Phì đại tuyến vú ở nam giới không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn gây ra tâm lý tự ti, lo lắng và nhiều trường hợp có thể là dấu hiệu của bệnh lý nội tiết nghiêm trọng. Đây là tình trạng mô tuyến vú phát triển quá mức do rối loạn nội tiết, thường dễ bị nhầm lẫn với tích mỡ vùng ngực thông thường.
Theo thống kê, có đến 32–65% nam giới từng trải qua phì đại tuyến vú ở một giai đoạn nào đó trong đời. Vậy đâu là nguyên nhân gây bệnh? Làm thế nào để chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả? Cùng tìm hiểu ngay dưới đây.
Phì đại tuyến vú ở nam giới là gì?
Phì đại tuyến vú ở nam giới (gynecomastia) là tình trạng tăng sinh lành tính mô tuyến vú ở nam do sự mất cân bằng giữa hormone testosterone (nam) và estrogen (nữ). Điều này dẫn đến mô tuyến vú phát triển, tạo cảm giác “ngực nở” như nữ giới, gây mất thẩm mỹ và ảnh hưởng lớn đến tâm lý người bệnh.
Phân biệt với pseudogynecomastia (giả phì đại)
| Đặc điểm | Phì đại tuyến vú (gynecomastia) | Giả phì đại tuyến vú (pseudogynecomastia) |
|---|---|---|
| Mô phát triển | Mô tuyến vú | Mỡ dưới da |
| Sờ thấy | Khối mô đàn hồi, nằm sau núm vú | Phì đại mô mỡ lan tỏa, không tập trung |
| Nguyên nhân | Rối loạn nội tiết tố | Béo phì, tăng cân |
| Điều trị | Có thể cần thuốc hoặc phẫu thuật | Giảm mỡ, ăn kiêng, tập luyện |
Nguyên nhân gây phì đại tuyến vú ở nam giới
Nội tiết tố đóng vai trò quyết định trong việc phát triển mô tuyến vú ở nam. Khi estrogen tăng cao hoặc testosterone giảm, mô tuyến vú có xu hướng phì đại. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp:
1. Thay đổi sinh lý bình thường
- Trẻ sơ sinh: Do ảnh hưởng hormone estrogen từ mẹ truyền qua nhau thai.
- Tuổi dậy thì: Do rối loạn hormone tạm thời, ảnh hưởng đến 50–70% thiếu niên nam.
- Người lớn tuổi: Do giảm sản xuất testosterone theo tuổi tác.
2. Bệnh lý nội tiết và chuyển hóa
- Suy tuyến sinh dục: Gặp trong hội chứng Klinefelter, chấn thương tinh hoàn, viêm tinh hoàn do quai bị.
- Bệnh gan mạn tính: Như xơ gan, viêm gan B/C, làm tăng estrogen do gan không chuyển hóa được.
- Bệnh thận mạn: Làm rối loạn chuyển hóa hormone sinh dục.
- U tuyến yên hoặc u tinh hoàn: Có thể tiết hormone làm tăng estrogen.
3. Do thuốc và chất kích thích
Theo một nghiên cứu của NIH (Mỹ), hơn 20% trường hợp gynecomastia có liên quan đến thuốc:
- Spironolactone (thuốc lợi tiểu)
- Cimetidine (thuốc trị loét dạ dày)
- Ketoconazole (kháng nấm)
- Thuốc kháng androgen trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt
- Sử dụng steroid đồng hóa ở vận động viên
- Thuốc điều trị HIV (efavirenz)
4. Lối sống và thói quen cá nhân
- Sử dụng rượu, cần sa, heroin: Làm giảm sản xuất testosterone và rối loạn chức năng gan.
- Thiếu dinh dưỡng hoặc nhịn ăn lâu ngày: Làm mất cân bằng hormone giới tính.
“Phì đại tuyến vú không phải là biểu hiện của sự nữ tính, mà là dấu hiệu cảnh báo rối loạn nội tiết tố cần được đánh giá đúng mức.” – TS.BS. Trần Hồng Cẩm, chuyên gia nội tiết Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM.
Triệu chứng nhận biết phì đại tuyến vú
Tùy theo nguyên nhân và mức độ, bệnh có thể biểu hiện nhẹ hoặc rõ rệt. Các dấu hiệu thường gặp bao gồm:
- Ngực sưng to không đối xứng: Một hoặc cả hai bên ngực phát triển mô tuyến.
- Đau, tức vùng vú: Nhất là khi sờ nắn hoặc vận động mạnh.
- Mô chắc dưới núm vú: Có thể sờ thấy cục mềm, đàn hồi, giới hạn rõ.
- Ảnh hưởng tâm lý: Nam giới thường xấu hổ, mặc cảm ngoại hình, hạn chế giao tiếp.
Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Phì đại tuyến vú kéo dài hơn 6 tháng, tiến triển nhanh hoặc kèm theo các dấu hiệu nghi ngờ bệnh lý sau cần đến khám chuyên khoa nội tiết hoặc ngoại khoa:
- Sưng đau nhanh chóng ở vùng ngực
- Tiết dịch, chảy máu núm vú
- Vú cứng, biến dạng, lồi lõm bất thường
- Giảm ham muốn, rối loạn sinh lý
- Tiền sử gia đình có người bị ung thư vú
Tiếp theo: Cách chẩn đoán chính xác, phương pháp điều trị hiệu quả và các biện pháp phòng ngừa phì đại tuyến vú sẽ được trình bày trong phần sau.
Phương pháp chẩn đoán phì đại tuyến vú ở nam giới
Việc chẩn đoán đúng phì đại tuyến vú là rất quan trọng để loại trừ các nguyên nhân nguy hiểm như ung thư vú hoặc khối u nội tiết. Bác sĩ sẽ kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các cận lâm sàng phù hợp:
1. Khám lâm sàng
- Đánh giá vị trí, kích thước, mật độ khối ở ngực.
- Khám toàn thân để tìm dấu hiệu nam hóa/thể nữ hóa bất thường.
- Hỏi về thuốc đang dùng, lối sống, tiền sử bệnh lý nội tiết hoặc gan thận.
2. Cận lâm sàng
- Siêu âm tuyến vú: Giúp phân biệt mô tuyến thật với mô mỡ, loại trừ u vú.
- Xét nghiệm hormone: Testosterone, LH, FSH, estradiol, prolactin, TSH… để đánh giá rối loạn nội tiết.
- Xét nghiệm chức năng gan, thận: AST, ALT, creatinine, ure.
- Chụp MRI hoặc CT: Trong trường hợp nghi ngờ u tuyến yên hoặc u tinh hoàn.
- Sinh thiết (nếu cần): Khi nghi ngờ ung thư vú (hiếm gặp ở nam).
Điều trị phì đại tuyến vú như thế nào?
Việc điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ mô tuyến phát triển, thời gian mắc bệnh và ảnh hưởng đến tâm lý. Có ba hướng tiếp cận chính: theo dõi – dùng thuốc – phẫu thuật.
1. Theo dõi chờ tự khỏi
- Áp dụng cho trường hợp dậy thì hoặc mới mắc trong vài tháng.
- Không cần can thiệp nếu mô tuyến nhỏ, không đau, không ảnh hưởng tâm lý.
- Khám định kỳ để theo dõi tiến triển.
2. Điều trị nội khoa
Hiệu quả cao nhất khi điều trị sớm (dưới 1 năm từ khi xuất hiện triệu chứng):
- Thuốc ức chế estrogen: Tamoxifen, raloxifene – làm giảm kích thước mô tuyến.
- Thuốc ức chế aromatase: Anastrozole – ít hiệu quả hơn tamoxifen.
- Điều trị nguyên nhân nền: Thay thế testosterone nếu thiếu hụt; ngừng thuốc gây bệnh; cai rượu, cai cần sa…
3. Phẫu thuật điều trị
Áp dụng khi mô tuyến lớn, tồn tại lâu trên 12 tháng, thất bại với nội khoa hoặc gây ảnh hưởng nặng đến thẩm mỹ – tâm lý.
- Phẫu thuật cắt mô tuyến: Qua đường quanh quầng vú, giữ lại da và núm vú.
- Hút mỡ (liposuction): Khi kèm mô mỡ dưới da nhiều.
- Kết hợp cả hai: Với trường hợp mô tuyến lớn và dư da nhiều.
Lưu ý: Phẫu thuật thường mang lại kết quả thẩm mỹ rõ rệt, ít tái phát nếu loại bỏ đúng mô tuyến và điều chỉnh nguyên nhân.
Cách phòng ngừa phì đại tuyến vú ở nam giới
Một số trường hợp phì đại tuyến vú là không thể ngăn ngừa, nhưng có thể giảm nguy cơ bằng các biện pháp sau:
- Tránh sử dụng thuốc hoặc thực phẩm bổ sung chứa estrogen hoặc ảnh hưởng nội tiết.
- Không lạm dụng rượu, cần sa, steroid đồng hóa.
- Giữ cân nặng hợp lý, tránh béo phì.
- Điều trị kịp thời các bệnh gan, thận, nội tiết.
- Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm rối loạn hormone.
Kết luận
Phì đại tuyến vú ở nam giới là tình trạng lành tính nhưng ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống và tâm lý người bệnh. Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời có thể giúp tránh những hậu quả không mong muốn. Trong hầu hết trường hợp, bệnh có thể điều trị hiệu quả bằng thuốc hoặc phẫu thuật thẩm mỹ tuyến vú nam.
Hãy đến gặp bác sĩ nội tiết hoặc bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ nếu bạn có dấu hiệu nghi ngờ để được tư vấn và hỗ trợ phù hợp.
Lời khuyên từ chuyên gia
“Đừng ngần ngại tìm đến bác sĩ khi bạn cảm thấy tự ti về ngoại hình do phì đại tuyến vú. Điều này không chỉ giúp bạn cải thiện vóc dáng mà còn góp phần sớm phát hiện các rối loạn nội tiết nguy hiểm.” – BS.CKII Nguyễn Quang Tùng, chuyên gia nội tiết – Bệnh viện Nội tiết Trung ương.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Phì đại tuyến vú ở nam giới có gây ung thư không?
Phì đại tuyến vú là lành tính và không gây ung thư. Tuy nhiên, nếu xuất hiện khối bất thường, tiết dịch núm vú, loét da… cần kiểm tra để loại trừ ung thư vú nam (hiếm gặp).
2. Có thể tập gym để giảm phì đại tuyến vú không?
Chỉ có hiệu quả với giả phì đại do mỡ. Nếu là mô tuyến thật thì tập luyện không giúp giảm mô tuyến.
3. Phẫu thuật có để lại sẹo không?
Vết mổ nhỏ quanh quầng vú thường mờ dần theo thời gian. Phẫu thuật do bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm sẽ đảm bảo thẩm mỹ tối đa.
4. Điều trị nội khoa có khỏi hoàn toàn không?
Hiệu quả tốt nhất nếu dùng thuốc trong 6–12 tháng đầu từ khi khởi phát. Mô tuyến vú tồn tại lâu năm thường ít đáp ứng với thuốc.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.