Sốc nhiễm khuẩn là tình trạng y tế cấp cứu có khả năng đe dọa trực tiếp tính mạng nếu không được nhận biết và điều trị kịp thời. Đây là biến chứng nghiêm trọng của nhiễm khuẩn, có thể xảy ra ở bất kỳ ai, bất kỳ độ tuổi nào, nhưng đặc biệt nguy hiểm với người già, trẻ em, người có bệnh nền mạn tính.
Thực tế lâm sàng đã ghi nhận nhiều trường hợp chỉ trong vài giờ đồng hồ, người bệnh từ tình trạng nhiễm trùng đơn thuần tiến triển thành sốc nhiễm khuẩn, dẫn đến suy đa cơ quan và tử vong nhanh chóng. Chính vì vậy, việc hiểu rõ căn bệnh này để phòng ngừa, phát hiện sớm là vô cùng quan trọng.
Sốc Nhiễm Khuẩn Là Gì?
Định nghĩa y khoa
Sốc nhiễm khuẩn (Septic Shock) là giai đoạn nặng nhất trong chuỗi tiến triển của nhiễm khuẩn huyết. Đây là tình trạng cơ thể phản ứng quá mức với nhiễm khuẩn, gây rối loạn tuần hoàn, tụt huyết áp không hồi phục, dẫn tới suy đa cơ quan (gan, thận, phổi, tim, thần kinh…).
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sốc nhiễm khuẩn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong nhóm các bệnh lý nhiễm khuẩn nặng. Ước tính mỗi năm, trên thế giới có hơn 11 triệu người tử vong do sốc nhiễm khuẩn, chiếm 1/5 tổng số ca tử vong toàn cầu.
Phân biệt sốc nhiễm khuẩn và nhiễm khuẩn huyết
Nhiễm khuẩn huyết là tình trạng vi khuẩn xâm nhập vào máu, gây ra phản ứng viêm lan tỏa khắp cơ thể. Tuy nhiên, khi tình trạng viêm vượt quá kiểm soát, dẫn đến tụt huyết áp, rối loạn chuyển hóa, không đáp ứng với bù dịch, khi đó gọi là sốc nhiễm khuẩn.
- Nhiễm khuẩn huyết: Huyết áp bình thường hoặc chỉ tụt nhẹ, chưa suy cơ quan.
- Sốc nhiễm khuẩn: Huyết áp tụt sâu, cần dùng thuốc vận mạch, kèm suy đa cơ quan.
Sốc nhiễm khuẩn nguy hiểm thế nào?
Sốc nhiễm khuẩn không chỉ là “một biến chứng” của nhiễm trùng mà là thảm họa y tế nếu không được cấp cứu kịp thời. Người bệnh có thể tử vong trong vòng 24-72 giờ kể từ khi phát hiện triệu chứng.
Một câu chuyện thực tế:
“Một bệnh nhân nam, 35 tuổi, nhập viện cấp cứu trong tình trạng sốc nhiễm khuẩn nặng do viêm phổi không điều trị dứt điểm từ trước đó. May mắn phát hiện kịp thời nên qua cơn nguy kịch, nếu chậm trễ vài giờ có thể đã không cứu được.” – ThS.BS Nội khoa Nhiễm chia sẻ.
Đây là minh chứng rõ ràng cho mức độ nguy hiểm và tốc độ tiến triển của căn bệnh này.
Nguyên Nhân Gây Sốc Nhiễm Khuẩn
Nhiễm khuẩn từ vi khuẩn
Hơn 70% trường hợp sốc nhiễm khuẩn là do vi khuẩn. Những loại vi khuẩn thường gặp bao gồm:
- Vi khuẩn Gram âm: E.coli, Klebsiella, Pseudomonas…
- Vi khuẩn Gram dương: Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae…
Chúng tấn công các cơ quan như phổi, tiết niệu, tiêu hóa, da, máu, rồi lan rộng toàn thân.
Nhiễm khuẩn từ virus, nấm, ký sinh trùng
Mặc dù tỷ lệ thấp hơn nhưng virus (cúm, SARS-CoV-2), nấm (Candida), ký sinh trùng (ký sinh trùng sốt rét) cũng có thể khởi phát sốc nhiễm khuẩn ở người suy giảm miễn dịch.
Các yếu tố nguy cơ dễ mắc sốc nhiễm khuẩn
Bệnh lý nền mãn tính (tiểu đường, ung thư, HIV…)
Những người mắc bệnh mãn tính thường có hệ miễn dịch suy yếu, dễ bị nhiễm trùng và khó kiểm soát tiến triển nhiễm khuẩn nặng.
Người cao tuổi, trẻ sơ sinh, người suy giảm miễn dịch
Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện hoặc đã suy yếu khiến nhóm đối tượng này rất dễ bị sốc nhiễm khuẩn ngay cả khi nhiễm trùng nhỏ như viêm phổi nhẹ.
Người vừa trải qua phẫu thuật, chấn thương nặng
Can thiệp ngoại khoa, đặt catheter, mở thông dạ dày, thở máy… đều tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây viêm nhiễm lan tỏa.
Triệu Chứng Nhận Biết Sốc Nhiễm Khuẩn
Triệu chứng toàn thân
Sốt cao hoặc hạ thân nhiệt bất thường
Hơn 90% bệnh nhân sốc nhiễm khuẩn có biểu hiện sốt cao trên 39 độ C. Tuy nhiên, người già, người suy kiệt có thể hạ thân nhiệt đột ngột dưới 36 độ C.
Nhịp tim nhanh, thở gấp, huyết áp tụt
Đây là dấu hiệu sớm nhưng dễ bị bỏ qua. Nhịp tim có thể trên 120 lần/phút, thở nhanh nông trên 22 lần/phút, huyết áp tụt dưới 90/60mmHg dù đã bù dịch.
Dấu hiệu sốc: chân tay lạnh, tím tái, rối loạn ý thức
Người bệnh rơi vào trạng thái vật vã, kích thích, lơ mơ, da lạnh tím, đầu chi lạnh, khó thở, thiểu niệu (
Triệu chứng theo từng cơ quan
Hô hấp, thần kinh, thận, tiêu hóa…
- Hô hấp: Khó thở, SpO2 giảm dưới 90% dù thở oxy.
- Thận: Tiểu ít, creatinin tăng nhanh.
- Gan: Vàng da, men gan tăng.
- Thần kinh: Rối loạn tri giác, hôn mê.
Dấu hiệu cảnh báo nhập viện khẩn cấp
- Huyết áp tụt, khó thở, da tím tái, không tiểu được.
- Rối loạn ý thức: lơ mơ, nói nhảm, hôn mê.
- Đau bụng, nôn ói, tiêu chảy không kiểm soát.
Biến Chứng Nguy Hiểm Của Sốc Nhiễm Khuẩn
Suy đa cơ quan
Sốc nhiễm khuẩn không chỉ gây tụt huyết áp mà còn làm tổn thương hàng loạt cơ quan quan trọng như tim, phổi, gan, thận, não… dẫn đến tình trạng suy đa cơ quan, thậm chí hoại tử mô mềm, hoại tử chi.
Tổn thương não, tim, phổi, thận
- Não: Phù não, hôn mê sâu, di chứng thần kinh nặng nề.
- Tim: Suy tim cấp, loạn nhịp nguy hiểm.
- Phổi: Suy hô hấp, hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS).
- Thận: Suy thận cấp, phải lọc máu liên tục.
Tỷ lệ tử vong cao nếu không điều trị kịp thời
Thống kê cho thấy tỷ lệ tử vong do sốc nhiễm khuẩn dao động từ 25-50%. Nếu không điều trị trong “khung giờ vàng” (6 giờ đầu), nguy cơ tử vong tăng gấp nhiều lần.
Phương Pháp Chẩn Đoán Sốc Nhiễm Khuẩn
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ dựa trên các dấu hiệu lâm sàng như tụt huyết áp, nhịp tim nhanh, thở nhanh, rối loạn ý thức, kèm yếu tố nguy cơ hoặc tiền sử nhiễm trùng để nghi ngờ sốc nhiễm khuẩn.
Xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết
Xét nghiệm máu, CRP, Procalcitonin
Các chỉ số viêm như CRP, Procalcitonin (PCT) tăng cao giúp định hướng chẩn đoán nhiễm khuẩn nặng, đặc biệt PCT liên quan mật thiết với mức độ nặng của sốc nhiễm khuẩn.
Cấy máu, cấy dịch cơ thể
Phát hiện vi khuẩn gây bệnh qua cấy máu, cấy dịch (đờm, nước tiểu, dịch màng phổi, dịch não tủy) giúp lựa chọn kháng sinh chính xác.
X-quang, CT-scan, siêu âm…
Hình ảnh học giúp xác định ổ nhiễm khuẩn như viêm phổi, viêm phúc mạc, áp xe…
Phác Đồ Điều Trị Sốc Nhiễm Khuẩn
Nguyên tắc điều trị
Điều trị sốc nhiễm khuẩn cần khẩn trương, phối hợp đa chuyên khoa, tuân thủ phác đồ chuẩn:
- Kiểm soát nhiễm khuẩn nhanh nhất.
- Hồi sức tuần hoàn tích cực.
- Điều chỉnh các rối loạn chuyển hóa, điện giải, toan kiềm.
Điều trị cấp cứu hồi sức ban đầu
Truyền dịch, thuốc vận mạch, hỗ trợ hô hấp
Truyền dịch nhanh (30ml/kg Ringer Lactate hoặc NaCl 0,9% trong 1 giờ đầu), nếu không đáp ứng cần phối hợp thuốc vận mạch (Norepinephrine). Thở oxy, đặt nội khí quản khi suy hô hấp.
Kháng sinh phổ rộng, chỉnh liều khi có kết quả
Sử dụng kháng sinh phổ rộng đường tĩnh mạch ngay khi nghi ngờ sốc nhiễm khuẩn (Carbapenem, Piperacillin-Tazobactam, Cefepim…). Điều chỉnh kháng sinh theo kết quả kháng sinh đồ sau 48-72h.
Điều trị nguyên nhân và biến chứng đi kèm
Can thiệp ngoại khoa (dẫn lưu mủ, phẫu thuật cắt bỏ tổ chức hoại tử) nếu phát hiện ổ nhiễm khuẩn rõ ràng. Điều trị các biến chứng suy đa cơ quan kèm theo: lọc máu, ECMO, thay huyết tương…
Cách Phòng Ngừa Sốc Nhiễm Khuẩn
Điều trị triệt để các ổ nhiễm khuẩn
Phòng tránh bằng cách điều trị triệt để các bệnh lý nhiễm trùng từ sớm, không tự ý dùng thuốc kháng sinh.
Tiêm phòng đầy đủ (cúm, phế cầu, viêm phổi…)
Đặc biệt ở người già, trẻ nhỏ, người bệnh mạn tính cần tiêm đủ các loại vắc xin để phòng tránh các nhiễm khuẩn nguy hiểm dẫn đến sốc nhiễm khuẩn.
Nâng cao sức đề kháng, dinh dưỡng hợp lý
Chế độ ăn giàu dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, hạn chế bia rượu, giữ vệ sinh cá nhân tốt giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm nguy cơ nhiễm khuẩn.
Khám sức khỏe định kỳ, theo dõi bệnh nền chặt chẽ
Người bệnh tiểu đường, tim mạch, ung thư… cần kiểm soát bệnh tốt, khám định kỳ để phát hiện và xử lý sớm ổ viêm nhiễm.
Khi Nào Cần Đến Bệnh Viện?
Các dấu hiệu không được chậm trễ xử trí
- Sốt cao kéo dài, khó thở, tiểu ít.
- Huyết áp tụt, mệt mỏi lơ mơ, đau đầu dữ dội.
- Đau bụng, tiêu chảy kéo dài, mất nước.
Những nhóm đối tượng nguy cơ cần đặc biệt lưu ý
Trẻ sơ sinh, người già, người mắc bệnh mạn tính nếu có các dấu hiệu trên cần nhập viện ngay lập tức để tránh sốc nhiễm khuẩn đột ngột.
Tổng Kết
Ý nghĩa việc nhận biết và điều trị sớm
Sốc nhiễm khuẩn là tình trạng y tế cực kỳ nguy hiểm, đòi hỏi phát hiện và can thiệp sớm để hạn chế tử vong, di chứng nặng nề. Trang bị đầy đủ kiến thức là cách tốt nhất giúp bạn và người thân phòng ngừa bệnh hiệu quả.
Tầm quan trọng của phòng ngừa và ý thức cộng đồng
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Việc tuân thủ điều trị nhiễm trùng, tiêm phòng đầy đủ, vệ sinh cá nhân đúng cách không chỉ bảo vệ bản thân mà còn giảm gánh nặng cho hệ thống y tế.
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
Sốc nhiễm khuẩn có chữa khỏi hoàn toàn không?
Nếu phát hiện sớm, điều trị đúng phác đồ, người bệnh có thể hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, bệnh càng nặng, nguy cơ di chứng càng cao.
Sốc nhiễm khuẩn có lây không?
Bản thân sốc nhiễm khuẩn không lây, nhưng tác nhân gây nhiễm khuẩn như vi khuẩn, virus thì có thể lây qua tiếp xúc, đường hô hấp.
Bệnh nhân sau sốc nhiễm khuẩn cần lưu ý gì?
Phục hồi sức khỏe sau sốc nhiễm khuẩn cần tuân thủ điều trị, tái khám định kỳ, theo dõi chức năng cơ quan liên tục để phòng tái phát biến chứng.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.