Giọng nói không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là “cần câu cơm” của rất nhiều người như giáo viên, ca sĩ, người dẫn chương trình. Sẽ ra sao nếu một ngày, giọng nói trong trẻo của bạn bỗng trở nên khàn đặc, trầm đục một cách bất thường và kéo dài? Đó có thể là lời cảnh báo của phù Reinke – một tổn thương lành tính ở dây thanh nhưng lại có khả năng “đánh cắp” giọng nói của bạn.
1. Phù Reinke là gì?
1.1. Giải phẫu dây thanh và “Khoang Reinke”
Để hiểu về phù Reinke, trước hết chúng ta cần biết về cấu trúc của dây thanh (vocal cords). Dây thanh được bao phủ bởi một lớp niêm mạc mỏng. Ngay bên dưới lớp niêm mạc này là một không gian ảo chứa mô liên kết lỏng lẻo, được gọi là khoang Reinke (Reinke’s space). Không gian này cho phép lớp niêm mạc bề mặt rung động một cách mềm mại và tự do, tạo ra âm thanh trong trẻo.
1.2. Định nghĩa y khoa về Phù Reinke
Phù Reinke (Reinke’s Edema) là tình trạng tích tụ một loại dịch lỏng, giống như gel, bên trong khoang Reinke. Khi dịch tích tụ quá nhiều, nó làm cho hai dây thanh trở nên sưng phồng, nặng nề và chảy xệ như hai túi nước. Điều này ngăn cản dây thanh rung động một cách linh hoạt và nhanh chóng như bình thường, dẫn đến việc âm thanh phát ra bị trầm xuống, khàn đặc và mất đi độ trong.
1.3. Đây có phải là ung thư không?
Một tin tốt là phù Reinke là một tổn thương hoàn toàn lành tính và không phải là ung thư. Tuy nhiên, nguyên nhân hàng đầu gây ra phù Reinke là hút thuốc lá, cũng chính là yếu tố nguy cơ số một của ung thư thanh quản. Do đó, việc thăm khám bởi bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để có chẩn đoán chính xác là cực kỳ quan trọng.
2. Nguyên nhân chính gây ra Phù Reinke
Phù Reinke là hậu quả của tình trạng viêm và kích ứng dây thanh kéo dài. Các nguyên nhân chính bao gồm:
2.1. Hút thuốc lá
Đây là nguyên nhân hàng đầu và phổ biến nhất, chiếm trên 90% các trường hợp. Hơi nóng và hàng ngàn hóa chất độc hại trong khói thuốc lá gây kích ứng trực tiếp lên niêm mạc thanh quản, dẫn đến viêm mạn tính và làm rò rỉ dịch vào khoang Reinke. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở phụ nữ có thói quen hút thuốc lâu năm.
2.2. Lạm dụng giọng nói (Vocal Abuse/Overuse)
Việc sử dụng giọng nói không đúng cách hoặc quá sức trong thời gian dài cũng là một nguyên nhân quan trọng.
- Đối tượng nguy cơ cao: Giáo viên, ca sĩ, người bán hàng, người dẫn chương trình, huấn luyện viên…
- Hành vi gây hại: La hét, nói to liên tục, hát sai kỹ thuật, hoặc cố gắng nói khi đang bị viêm thanh quản.
2.3. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Khi axit từ dạ dày trào ngược lên vùng họng – thanh quản, nó sẽ gây ra một dạng “bỏng hóa học” cho niêm mạc dây thanh. Tình trạng viêm do axit gây ra cũng có thể góp phần dẫn đến phù Reinke.
2.4. Các yếu tố khác
- Suy giáp: Tình trạng suy giảm chức năng tuyến giáp có thể gây tích tụ dịch ở nhiều mô trong cơ thể, bao gồm cả dây thanh.
- Thay đổi nội tiết tố: Đặc biệt ở phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh.
3. Triệu chứng nhận biết Phù Reinke
Các triệu chứng của phù Reinke phát triển một cách từ từ nhưng ngày càng rõ rệt, trong đó thay đổi giọng nói là dấu hiệu không thể bỏ qua.
3.1. Thay đổi giọng nói – Dấu hiệu đặc trưng nhất
- Giọng nói khàn và trầm đi đáng kể: Đây là triệu chứng kinh điển. Âm thanh phát ra mất đi độ cao và sự trong trẻo, trở nên rè, đục và thấp hơn hẳn so với bình thường. Nhiều bệnh nhân nữ mô tả giọng của họ “trở nên giống như giọng đàn ông”.
- Giọng đôi (Diplophonia): Đôi khi có thể phát ra hai tông giọng cùng một lúc.
3.2. Mỏi giọng và hụt hơi khi nói
Do dây thanh nặng nề và rung động kém hiệu quả, người bệnh cảm thấy rất mệt mỏi khi phải nói chuyện trong thời gian ngắn và thường xuyên bị hụt hơi, phải lấy hơi liên tục.
3.3. Cảm giác có vật cản ở cổ họng
Luôn có cảm giác vướng víu, đằng hắng hoặc muốn khạc nhổ nhưng không có gì ra.
3.4. Khó thở (trong trường hợp nặng)
Khi tình trạng phù nề trở nên quá mức, hai dây thanh sưng to có thể làm hẹp đường thở và gây khó thở, đặc biệt là khi gắng sức. Đây là một dấu hiệu nguy hiểm cần can thiệp y tế ngay.
4. Chẩn đoán Phù Reinke
Việc chẩn đoán bệnh tương đối đơn giản và chính xác thông qua nội soi thanh quản.
- Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về thói quen hút thuốc, nghề nghiệp, tiền sử bệnh trào ngược và các triệu chứng về giọng nói của bạn.
- Nội soi thanh quản: Đây là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán.
- Quy trình: Bác sĩ sẽ sử dụng một ống soi mềm hoặc cứng có gắn camera để quan sát trực tiếp hai dây thanh.
- Hình ảnh điển hình: Bác sĩ sẽ thấy một hoặc cả hai dây thanh bị sưng phồng, mọng nước, có màu trắng xám hoặc trong mờ, đôi khi trông giống như hai “túi thạch” di động khi bệnh nhân phát âm.
- Nội soi hoạt nghiệm thanh quản (Stroboscopy): Kỹ thuật này giúp đánh giá sóng rung của niêm mạc dây thanh, cho thấy rõ sự rung động chậm chạp, nặng nề của dây thanh bị phù nề.
Sau khi có chẩn đoán xác định, bác sĩ sẽ thảo luận với bạn về mức độ nghiêm trọng và các phương pháp điều trị phù hợp.
Phù Reinke có nguy hiểm không?
Nguy cơ mất giọng
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, phù Reinke có thể dẫn đến tình trạng mất giọng hoàn toàn hoặc không thể sử dụng giọng nói như bình thường. Đặc biệt ở những người hành nghề phải sử dụng giọng thường xuyên như ca sĩ, giáo viên, MC, việc mất giọng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng công việc và cuộc sống.
Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
Phù Reinke kéo dài làm thay đổi cấu trúc dây thanh, dẫn đến sẹo hóa, làm giảm khả năng phục hồi giọng. Ngoài ra, tình trạng phù nề có thể tiến triển thành viêm thanh quản mạn tính, tạo điều kiện cho các tổn thương thứ phát như polyp dây thanh, u lành hoặc thậm chí tăng nguy cơ ác tính hóa trong một số trường hợp rất hiếm.
Các phương pháp điều trị phù Reinke
Điều trị nội khoa ban đầu
Trong giai đoạn sớm, phù Reinke có thể được kiểm soát bằng các biện pháp nội khoa như:
- Ngưng sử dụng giọng (nghỉ nói tuyệt đối trong vài ngày)
- Hạn chế hút thuốc và tiếp xúc với khói, bụi
- Điều trị chống viêm, giảm phù theo chỉ định bác sĩ
Tuy nhiên, nếu phù lan rộng hoặc tồn tại lâu ngày, điều trị nội khoa không còn hiệu quả và cần can thiệp phẫu thuật.
Phẫu thuật vi phẫu dây thanh (bóc tách Reinke)
Đây là phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay, đặc biệt trong các trường hợp phù Reinke trung bình đến nặng.
Chỉ định phẫu thuật
Bệnh nhân bị khàn tiếng kéo dài không đáp ứng điều trị nội khoa, phù dây thanh rõ qua nội soi, ảnh hưởng chất lượng sống và công việc.
Quá trình thực hiện
Phẫu thuật được thực hiện dưới kính hiển vi bằng kỹ thuật vi phẫu thanh quản. Bác sĩ rạch nhỏ bề mặt dây thanh và nhẹ nhàng bóc lớp dịch tích tụ trong khoang Reinke, đồng thời bảo tồn cấu trúc dây thanh để không ảnh hưởng đến giọng nói sau này.
Chăm sóc sau mổ
Sau phẫu thuật, bệnh nhân cần:
- Nghỉ nói tuyệt đối từ 5–7 ngày
- Không hút thuốc, uống rượu, hạn chế nói to hoặc la hét
- Tái khám theo lịch và tuân thủ hướng dẫn phục hồi giọng
Phục hồi giọng nói sau điều trị
Vật lý trị liệu phát âm
Người bệnh sẽ được hướng dẫn các bài tập luyện giọng, thở đúng kỹ thuật để phục hồi chức năng thanh quản. Liệu pháp giọng nói do chuyên viên âm ngữ trị liệu hỗ trợ có vai trò rất quan trọng trong giai đoạn hồi phục.
Thay đổi thói quen sử dụng giọng
Bệnh nhân cần học cách sử dụng giọng hiệu quả hơn, tránh các hành vi gây tổn thương dây thanh như nói liên tục, nói thì thầm hoặc hét lớn. Điều này đặc biệt cần thiết với những người làm việc trong môi trường có yêu cầu cao về giọng nói.
Phòng ngừa phù Reinke
Hạn chế hút thuốc và chất kích thích
Hút thuốc là nguyên nhân hàng đầu gây phù Reinke. Việc ngừng hút thuốc không chỉ giúp ngăn ngừa tái phát mà còn cải thiện đáng kể sức khỏe hô hấp và giọng nói.
Chăm sóc giọng nói đúng cách
Giữ gìn giọng nói bằng cách:
- Không nói quá to hoặc quá lâu
- Giữ ấm cổ họng khi trời lạnh
- Uống đủ nước, tránh đồ uống quá lạnh hoặc có cồn
Khám sức khỏe định kỳ chuyên khoa tai mũi họng
Người sử dụng giọng nhiều nên kiểm tra thanh quản định kỳ để phát hiện sớm các tổn thương tiềm ẩn, từ đó có phương án điều trị kịp thời trước khi tiến triển thành phù Reinke.
Câu chuyện thực tế: Giọng hát trở lại sau phù Reinke
Hành trình điều trị của một ca sĩ phòng trà
Chị H., 42 tuổi – một ca sĩ phòng trà tại TP.HCM, chia sẻ: “Tôi bị khàn tiếng kéo dài hơn 6 tháng, không hát được. Bác sĩ nội soi phát hiện tôi bị phù Reinke và cần phẫu thuật. Sau mổ và luyện giọng, tôi đã có thể hát lại những bản ballad yêu thích mà trước đây chỉ có thể ngân nga trong đầu.”
Chia sẻ từ bác sĩ chuyên khoa
BS.CKII Trần Minh T., chuyên gia về thanh quản cho biết: “Phù Reinke nếu được phát hiện sớm thì điều trị sẽ đơn giản hơn nhiều. Quan trọng là bệnh nhân cần hiểu rõ triệu chứng bất thường của giọng và đi khám đúng lúc.”
Kết luận
Tầm quan trọng của phát hiện sớm và điều trị đúng
Phù Reinke là bệnh lý lành tính nhưng gây ảnh hưởng lớn đến chức năng giọng nói và cuộc sống người bệnh. Việc phát hiện sớm, tuân thủ điều trị và thay đổi lối sống sẽ giúp người bệnh lấy lại giọng nói bình thường và ngăn ngừa tái phát.
Thông tin y khoa luôn sẵn có tại ThuVienBenh.com
ThuVienBenh.com – Nơi bạn tìm thấy mọi thông tin y khoa cần thiết: từ triệu chứng đến điều trị, tất cả đều được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.
Phù Reinke