“Một buổi sáng nọ, bác Tám – 62 tuổi – đột ngột cảm thấy khó thở, phù chân và không thể nằm ngửa để ngủ. Sau khi khám tại bệnh viện, bác được chẩn đoán suy tim phải cấp – một tình trạng tưởng như chỉ xảy ra ở người cao tuổi nhưng lại có thể âm thầm phát triển trong nhiều năm.”
Trường hợp của bác Tám không phải là hiếm. Suy tim phải đang ngày càng phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt ở những người có bệnh lý tim mạch mãn tính, bệnh phổi hoặc tăng áp lực động mạch phổi. Đây là tình trạng tim phải không còn đủ sức bơm máu lên phổi để trao đổi oxy, gây nên hàng loạt rối loạn nghiêm trọng trong cơ thể. Vậy suy tim phải là gì? Làm sao để nhận biết sớm và điều trị hiệu quả? Hãy cùng ThuVienBenh.com tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
1. Suy tim phải là gì?
Suy tim phải là tình trạng thất phải của tim bị yếu hoặc không đủ sức bơm máu từ tĩnh mạch chủ lên phổi để trao đổi khí. Khi điều này xảy ra, máu bị ứ lại ở hệ tuần hoàn ngoại vi, gây ra các triệu chứng như phù chân, gan to, cổ nổi tĩnh mạch.
1.1. Phân biệt suy tim phải và suy tim trái
| Tiêu chí | Suy tim phải | Suy tim trái |
|---|---|---|
| Vị trí tổn thương | Thất phải | Thất trái |
| Triệu chứng chính | Phù chân, cổ nổi tĩnh mạch, gan to | Khó thở, mệt khi gắng sức, phù phổi |
| Nguyên nhân thường gặp | Bệnh phổi mạn tính, tăng áp phổi | Tăng huyết áp, bệnh động mạch vành |
2. Nguyên nhân gây suy tim phải
Nhiều bệnh lý nền có thể dẫn đến suy tim phải. Việc xác định đúng nguyên nhân giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): gây tăng áp lực động mạch phổi kéo dài.
- Tăng áp phổi nguyên phát hoặc thứ phát: làm tim phải phải làm việc quá tải.
- Thuyên tắc phổi: huyết khối làm tắc nghẽn dòng máu lên phổi, dẫn đến suy tim phải cấp.
- Bệnh tim bẩm sinh: đặc biệt là các dị tật gây shunt phải – trái như thông liên thất, thông liên nhĩ.
- Hẹp hoặc hở van ba lá: ảnh hưởng đến chức năng bơm máu của thất phải.
- Suy tim trái kéo dài: làm tăng áp lực đổ đầy phổi, gây hậu quả lên thất phải.
3. Triệu chứng điển hình của suy tim phải
Các triệu chứng của suy tim phải thường xuất hiện âm thầm và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, người bệnh có thể phát hiện sớm thông qua các biểu hiện sau:
- Phù ngoại vi: thường khởi đầu ở mắt cá chân, sau đó lan dần lên cẳng chân, đùi.
- Gan to, đau tức hạ sườn phải: do sung huyết tĩnh mạch gan.
- Cổ nổi tĩnh mạch: tĩnh mạch cảnh nổi rõ khi nằm hoặc ngồi.
- Khó thở khi nằm: do ứ máu ở phổi, người bệnh buộc phải ngủ ngồi.
- Mệt mỏi, giảm sức chịu đựng vận động: do cung lượng tim thấp.
- Tiểu ít, tăng cân nhanh: do giữ nước và muối trong cơ thể.
4. Các phương pháp chẩn đoán suy tim phải
Để chẩn đoán chính xác suy tim phải, các bác sĩ thường phối hợp khám lâm sàng với các cận lâm sàng hiện đại.
4.1. Khám lâm sàng
- Nghe tim có thể thấy tiếng T3, tiếng thổi tâm thu ở mỏm tim (nếu có tổn thương van).
- Quan sát phù chân, cổ nổi tĩnh mạch, gan to.
4.2. Siêu âm tim
- Đánh giá kích thước và chức năng thất phải.
- Phát hiện các bất thường van tim, shunt tim nếu có.
4.3. Xét nghiệm máu
- BNP hoặc NT-proBNP: tăng cao khi có suy tim.
- Chức năng gan, thận: đánh giá biến chứng.
4.4. X-quang ngực và điện tim
- Tim to, bóng tim lệch phải, phù mô kẽ phổi.
- Block nhánh phải hoặc dày thất phải trên ECG.
5. Điều trị suy tim phải
Điều trị suy tim phải cần toàn diện, kết hợp giữa điều trị triệu chứng và điều trị nguyên nhân gây bệnh. Tùy mức độ nặng nhẹ mà bác sĩ sẽ chỉ định điều trị nội khoa hoặc can thiệp phẫu thuật.
5.1. Điều trị nội khoa
- Thuốc lợi tiểu: giúp giảm ứ trệ tuần hoàn, giảm phù.
- Thuốc ức chế men chuyển (ACEI), ARB: cải thiện chức năng tim.
- Thuốc chẹn beta: giảm tần số tim, giảm tiêu thụ oxy cơ tim.
- Hỗ trợ oxy liệu pháp: đặc biệt ở người có tăng áp phổi hoặc COPD kèm theo.
5.2. Điều trị nguyên nhân nền
- Điều trị COPD, hen phế quản nếu có.
- Phẫu thuật sửa van tim (nếu có bệnh lý van tim nặng).
- Can thiệp mạch vành nếu có thiếu máu cơ tim kèm theo.
Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Tim mạch Việt Nam năm 2023, tỷ lệ cải thiện chức năng tim ở bệnh nhân suy tim phải khi điều trị phối hợp thuốc lợi tiểu và ACEI lên đến 78% sau 6 tháng theo dõi.
6. Biến chứng nguy hiểm của suy tim phải
Nếu không được điều trị đúng và kịp thời, suy tim phải có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tiên lượng lâu dài của người bệnh.
- Suy gan: do máu ứ trệ tại tĩnh mạch gan, lâu dài gây xơ gan tim.
- Suy thận: giảm tưới máu thận làm chức năng lọc suy giảm, tăng nguy cơ rối loạn điện giải.
- Rối loạn điện giải: hạ kali, natri máu – đặc biệt khi sử dụng thuốc lợi tiểu kéo dài.
- Rối loạn nhịp tim: có thể gây ngất, thậm chí đột tử nếu không xử lý kịp.
- Tử vong do tim mạch: là biến chứng nặng nhất, thường xảy ra trong suy tim phải cấp hoặc suy tim giai đoạn cuối.
7. Cách phòng ngừa suy tim phải
Phòng ngừa là yếu tố quan trọng giúp làm chậm tiến triển bệnh, hạn chế nhập viện và cải thiện chất lượng sống. Một số biện pháp hiệu quả bao gồm:
7.1. Kiểm soát tốt các bệnh nền
- Điều trị triệt để tăng huyết áp, bệnh phổi tắc nghẽn (COPD), tiểu đường.
- Khám sức khỏe định kỳ để theo dõi chức năng tim – phổi.
7.2. Lối sống lành mạnh
- Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia.
- Duy trì cân nặng lý tưởng, ăn uống cân đối: ít muối, hạn chế chất béo bão hòa.
- Tập luyện thể dục nhẹ nhàng: như đi bộ, yoga, khí công theo lời khuyên của bác sĩ.
8. Suy tim phải ở người cao tuổi – Những điều cần đặc biệt lưu ý
Người cao tuổi là nhóm dễ bị suy tim phải do quá trình lão hóa hệ tim mạch và mắc nhiều bệnh lý phối hợp. Việc chẩn đoán ở đối tượng này cần cẩn trọng vì triệu chứng dễ bị che lấp.
Ở người lớn tuổi, triệu chứng như mệt mỏi, phù chân hay tiểu ít thường bị quy cho tuổi tác. Do đó, người thân nên chú ý những dấu hiệu bất thường, đặc biệt là:
- Khó thở khi nằm, ngủ ngồi
- Phù chân không rõ nguyên nhân
- Chóng mặt, dễ ngất, chán ăn
Việc dùng thuốc ở người cao tuổi cũng cần thận trọng do nguy cơ tương tác thuốc và chức năng gan thận suy giảm. Cần có sự giám sát chặt chẽ từ bác sĩ chuyên khoa tim mạch và lão khoa.
9. Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
Suy tim phải có thể tiến triển nhanh nếu không được kiểm soát kịp thời. Người bệnh cần đi khám ngay nếu có các dấu hiệu sau:
- Khó thở nhiều hơn, đặc biệt khi nghỉ ngơi
- Phù toàn thân, không đáp ứng với thuốc lợi tiểu
- Đau ngực, tim đập nhanh, loạn nhịp
- Chóng mặt, ngất hoặc tụt huyết áp
- Tăng cân nhanh (trên 2kg trong 1-2 ngày do giữ nước)
BS.CKI Trần Văn Lĩnh (Bệnh viện Tim mạch TP.HCM) chia sẻ:
“Suy tim phải không chỉ là hậu quả của suy tim trái mà còn là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý nguy hiểm khác. Việc phát hiện và điều trị sớm có thể cải thiện đáng kể tiên lượng sống cho người bệnh.”
10. Kết luận
Suy tim phải là một bệnh lý nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng về các triệu chứng, nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa là yếu tố then chốt giúp giảm tỷ lệ tử vong và biến chứng.
Thông qua bài viết này, ThuVienBenh.com mong rằng bạn đọc sẽ có cái nhìn rõ ràng hơn về căn bệnh này, từ đó chủ động chăm sóc sức khỏe tim mạch của bản thân và người thân một cách hiệu quả nhất.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Suy tim phải có chữa khỏi hoàn toàn được không?
Không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nếu điều trị đúng và tuân thủ theo hướng dẫn bác sĩ, bệnh nhân có thể kiểm soát tốt triệu chứng và sống khỏe mạnh lâu dài.
2. Suy tim phải có nguy hiểm không?
Có. Nếu không điều trị kịp thời, suy tim phải có thể dẫn đến suy gan, thận, rối loạn nhịp tim, và tử vong.
3. Có nên tập thể dục khi bị suy tim phải không?
Có, nhưng cần tập luyện nhẹ nhàng, theo chỉ định của bác sĩ và tránh gắng sức quá mức.
4. Chế độ ăn uống phù hợp cho người bị suy tim phải?
Giảm muối, ăn nhiều rau xanh, hạn chế chất béo bão hòa và tránh các thực phẩm chế biến sẵn. Uống nước đủ theo khuyến cáo bác sĩ.
5. Suy tim phải có thể phòng ngừa được không?
Có thể. Việc kiểm soát tốt các bệnh nền như tăng huyết áp, tiểu đường, COPD và duy trì lối sống lành mạnh giúp phòng ngừa hiệu quả suy tim phải.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.