Sốt co giật là một trong những hiện tượng khiến nhiều bậc cha mẹ hoang mang và sợ hãi khi lần đầu chứng kiến. Tuy phổ biến và thường không để lại di chứng, nhưng nếu không được xử trí đúng cách, sốt co giật vẫn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho trẻ nhỏ.
Bài viết dưới đây từ ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của sốt co giật, nguyên nhân, dấu hiệu, cũng như cách xử trí và phòng ngừa tình trạng này một cách khoa học, thực tế và dễ áp dụng trong cuộc sống.
1. Sốt co giật là gì?
1.1 Định nghĩa sốt co giật
Sốt co giật là tình trạng co giật xảy ra ở trẻ nhỏ trong bối cảnh đang bị sốt, thường gặp nhất ở trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi. Đây là một phản ứng của hệ thần kinh chưa trưởng thành đối với sự tăng thân nhiệt đột ngột.
Theo thống kê từ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, khoảng 2 – 5% trẻ em từng bị sốt co giật ít nhất một lần trong đời. Mặc dù gây lo lắng, đa phần sốt co giật là lành tính, không gây tổn thương vĩnh viễn cho não.
Hình 1: Trẻ bị sốt co giật – Nỗi ám ảnh của nhiều bậc phụ huynh
1.2 Tại sao trẻ bị sốt co giật?
- Hệ thần kinh của trẻ dưới 5 tuổi chưa phát triển hoàn chỉnh, dễ bị kích thích khi sốt cao.
- Tăng thân nhiệt đột ngột gây rối loạn hoạt động điện trong não.
- Yếu tố di truyền: nếu cha/mẹ từng bị sốt co giật, nguy cơ con cái cũng bị cao hơn.
Không phải tất cả các trẻ bị sốt đều bị co giật. Nguy cơ thường cao hơn khi sốt trên 38.5°C và tăng nhanh trong thời gian ngắn.
2. Phân loại sốt co giật
2.1 Sốt co giật đơn giản
Đây là dạng phổ biến nhất, chiếm tới 70-80% các trường hợp:
- Xảy ra trong vòng 24 giờ đầu khi trẻ bị sốt.
- Co giật toàn thân, ngắn dưới 15 phút.
- Không tái diễn trong cùng một đợt sốt.
2.2 Sốt co giật phức tạp
Dạng này cần đặc biệt lưu ý và theo dõi kỹ hơn:
- Co giật kéo dài trên 15 phút.
- Co giật khu trú (chỉ một bên cơ thể).
- Co giật tái diễn nhiều lần trong cùng một đợt sốt.
Trẻ bị sốt co giật phức tạp cần được thăm khám chuyên sâu để loại trừ các bệnh lý thần kinh như động kinh, viêm màng não,…
2.3 Khác biệt giữa sốt co giật và động kinh
| Tiêu chí | Sốt co giật | Động kinh |
|---|---|---|
| Nguyên nhân | Do sốt | Do rối loạn hoạt động điện não |
| Thời điểm xảy ra | Khi trẻ bị sốt cao | Không liên quan đến sốt |
| Độ tuổi thường gặp | 6 tháng – 5 tuổi | Bất kỳ độ tuổi nào |
| Nguy cơ tái phát | Thường giảm sau 5 tuổi | Thường kéo dài, cần điều trị lâu dài |
3. Nguyên nhân gây sốt co giật
3.1 Nhiễm virus hoặc vi khuẩn
Đây là nguyên nhân thường gặp nhất khiến trẻ bị sốt dẫn đến co giật:
- Cúm, sởi, sốt virus: gây tăng thân nhiệt nhanh.
- Viêm amidan, viêm họng, viêm tai giữa: phổ biến ở trẻ nhỏ.
- Nhiễm khuẩn tiết niệu: thường không rõ triệu chứng ngoài sốt.
3.2 Di truyền và yếu tố nguy cơ
- Gia đình có người từng bị sốt co giật hoặc động kinh.
- Trẻ sinh thiếu tháng, cân nặng sơ sinh thấp.
- Tiền sử có tổn thương thần kinh trong thai kỳ hoặc sau sinh.
Theo một nghiên cứu đăng trên Journal of Child Neurology (2021), trẻ có người thân bậc một từng bị sốt co giật có nguy cơ mắc cao gấp 3 – 4 lần so với trẻ bình thường.
4. Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết
4.1 Biểu hiện thường gặp
Sốt co giật thường diễn ra đột ngột, khiến cha mẹ bị “sốc” khi lần đầu chứng kiến. Các dấu hiệu điển hình bao gồm:
- Mất ý thức đột ngột, mắt trợn ngược.
- Toàn thân co giật, tay chân giật liên hồi.
- Da tím tái, miệng sùi bọt mép.
- Sau cơn co giật, trẻ ngủ li bì, mệt mỏi.
4.2 Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện?
Mặc dù phần lớn cơn sốt co giật là lành tính, nhưng bạn cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức trong các trường hợp sau:
- Co giật kéo dài hơn 5 phút.
- Co giật tái diễn nhiều lần trong 1 ngày.
- Trẻ không tỉnh lại sau 10 phút sau cơn.
- Trẻ dưới 6 tháng hoặc trên 5 tuổi bị co giật lần đầu.
- Trẻ có dấu hiệu cứng gáy, nôn vọt, li bì không đáp ứng.
Hình 2: Cha mẹ cần bình tĩnh và xử lý đúng cách trong cơn sốt co giật
5. Cách xử trí sốt co giật tại nhà
5.1 Xử lý khi trẻ đang co giật
Hướng dẫn xử lý an toàn khi trẻ lên cơn sốt co giật:
- Đặt trẻ nằm nghiêng để tránh hít dịch vào phổi.
- Không ghì giữ tay chân hoặc cố làm trẻ tỉnh lại.
- Không cho bất kỳ vật gì vào miệng trẻ.
- Ghi nhớ thời gian co giật để báo cho bác sĩ.
- Loại bỏ quần áo dày, lau người bằng khăn ấm.
5.2 Sau cơn co giật: chăm sóc và theo dõi
- Kiểm tra nhiệt độ và hạ sốt nếu cần.
- Theo dõi ý thức và phản xạ của trẻ.
- Đưa trẻ đi khám nếu có dấu hiệu bất thường kéo dài.
5.3 Những điều không nên làm
- Tuyệt đối không cố “nạy răng” để tránh cắn lưỡi – điều này rất nguy hiểm.
- Không tự ý dùng thuốc chống co giật nếu không có chỉ định bác sĩ.
- Không đổ nước lạnh lên người trẻ đang co giật.
6. Chẩn đoán và điều trị tại cơ sở y tế
6.1 Bác sĩ sẽ làm gì khi trẻ bị sốt co giật?
Khi đến bệnh viện, các bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra thể trạng và khai thác bệnh sử để xác định loại sốt co giật. Một số bước can thiệp ban đầu bao gồm:
- Đo thân nhiệt, huyết áp và các chỉ số sinh tồn khác.
- Khám thần kinh cơ bản để loại trừ tổn thương thực thể.
- Đánh giá mức độ ý thức và các phản xạ thần kinh.
6.2 Có cần xét nghiệm hay chụp hình?
Trong trường hợp sốt co giật đơn giản, thường không cần xét nghiệm. Tuy nhiên, nếu nghi ngờ viêm màng não hoặc rối loạn chuyển hóa, bác sĩ có thể chỉ định:
- Xét nghiệm máu (công thức máu, CRP, điện giải,…)
- Chọc dịch não tủy (nếu nghi ngờ viêm màng não)
- Chụp CT hoặc MRI sọ não nếu trẻ có dấu hiệu thần kinh khu trú
6.3 Thuốc điều trị & chỉ định nhập viện
Thông thường, trẻ bị sốt co giật đơn giản chỉ cần điều trị triệu chứng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định:
- Thuốc hạ sốt: Paracetamol hoặc Ibuprofen liều phù hợp theo cân nặng.
- Thuốc chống co giật: Diazepam đường hậu môn hoặc tiêm nếu co giật kéo dài.
- Nhập viện theo dõi nếu là sốt co giật phức tạp hoặc trẻ nhỏ dưới 12 tháng.
7. Phòng ngừa sốt co giật tái phát
7.1 Kiểm soát thân nhiệt khi trẻ sốt
Điều quan trọng nhất là kiểm soát sốt sớm để giảm nguy cơ co giật:
- Đo nhiệt độ định kỳ khi trẻ có dấu hiệu sốt.
- Cho trẻ mặc đồ mỏng, thoáng mát.
- Dùng thuốc hạ sốt khi thân nhiệt >38.5°C.
- Lau người bằng nước ấm, không dùng nước lạnh hay rượu.
7.2 Theo dõi sát trẻ có tiền sử co giật
Trẻ từng bị sốt co giật có nguy cơ tái phát lên tới 30 – 40% trong những năm đầu đời. Do đó:
- Luôn mang theo thuốc hạ sốt và thuốc chống co giật (nếu có chỉ định).
- Theo dõi nhiệt độ ngay từ khi trẻ mới chớm bị bệnh.
- Đưa trẻ đi khám ngay khi sốt không rõ nguyên nhân kéo dài >2 ngày.
7.3 Có nên dùng thuốc chống co giật dự phòng?
Thuốc chống co giật dài hạn thường không được khuyến cáo trong các trường hợp sốt co giật đơn giản. Chỉ sử dụng trong trường hợp:
- Trẻ có cơn co giật kéo dài hoặc phức tạp nhiều lần.
- Tiền sử gia đình có động kinh.
- Trẻ dưới 1 tuổi có bất thường thần kinh đi kèm.
Bác sĩ chuyên khoa thần kinh nhi sẽ là người quyết định có nên dùng thuốc phòng ngừa hay không, tránh tự ý điều trị tại nhà.
8. Biến chứng của sốt co giật
8.1 Sốt co giật có gây tổn thương não?
Đa phần các trường hợp sốt co giật là lành tính, không để lại tổn thương thần kinh vĩnh viễn. Tuy nhiên, một số trường hợp co giật kéo dài trên 15 phút có thể ảnh hưởng đến hoạt động điện của não tạm thời.
8.2 Có dẫn đến động kinh mạn tính không?
Sốt co giật không phải là nguyên nhân trực tiếp gây động kinh. Tuy nhiên, nguy cơ phát triển thành động kinh mạn tính cao hơn nếu trẻ có các yếu tố sau:
- Co giật phức tạp nhiều lần.
- Tiền sử tổn thương thần kinh từ nhỏ.
- Gia đình có người bị động kinh.
Theo Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ, chỉ khoảng 2-4% trẻ bị sốt co giật sau này phát triển thành động kinh.
9. Câu chuyện thật: Mẹ trẻ và lần đầu con co giật
9.1 Chia sẻ của chị Mai, TP.HCM
“Khi con tôi bị sốt co giật lần đầu, tôi thực sự hoảng loạn. Thấy con lăn ra bất tỉnh, co giật, mắt trợn ngược, tôi chỉ biết gào khóc và gọi cứu thương. Rất may, bác sĩ chẩn đoán con bị sốt co giật đơn giản và không để lại di chứng. Từ đó tôi luôn chuẩn bị nhiệt kế, thuốc hạ sốt, và quan trọng nhất là giữ bình tĩnh. Giờ đây, tôi có thể xử lý được mỗi khi bé bị sốt.”
10. Kết luận
10.1 Sốt co giật là tình trạng có thể kiểm soát
Mặc dù gây lo lắng, sốt co giật là tình trạng phần lớn lành tính, có thể xử trí và phòng ngừa nếu cha mẹ nắm rõ kiến thức. Quan trọng nhất là phải bình tĩnh, biết cách xử lý tại nhà và đưa trẻ đến cơ sở y tế đúng lúc.
10.2 Vai trò của kiến thức và chuẩn bị tâm lý
Việc trang bị kiến thức y khoa đúng đắn không chỉ giúp cha mẹ tự tin hơn mà còn có thể bảo vệ tính mạng con em mình trong những tình huống cấp bách. Hãy luôn nhớ rằng: phòng bệnh và xử trí kịp thời là chìa khóa để đảm bảo sự an toàn cho trẻ.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Sốt co giật có nguy hiểm không?
Đa phần không nguy hiểm nếu được xử trí đúng cách. Tuy nhiên, nếu co giật kéo dài, tái phát hoặc kèm triệu chứng bất thường, cần đưa trẻ đi khám ngay.
2. Trẻ từng bị sốt co giật có bị lại không?
Khoảng 30 – 40% trẻ có thể tái phát trong những năm đầu đời, nhất là nếu sốt cao đột ngột hoặc không được kiểm soát thân nhiệt kịp thời.
3. Có nên cho trẻ uống thuốc chống co giật để phòng ngừa?
Không nên tự ý dùng thuốc. Chỉ sử dụng khi có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ chuyên khoa thần kinh nhi.
4. Có thể phòng ngừa sốt co giật không?
Không thể ngăn chặn hoàn toàn, nhưng có thể giảm nguy cơ bằng cách kiểm soát sốt, theo dõi sát thân nhiệt và phát hiện bệnh sớm.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.