Rối loạn mỡ máu – hay còn gọi là mỡ máu cao – là một “sát thủ thầm lặng” trong cơ thể. Không gây đau đớn rõ ràng, không dễ phát hiện qua triệu chứng ban đầu, nhưng lại âm thầm gây ra những tổn thương nghiêm trọng đến tim mạch, não và gan nếu không được điều trị kịp thời.
Nhiều người trẻ tuổi hiện nay đã bị rối loạn mỡ máu mà không hề hay biết, phần lớn do lối sống ít vận động và thói quen ăn uống nhiều dầu mỡ. Bài viết sau đây trên ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ về căn bệnh này từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách điều trị – tất cả đều được cập nhật theo các khuyến nghị y khoa mới nhất.
Rối loạn mỡ máu (Mỡ máu cao) là gì?
Rối loạn mỡ máu là tình trạng trong đó nồng độ các loại chất béo trong máu – bao gồm cholesterol toàn phần, LDL, HDL và triglyceride – bị mất cân bằng. Đây là một trong những yếu tố nguy cơ chính gây xơ vữa động mạch, đau tim và đột quỵ.
Phân loại rối loạn mỡ máu
- Tăng cholesterol máu: Thường là do tăng LDL – loại cholesterol “xấu”.
- Tăng triglyceride: Có liên quan chặt chẽ đến tiểu đường, béo phì và uống rượu.
- Rối loạn hỗn hợp: Cả cholesterol và triglyceride đều cao, nguy hiểm hơn cả.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 39% người trưởng thành trên toàn thế giới có nồng độ cholesterol toàn phần cao, góp phần gây ra 2,6 triệu ca tử vong mỗi năm.
“Tôi chỉ mới 38 tuổi và hoàn toàn không có triệu chứng gì, nhưng khi khám sức khỏe định kỳ, bác sĩ cho biết chỉ số triglyceride của tôi đã gần gấp đôi mức cho phép. Điều đó khiến tôi giật mình và thay đổi hoàn toàn chế độ sống.” – Anh Minh, Hà Nội.
Nguyên nhân gây rối loạn mỡ máu
Nguyên nhân do lối sống
Đa phần các ca rối loạn mỡ máu hiện nay đến từ những yếu tố có thể kiểm soát được:
- Chế độ ăn nhiều mỡ động vật, đồ chiên xào, thực phẩm chế biến sẵn
- Ít vận động, lười tập thể dục
- Hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia
- Căng thẳng, stress kéo dài
Nguyên nhân bệnh lý
Ngoài lối sống, một số bệnh lý nền cũng có thể gây rối loạn mỡ máu:
- Bệnh tiểu đường type 2
- Suy giáp
- Hội chứng thận hư
- Rối loạn chuyển hóa bẩm sinh (hiếm gặp)
Yếu tố di truyền
Rối loạn mỡ máu di truyền (familial hypercholesterolemia) có thể khiến người bệnh bị cholesterol cao ngay từ khi còn trẻ, dù có lối sống lành mạnh. Nếu trong gia đình có người từng bị bệnh tim mạch sớm, nên đi xét nghiệm mỡ máu sớm hơn.
Triệu chứng của rối loạn mỡ máu
Một điều nguy hiểm là rối loạn mỡ máu thường không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Người bệnh có thể sống nhiều năm với chỉ số mỡ máu cao mà không hề biết, cho đến khi xảy ra những biến chứng nghiêm trọng.
Dấu hiệu cảnh báo có thể gặp
- Mệt mỏi, hoa mắt, khó thở nhẹ khi gắng sức
- Đau tức ngực (cảnh báo nguy cơ xơ vữa động mạch)
- Xuất hiện các u vàng (xanthoma) quanh mí mắt, khuỷu tay
- Gan nhiễm mỡ, bụng to bất thường
Biến chứng nếu không điều trị
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, rối loạn mỡ máu có thể dẫn tới:
- Xơ vữa động mạch: Làm hẹp lòng mạch, giảm lưu lượng máu
- Nhồi máu cơ tim: Khi mảng xơ vữa làm tắc nghẽn động mạch vành
- Đột quỵ não: Do mạch máu não bị tổn thương
- Gan nhiễm mỡ: Do triglyceride tích tụ tại gan
Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, hơn 50% ca đột quỵ do nguyên nhân liên quan đến rối loạn lipid máu.
Đối tượng có nguy cơ cao bị mỡ máu cao
Không chỉ người lớn tuổi, ngày càng có nhiều người trẻ bị phát hiện mỡ máu cao do lối sống hiện đại. Những nhóm đối tượng sau cần đặc biệt lưu ý:
- Người trên 40 tuổi, đặc biệt là nam giới
- Người có chỉ số BMI cao (thừa cân, béo phì)
- Người có tiền sử gia đình bị tim mạch, đột quỵ
- Người bị tiểu đường, tăng huyết áp
- Phụ nữ sau mãn kinh
Nghiên cứu từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, tỷ lệ rối loạn mỡ máu ở người trưởng thành Việt Nam hiện nay đã vượt 30%, trong đó phần lớn không hề biết mình mắc bệnh.
Chẩn đoán rối loạn mỡ máu như thế nào?
Xét nghiệm máu – Phương pháp duy nhất để xác định
Rối loạn mỡ máu không thể chẩn đoán chỉ qua quan sát lâm sàng. Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm máu để đo các chỉ số lipid:
- Cholesterol toàn phần: Nồng độ lý tưởng dưới 200 mg/dL
- LDL-C (cholesterol xấu): Cần giữ dưới 100 mg/dL
- HDL-C (cholesterol tốt): Nên trên 40 mg/dL (nam) và 50 mg/dL (nữ)
- Triglyceride: Nồng độ bình thường dưới 150 mg/dL
Tần suất kiểm tra khuyến nghị
- Người khỏe mạnh: 1–2 năm/lần
- Người có yếu tố nguy cơ: 6 tháng – 1 năm/lần
- Người có tiền sử gia đình hoặc mắc bệnh nền: theo chỉ định của bác sĩ
Điều trị rối loạn mỡ máu hiệu quả
1. Thay đổi lối sống – Nền tảng trong mọi phác đồ
Không cần đợi đến khi dùng thuốc, việc điều chỉnh lối sống là điều đầu tiên cần thực hiện để kiểm soát mỡ máu:
- Giảm ăn thực phẩm nhiều chất béo bão hòa như thịt đỏ, nội tạng động vật, đồ chiên
- Tăng cường rau xanh, hoa quả tươi, cá béo (cá hồi, cá mòi)
- Ăn ngũ cốc nguyên hạt thay vì tinh chế
- Vận động ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần
- Giảm cân nếu béo phì, bỏ hút thuốc và hạn chế rượu bia
2. Điều trị bằng thuốc
Khi thay đổi lối sống không đủ hoặc người bệnh có nguy cơ cao (đái tháo đường, bệnh tim mạch), bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc:
- Statins: Hạ LDL, ngăn ngừa nhồi máu cơ tim, đột quỵ
- Fibrate: Hiệu quả với người tăng triglyceride cao
- Ezetimibe: Giảm hấp thụ cholesterol từ ruột
- Omega-3 liều cao: Có tác dụng hỗ trợ giảm triglyceride
Lưu ý: Người bệnh không nên tự ý dùng thuốc mà cần có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa tim mạch hoặc nội tiết.
Phòng ngừa rối loạn mỡ máu
Thói quen tốt giúp kiểm soát mỡ máu lâu dài
Phòng ngừa rối loạn mỡ máu không chỉ giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống:
- Duy trì cân nặng lý tưởng, BMI từ 18.5 – 22.9
- Ăn đúng giờ, đủ chất, tránh bỏ bữa hoặc ăn khuya
- Uống đủ nước, ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi ngày
- Kiểm soát stress qua thiền, yoga hoặc trò chuyện
Khám sức khỏe định kỳ – yếu tố không thể bỏ qua
Dù không có triệu chứng, kiểm tra mỡ máu định kỳ là cách duy nhất để phát hiện sớm bệnh và can thiệp kịp thời.
Các câu hỏi thường gặp về rối loạn mỡ máu
1. Người gầy có bị mỡ máu cao không?
Có. Người gầy nhưng ít vận động, ăn nhiều đồ chiên, thức ăn nhanh hoặc có yếu tố di truyền vẫn có thể bị rối loạn mỡ máu.
2. Rối loạn mỡ máu có điều trị khỏi hoàn toàn không?
Không thể chữa “khỏi” theo nghĩa tuyệt đối, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu tuân thủ phác đồ điều trị và thay đổi lối sống phù hợp.
3. Có nên kiêng hoàn toàn chất béo?
Không nên. Cơ thể vẫn cần chất béo tốt như omega-3, omega-6, dầu ô liu. Chỉ nên hạn chế chất béo bão hòa và trans-fat.
4. Người cao tuổi có cần dùng thuốc hạ mỡ máu thường xuyên?
Tùy vào chỉ số và bệnh nền. Người trên 60 tuổi có nguy cơ tim mạch cao thường được chỉ định dùng statins lâu dài. Tuy nhiên, cần đánh giá cá thể hóa từng trường hợp.
Kết luận
Rối loạn mỡ máu là bệnh lý âm thầm nhưng lại có hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe tim mạch và toàn thân. Nhận diện sớm, thay đổi lối sống và điều trị đúng cách là chìa khóa để kiểm soát căn bệnh này lâu dài.
Đừng để chỉ số mỡ máu vượt tầm kiểm soát. Hãy chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ, ăn uống lành mạnh và tập luyện mỗi ngày – đó chính là khoản đầu tư bền vững nhất cho một trái tim khỏe mạnh.
“Mỡ máu cao không chừa một ai – kể cả người trẻ. Nhưng tin vui là bạn hoàn toàn có thể kiểm soát nó nếu bắt đầu từ hôm nay.” – BS. Trần Minh Đức, Chuyên khoa Tim mạch
ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết: từ triệu chứng đến điều trị, tất cả đều được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.