Sưng nướu là một vấn đề phổ biến trong chăm sóc răng miệng, có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân đơn giản như vệ sinh kém, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng. Dù ở mức độ nào, sưng nướu đều gây ra cảm giác đau nhức, bất tiện và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá nguyên nhân gây sưng nướu, cách nhận biết sớm và hướng điều trị hiệu quả từ góc nhìn chuyên sâu và đáng tin cậy.
Nguyên nhân gây sưng nướu
1. Viêm nướu (Gingivitis)
Viêm nướu là nguyên nhân phổ biến nhất gây sưng nướu, xuất phát từ việc mảng bám vi khuẩn tích tụ lâu ngày trên răng và nướu. Khi không được loại bỏ đúng cách, vi khuẩn sẽ kích thích phản ứng viêm, làm nướu sưng đỏ và dễ chảy máu.
2. Viêm nha chu
Khi viêm nướu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành viêm nha chu – tình trạng viêm lan sâu hơn xuống mô liên kết và xương nâng đỡ răng. Sưng nướu trong viêm nha chu thường đi kèm với tụt nướu, chảy mủ và hôi miệng.
3. Mọc răng khôn
Ở người trưởng thành, quá trình mọc răng khôn thường gây viêm nướu quanh răng, đặc biệt khi răng mọc lệch hoặc không đủ chỗ. Nướu vùng răng khôn sẽ sưng, đau và có thể gây khó khăn khi nhai hoặc mở miệng.
4. Áp xe răng
Áp xe răng là tình trạng nhiễm trùng răng gây tụ mủ ở mô quanh răng, làm nướu sưng tấy, căng tức và cực kỳ đau đớn. Áp xe có thể lan rộng, gây sốt, sưng má, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không điều trị.
5. Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc như phenytoin (chống động kinh), cyclosporine (ức chế miễn dịch), hoặc thuốc chẹn kênh canxi có thể gây phì đại nướu, làm nướu sưng to bất thường mà không kèm viêm nhiễm.
6. Thay đổi nội tiết tố
Phụ nữ trong giai đoạn mang thai, dậy thì hoặc kinh nguyệt có thể gặp tình trạng sưng nướu do hormone estrogen và progesterone tăng cao, làm tăng lưu lượng máu đến nướu và tăng nhạy cảm với mảng bám.
7. Thiếu vitamin C
Vitamin C đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ nướu. Thiếu hụt vitamin C kéo dài có thể dẫn đến bệnh scorbut – một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, gây sưng nướu, chảy máu, thậm chí rụng răng.
8. Các yếu tố cơ học và thói quen xấu
- Chải răng quá mạnh, dùng bàn chải cứng
- Đeo niềng răng hoặc hàm giả không vừa
- Hút thuốc lá làm giảm lưu lượng máu đến nướu, kéo dài thời gian lành thương
Triệu chứng nhận biết sưng nướu
Sưng nướu có thể dễ dàng nhận ra qua các dấu hiệu lâm sàng điển hình, nhưng đôi khi cũng biểu hiện âm thầm, khiến người bệnh chủ quan. Dưới đây là các triệu chứng phổ biến:
- Nướu sưng đỏ, mềm, dễ đau
- Chảy máu khi đánh răng hoặc ăn uống
- Hơi thở có mùi hôi dai dẳng
- Xuất hiện mủ quanh chân răng (áp xe)
- Sốt nhẹ, mệt mỏi, sưng mặt (nếu nhiễm trùng lan rộng)
- Khó ăn uống, nói chuyện hoặc mở miệng
Trong một khảo sát năm 2023 tại TP. Hồ Chí Minh, có đến 63% người trưởng thành từng gặp tình trạng sưng nướu ít nhất một lần trong năm, nhưng chỉ khoảng 30% trong số đó đi khám nha sĩ – một con số đáng báo động về nhận thức chăm sóc sức khỏe răng miệng.
Khi nào nên đi khám nha sĩ?
Không phải tất cả trường hợp sưng nướu đều cần can thiệp y tế, nhưng có những dấu hiệu cảnh báo mà bạn không nên bỏ qua:
- Sưng nướu kéo dài trên 7 ngày mà không cải thiện
- Xuất hiện mủ hoặc dịch chảy ra từ nướu
- Đau lan rộng, sưng má, sốt cao
- Hơi thở hôi dai dẳng dù đã vệ sinh răng miệng đúng cách
- Khó nhai, đau khi nuốt hoặc mở miệng
“Sưng nướu nếu không điều trị đúng lúc có thể dẫn đến mất răng vĩnh viễn và ảnh hưởng đến sức khỏe toàn thân.” – BS. Trần Thị Minh Hạnh, chuyên khoa Răng – Hàm – Mặt, Nha khoa Đại học Y Dược TP.HCM.
Ở phần tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu các phương pháp chẩn đoán và điều trị sưng nướu hiệu quả, cũng như hướng dẫn chăm sóc tại nhà và cách phòng ngừa lâu dài.
Các phương pháp chẩn đoán
Khi đến nha sĩ để kiểm tra tình trạng sưng nướu, bạn sẽ được tiến hành các phương pháp chẩn đoán sau nhằm xác định nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng:
1. Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ kiểm tra vùng nướu bằng mắt thường để đánh giá mức độ sưng đỏ, chảy máu, có mủ hay không. Đồng thời đánh giá sự tích tụ mảng bám, cao răng và vị trí mọc răng (nếu liên quan đến răng khôn).
2. Chụp X-quang
Chụp phim giúp đánh giá tình trạng xương ổ răng, phát hiện túi mủ, tiêu xương, răng mọc ngầm hoặc tổn thương sâu hơn không quan sát được bằng mắt thường.
3. Đo túi nha chu
Dùng một đầu dò nha chu chuyên dụng để đo độ sâu túi lợi. Nếu túi sâu trên 4mm, có thể nghi ngờ viêm nha chu hoặc tụt nướu.
4. Xét nghiệm máu (nếu cần)
Trong một số trường hợp nghi ngờ thiếu vitamin, bệnh lý toàn thân hoặc nhiễm trùng lan tỏa, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu để hỗ trợ chẩn đoán toàn diện.
Cách điều trị sưng nướu
1. Làm sạch răng miệng chuyên sâu
- Cạo vôi răng và đánh bóng: giúp loại bỏ mảng bám, vi khuẩn tích tụ ở bề mặt răng và dưới nướu.
- Sử dụng chỉ nha khoa và nước súc miệng kháng khuẩn: hỗ trợ vệ sinh răng miệng sạch sâu hơn.
2. Dùng thuốc điều trị
- Thuốc kháng sinh: dùng khi có dấu hiệu nhiễm trùng (ví dụ: amoxicillin, metronidazole).
- Thuốc giảm đau, chống viêm: như ibuprofen hoặc paracetamol.
- Nước súc miệng kháng khuẩn: chứa chlorhexidine hoặc cetylpyridinium chloride.
3. Điều trị nguyên nhân nền
Nếu sưng nướu do thiếu vitamin C, bác sĩ có thể kê đơn bổ sung. Trong trường hợp do tác dụng phụ của thuốc, bác sĩ sẽ tư vấn điều chỉnh liều hoặc thay thế loại thuốc.
4. Can thiệp nha khoa
- Rạch dẫn lưu: áp dụng với áp xe có tụ mủ.
- Nhổ răng khôn: khi răng mọc lệch, gây viêm nướu tái phát nhiều lần.
- Phẫu thuật nướu: điều trị viêm nha chu nặng, tạo hình nướu.
Cách chăm sóc và phòng ngừa sưng nướu
Phòng ngừa luôn là giải pháp tối ưu để bảo vệ sức khỏe răng miệng lâu dài. Dưới đây là các cách đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn ngừa tình trạng sưng nướu:
1. Vệ sinh răng miệng đúng cách
- Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày bằng kem đánh răng chứa fluoride.
- Thay bàn chải mỗi 3 tháng hoặc khi lông bàn chải bị mòn.
- Dùng chỉ nha khoa và nước súc miệng sát khuẩn hằng ngày.
2. Chế độ ăn uống lành mạnh
- Hạn chế đường, đồ ăn dính, thực phẩm chế biến sẵn.
- Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C như cam, kiwi, ớt chuông, rau xanh.
- Uống đủ nước để duy trì độ ẩm khoang miệng.
3. Khám răng định kỳ
Khuyến khích kiểm tra răng miệng 6 tháng/lần để làm sạch cao răng, phát hiện và xử lý kịp thời các vấn đề nướu và răng.
4. Tránh các thói quen gây hại
- Không hút thuốc lá hoặc nhai trầu.
- Hạn chế chải răng quá mạnh.
- Không tự ý lấy cao răng hoặc dùng thuốc không rõ nguồn gốc.
Kết luận
Sưng nướu là một trong những dấu hiệu đầu tiên cho thấy sức khỏe răng miệng đang gặp vấn đề. Nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, bạn có thể tránh được nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm nha chu, mất răng hay áp xe lan rộng. Hãy chủ động chăm sóc răng miệng mỗi ngày, kết hợp thăm khám định kỳ để duy trì nụ cười khỏe mạnh và tự tin.
Hãy hành động ngay hôm nay: Nếu bạn đang gặp phải tình trạng sưng nướu, đừng chần chừ – hãy liên hệ với nha sĩ để được tư vấn và điều trị sớm nhất có thể.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Sưng nướu có tự khỏi không?
Sưng nướu nhẹ do vệ sinh răng miệng kém có thể cải thiện nếu bạn điều chỉnh lại thói quen chăm sóc. Tuy nhiên, nếu sưng kéo dài hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng, bạn cần gặp nha sĩ để điều trị đúng cách.
2. Có nên chườm đá khi nướu sưng?
Chườm đá có thể giúp giảm sưng và đau tạm thời. Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp hỗ trợ, không thay thế cho việc điều trị nguyên nhân gốc.
3. Sưng nướu khi mang thai có nguy hiểm không?
Thay đổi nội tiết tố khi mang thai có thể làm nướu nhạy cảm hơn, dễ viêm sưng. Việc kiểm soát tốt tình trạng này rất quan trọng vì viêm nướu có liên quan đến sinh non và cân nặng sơ sinh thấp.
4. Thuốc kháng sinh có cần thiết không?
Không phải mọi trường hợp sưng nướu đều cần dùng kháng sinh. Bác sĩ sẽ chỉ định nếu có dấu hiệu nhiễm trùng rõ ràng như mủ, sốt hoặc áp xe.
5. Làm sao phân biệt sưng nướu với u nướu?
Sưng nướu thường lan tỏa và đi kèm viêm, chảy máu. Trong khi đó, u nướu là khối riêng biệt, có thể không đau, và cần sinh thiết để xác định bản chất. Khi nghi ngờ, nên đi khám chuyên khoa.
Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi BS. Nguyễn Minh Quang – chuyên khoa Răng Hàm Mặt, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM.
Nguồn tham khảo: Colgate Oral Health Center, Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ (ADA), WHO Oral Health Report 2022.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.