơn. Việc chẩn đoán sớm và tuân thủ điều trị là chìa khóa để làm chậm tiến triển của bệnh và duy trì một cuộc sống chất lượng.
Kết luận: Hướng đi mới trong quản lý HFpEF
Suy tim tâm trương (HFpEF) không còn là một “hộp đen” trong lĩnh vực tim mạch. Hiểu biết về cơ chế bệnh sinh phức tạp của nó đã dẫn đến những bước tiến vượt bậc trong chẩn đoán và điều trị. Cách tiếp cận hiện đại không chỉ dừng lại ở việc giải quyết triệu chứng mà còn tập trung vào việc điều trị các bệnh nền và sử dụng các liệu pháp mới có khả năng thay đổi tiên lượng bệnh, điển hình là nhóm thuốc ức chế SGLT2.
Đối với bệnh nhân, việc chủ động thay đổi lối sống và tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị của bác sĩ là yếu tố quyết định. Đối với các nhân viên y tế, việc duy trì một chỉ số nghi ngờ cao, chẩn đoán chính xác và cập nhật các hướng dẫn điều trị mới nhất sẽ giúp cải thiện đáng kể cuộc sống cho những người mắc phải hội chứng lâm sàng đầy thách thức này.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.