Suy cận giáp là một rối loạn nội tiết hiếm gặp nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tình trạng này xảy ra khi tuyến cận giáp không sản xuất đủ hormone PTH – yếu tố then chốt trong việc điều hòa nồng độ canxi và phosphat trong máu. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến hệ thần kinh, cơ bắp mà còn có thể dẫn đến các cơn co giật, rối loạn nhịp tim, thậm chí tử vong nếu không được can thiệp đúng lúc.
Trong bài viết này, ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ về bệnh suy cận giáp – từ khái niệm, nguyên nhân, dấu hiệu đến cách điều trị hiệu quả, dễ hiểu, có dẫn chứng khoa học, giúp bạn hoặc người thân phòng ngừa và xử lý bệnh đúng cách.
1. Suy cận giáp là gì?
Tuyến cận giáp là những tuyến nhỏ nằm ở phía sau tuyến giáp, có nhiệm vụ sản xuất hormone tuyến cận giáp (PTH). PTH đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sự cân bằng giữa canxi và phosphat trong máu. Khi tuyến cận giáp suy yếu, không sản xuất đủ PTH, sẽ dẫn đến tình trạng hạ canxi máu và tăng phosphat máu.
Suy cận giáp có thể gây ra co thắt cơ, dị cảm, co giật và những rối loạn nghiêm trọng về thần kinh, tim mạch. Dù là bệnh hiếm gặp, nhưng hậu quả của nó thì không thể xem nhẹ.
Hình ảnh vị trí tuyến cận giáp phía sau tuyến giáp
2. Phân loại suy cận giáp
2.1. Suy cận giáp bẩm sinh
Đây là tình trạng suy cận giáp có từ khi mới sinh, thường do rối loạn gen ảnh hưởng đến sự phát triển hoặc chức năng của tuyến cận giáp. Trẻ sơ sinh có thể xuất hiện triệu chứng co giật, trương lực cơ bất thường trong những ngày đầu đời.
2.2. Suy cận giáp mắc phải
Chiếm phần lớn các trường hợp, đặc biệt là sau phẫu thuật cắt tuyến giáp hoặc cận giáp. Tổn thương do phẫu thuật hoặc do bệnh lý tự miễn là nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này.
2.3. Giả suy cận giáp
Trong trường hợp này, tuyến cận giáp vẫn sản xuất đủ hormone PTH nhưng cơ thể không phản ứng đúng với nó. Đây là một dạng kháng hormone PTH, dẫn đến các biểu hiện giống suy cận giáp thật sự.
3. Nguyên nhân gây suy cận giáp
3.1. Phẫu thuật tuyến giáp hoặc cận giáp
Là nguyên nhân thường gặp nhất. Trong quá trình điều trị bệnh lý tuyến giáp như bướu cổ, ung thư tuyến giáp… tuyến cận giáp có thể bị cắt bỏ hoặc tổn thương, gây suy chức năng.
3.2. Bệnh tự miễn
Hệ miễn dịch có thể tấn công nhầm tuyến cận giáp, làm giảm sản xuất PTH. Bệnh này có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc nằm trong hội chứng rối loạn miễn dịch đa tuyến.
3.3. Thiếu hụt magie máu
Magie cần thiết cho quá trình tiết và tác động của PTH. Thiếu magie kéo dài có thể dẫn đến suy cận giáp tạm thời.
3.4. Do di truyền
Một số hội chứng di truyền như DiGeorge, Kenny-Caffey… có thể ảnh hưởng đến phát triển tuyến cận giáp.
4. Triệu chứng nhận biết suy cận giáp
Triệu chứng bệnh có thể từ nhẹ đến nặng, tiến triển âm thầm hoặc cấp tính. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu đặc trưng rất quan trọng trong chẩn đoán.
4.1. Triệu chứng cấp tính
- Dị cảm: Cảm giác tê bì ở môi, đầu ngón tay, ngón chân.
- Co thắt cơ: Cơ tay chân co rút từng đợt, đau nhức.
- Cơn tetany: Cơn co giật do hạ canxi nặng – biểu hiện nguy hiểm và cần cấp cứu ngay.
4.2. Triệu chứng mãn tính
- Mệt mỏi kéo dài, giảm tập trung.
- Rối loạn tiêu hóa: buồn nôn, chán ăn, táo bón.
- Rụng tóc, da khô, móng dễ gãy.
4.3. Dấu hiệu Chvostek và Trousseau
Đây là hai dấu hiệu đặc trưng khi khám lâm sàng để nghi ngờ suy cận giáp:
- Dấu Chvostek: Gõ vào cơ mặt gần tai, cơ mặt co giật.
- Dấu Trousseau: Bóp bít mạch tay, sau vài phút tay co rút giống dấu hiệu sinh thiết máu.
Triệu chứng điển hình của suy cận giáp: co thắt cơ, dị cảm, mệt mỏi
5. Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời
Suy cận giáp không được điều trị sẽ dẫn đến hàng loạt biến chứng, có thể ảnh hưởng đến tính mạng:
- Hạ canxi huyết mạn tính: Làm tăng kích thích thần kinh cơ, dẫn đến co giật liên tục.
- Rối loạn nhịp tim: Canxi ảnh hưởng đến dẫn truyền điện tim, thiếu canxi gây nhịp chậm, block nhĩ thất.
- Suy tim sung huyết: Hạ canxi kéo dài có thể gây suy chức năng cơ tim.
- Co thắt thanh quản: Gây khó thở, nguy hiểm cho tính mạng nếu không can thiệp kịp thời.
Theo thống kê từ Hiệp hội Nội tiết Hoa Kỳ (AACE), chỉ khoảng 0.3% dân số mắc bệnh suy cận giáp, nhưng tỷ lệ biến chứng nặng lên tới 50% nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng phác đồ.
Bạn có biết rằng chỉ cần một lượng nhỏ hormone tuyến cận giáp thiếu hụt, cơ thể bạn có thể rơi vào tình trạng co giật, rối loạn nhịp tim và thậm chí hôn mê? Đó chính là hậu quả nghiêm trọng của bệnh suy cận giáp – một rối loạn nội tiết hiếm gặp nhưng đầy nguy hiểm nếu không được nhận diện sớm.
Tại ThuVienBenh.com, chúng tôi mang đến cho bạn thông tin y học đáng tin cậy, dễ hiểu và cập nhật về bệnh lý này – từ cơ chế bệnh sinh, dấu hiệu nhận biết đến cách điều trị hiện đại nhất, nhằm giúp bạn và gia đình luôn chủ động trong việc bảo vệ sức khỏe.
1. Suy cận giáp là gì?
Suy cận giáp là tình trạng tuyến cận giáp không sản xuất đủ hormone tuyến cận giáp (PTH – parathyroid hormone), dẫn đến sự mất cân bằng nghiêm trọng về nồng độ canxi và phosphat trong máu. Điều này làm tăng tính kích thích của thần kinh và cơ, gây nên các triệu chứng co cơ, dị cảm và co giật.
Tuyến cận giáp gồm 4 tuyến nhỏ nằm sau tuyến giáp, có vai trò thiết yếu trong việc điều chỉnh nồng độ canxi trong máu và xương thông qua hormone PTH.
Hình ảnh vị trí tuyến cận giáp nằm sau tuyến giáp
Nếu không được điều trị, suy cận giáp có thể gây ra những biến chứng đe dọa tính mạng, đặc biệt là ở phụ nữ sau phẫu thuật tuyến giáp hoặc trẻ em mắc các rối loạn bẩm sinh.
2. Phân loại suy cận giáp
2.1. Suy cận giáp bẩm sinh
Đây là tình trạng xuất hiện từ khi sinh ra do thiếu hụt hoặc bất thường trong sự phát triển của tuyến cận giáp. Một số trẻ sơ sinh mắc hội chứng DiGeorge hoặc đột biến gen GCM2 sẽ bị suy tuyến cận giáp ngay từ khi chào đời. Biểu hiện thường là co giật sớm, trương lực cơ bất thường, khóc yếu.
2.2. Suy cận giáp mắc phải
Là dạng phổ biến nhất, thường xuất hiện sau các phẫu thuật vùng cổ như cắt tuyến giáp, cắt u cận giáp, hoặc do tổn thương mạch máu nuôi tuyến. Ngoài ra, viêm tuyến cận giáp do tự miễn cũng có thể phá hủy mô tuyến và giảm tiết PTH.
2.3. Giả suy cận giáp
Trong tình trạng này, cơ thể không phản ứng với PTH dù hormone này được sản xuất bình thường. Nguyên nhân thường là do đột biến gen liên quan đến thụ thể PTH (ví dụ như trong hội chứng Albright). Biểu hiện lâm sàng giống suy cận giáp thật sự: hạ canxi, tăng phosphat nhưng PTH lại ở mức cao hoặc bình thường.
3. Nguyên nhân gây suy cận giáp
Theo nghiên cứu của Hiệp hội Nội tiết học Hoa Kỳ (AACE), hơn 75% trường hợp suy cận giáp là do can thiệp phẫu thuật. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến:
3.1. Phẫu thuật tuyến giáp hoặc cận giáp
- Phẫu thuật cắt tuyến giáp để điều trị ung thư tuyến giáp hoặc bướu cổ có thể vô tình làm tổn thương hoặc loại bỏ các tuyến cận giáp.
- Trong các ca cắt u tuyến cận giáp, đôi khi các tuyến còn lại không đủ hoạt động để duy trì nồng độ PTH.
3.2. Bệnh tự miễn
Hệ miễn dịch nhầm lẫn và tấn công các mô của tuyến cận giáp, làm chúng bị teo nhỏ hoặc mất khả năng tiết hormone. Bệnh thường đi kèm với các rối loạn tự miễn khác như Addison, tiểu đường type 1.
3.3. Thiếu magie máu
Magie là khoáng chất cần thiết cho việc tổng hợp và giải phóng PTH. Khi cơ thể thiếu magie, tuyến cận giáp sẽ không hoạt động hiệu quả. Tình trạng này thường thấy ở người nghiện rượu, bệnh nhân tiêu chảy mãn tính hoặc suy dinh dưỡng.
3.4. Nguyên nhân di truyền
Một số hội chứng di truyền ảnh hưởng đến sự hình thành và hoạt động của tuyến cận giáp như hội chứng DiGeorge, hội chứng Barakat. Trẻ em mắc các bệnh lý này thường cần được theo dõi sát và điều trị sớm.
4. Triệu chứng nhận biết suy cận giáp
Bệnh có thể diễn biến âm thầm hoặc bùng phát dữ dội nếu nồng độ canxi máu hạ xuống quá thấp. Các triệu chứng thường gặp gồm:
4.1. Triệu chứng cấp tính
- Dị cảm: Cảm giác tê, ngứa ran ở môi, lưỡi, đầu ngón tay và ngón chân.
- Co cơ: Cơ tay, cơ mặt bị co cứng bất thường.
- Cơn tetany: Co giật toàn thân do hạ canxi máu nghiêm trọng. Đây là dấu hiệu cấp cứu.
4.2. Triệu chứng mãn tính
- Mệt mỏi kéo dài, giảm trí nhớ và khó tập trung.
- Trầm cảm, lo âu, rối loạn tâm thần nhẹ.
- Rụng tóc, da khô, móng tay dễ gãy.
- Răng mọc chậm hoặc dị dạng ở trẻ em.
4.3. Dấu hiệu Chvostek và Trousseau
- Dấu Chvostek: Gõ nhẹ lên cơ mặt gần mang tai, thấy cơ mặt giật nhẹ – do tăng kích thích thần kinh.
- Dấu Trousseau: Dùng băng quấn huyết áp bơm cao và giữ trong 3 phút, sẽ thấy bàn tay co rút dạng “bàn tay sản khoa”.
Biểu hiện co cơ tay và mặt điển hình ở người bị suy cận giáp
5. Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời
Suy cận giáp không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nặng, bao gồm:
- Hạ canxi máu kéo dài: Dẫn đến co giật, cơn tetany và rối loạn ý thức.
- Rối loạn nhịp tim: Hạ canxi gây rối loạn dẫn truyền, có thể gây nhịp tim chậm, block tim hoặc ngừng tim.
- Suy tim: Thiếu canxi ảnh hưởng đến hoạt động co bóp của cơ tim.
- Loãng xương, gãy xương: Canxi không được huy động đúng cách từ xương ra máu.
- Co thắt thanh quản: Là biến chứng hiếm nhưng đe dọa tính mạng, khiến bệnh nhân khó thở dữ dội.
Theo Tạp chí Nội tiết châu Âu (EJE, 2023), thời gian chẩn đoán trung bình cho suy cận giáp sau phẫu thuật là 3 tháng và 60% bệnh nhân không được phát hiện đúng trong giai đoạn đầu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.