Nhịp nhanh vào lại nhĩ thất (AVRT) là một trong những rối loạn nhịp tim phổ biến, đặc biệt ở người trẻ tuổi không có bệnh tim cấu trúc. Tuy không luôn nguy hiểm tức thì, nhưng nếu không được nhận diện và điều trị đúng cách, AVRT có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và thậm chí gây ra biến chứng tim mạch. Vậy AVRT là gì? Tại sao lại xảy ra? Làm thế nào để chẩn đoán và điều trị hiệu quả?
AVRT là gì?
Định nghĩa và phân loại
AVRT (Atrioventricular Reentrant Tachycardia – Nhịp nhanh vào lại nhĩ thất) là một dạng nhịp tim nhanh kịch phát trên thất (PSVT), xảy ra khi có sự tồn tại của một đường dẫn truyền phụ giữa nhĩ và thất ngoài hệ thống dẫn truyền bình thường. Sự tái vào (re-entry) giữa đường dẫn truyền bình thường và đường dẫn truyền phụ tạo nên vòng lặp điện học gây nhịp nhanh.
AVRT được chia thành hai loại chính:
- Orthodromic AVRT: Dẫn truyền xung điện từ nhĩ xuống thất qua nút nhĩ thất (AV node) và trở về nhĩ qua đường phụ. ECG thường có QRS hẹp.
- Antidromic AVRT: Xung điện đi ngược chiều: từ nhĩ xuống thất qua đường phụ và trở về nhĩ qua nút nhĩ thất. ECG có QRS rộng, dễ nhầm với rung thất.
Mối liên hệ giữa AVRT và hội chứng WPW
Một trong những dạng phổ biến nhất của AVRT là hội chứng Wolff-Parkinson-White (WPW). Đây là tình trạng có đường dẫn truyền phụ bẩm sinh (được gọi là bó Kent), gây ra sóng delta đặc trưng trên ECG và tạo điều kiện hình thành vòng vào lại.
Cơ chế hình thành nhịp nhanh vào lại nhĩ thất
Đường dẫn truyền phụ (Accessory Pathway)
Ở người bình thường, tín hiệu điện tim từ nhĩ xuống thất chỉ truyền qua nút nhĩ thất. Tuy nhiên, ở người có AVRT, tồn tại thêm một hoặc nhiều đường phụ kết nối nhĩ và thất, tạo điều kiện cho tín hiệu đi theo hai đường khác nhau – đây là tiền đề của vòng vào lại.
Đường phụ có thể có tính chất dẫn truyền xuôi, ngược hoặc cả hai chiều:
- Dẫn truyền xuôi: Gây tiền kích thích thất, dễ dẫn đến rối loạn nhịp nghiêm trọng nếu xảy ra đồng thời rung nhĩ.
- Dẫn truyền ngược: Không có sóng delta trên ECG, chỉ phát hiện được khi nhịp nhanh xảy ra.
Vòng vào lại (Re-entry circuit)
Vòng vào lại là hiện tượng tín hiệu điện di chuyển vòng quanh giữa hai đường dẫn truyền (một nhanh, một chậm), liên tục kích thích tim. Trong AVRT:
- Tín hiệu đi từ nhĩ xuống thất qua nút nhĩ thất (đường chậm).
- Rồi vòng ngược lên nhĩ qua đường phụ (đường nhanh).
- Tạo thành một vòng lặp khép kín gây ra nhịp tim nhanh, đều, và khởi phát/đoạn nhanh chóng.
Triệu chứng thường gặp khi bị AVRT
Các biểu hiện tim mạch
Triệu chứng của AVRT thường xuất hiện đột ngột và rõ ràng, bao gồm:
- Tim đập nhanh, đều – thường từ 150–250 nhịp/phút
- Cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực
- Choáng váng, cảm giác sắp ngất
- Đau ngực, đặc biệt ở người có bệnh tim nền
Biểu hiện ngoài tim
Ở một số trường hợp, AVRT có thể gây ra các triệu chứng ngoài tim như:
- Lo lắng, khó thở
- Buồn nôn, đau bụng thoáng qua
- Ngất (nếu nhịp nhanh kéo dài hoặc huyết áp tụt)
Chuyên gia chia sẻ: “Nếu bạn cảm nhận được nhịp tim đập nhanh bất thường kèm choáng váng hoặc ngất, hãy nghĩ đến khả năng AVRT và tìm đến bác sĩ tim mạch. Việc chẩn đoán sớm giúp phòng tránh biến chứng nguy hiểm.” – TS.BS. Nguyễn Văn A, chuyên gia điện sinh lý tim mạch.
Phương pháp chẩn đoán AVRT
Điện tâm đồ (ECG)
Điện tâm đồ là công cụ quan trọng giúp xác định loại rối loạn nhịp. Trong cơn AVRT:
- Nhịp nhanh, đều
- QRS hẹp (trong orthodromic AVRT)
- Sóng P thường bị ẩn trong QRS hoặc nằm ngay sau QRS
Thăm dò điện sinh lý tim (EPS)
Đây là phương pháp chẩn đoán chuyên sâu được thực hiện tại các trung tâm tim mạch chuyên biệt. Thông qua việc đưa các điện cực vào trong tim, bác sĩ có thể tái tạo vòng vào lại và xác định chính xác vị trí đường phụ để lên kế hoạch điều trị.
Chẩn đoán phân biệt với các rối loạn nhịp khác
AVRT cần phân biệt với các loại nhịp nhanh khác như:
- Nhịp nhanh nút nhĩ thất (AVNRT)
- Nhịp nhanh nhĩ
- Rung nhĩ có dẫn truyền qua đường phụ
Bác sĩ có thể kết hợp ECG nghỉ, Holter ECG 24 giờ và test cơn gắng sức để hỗ trợ chẩn đoán.
Phác đồ điều trị AVRT
Điều trị cấp cứu (cắt cơn nhịp nhanh)
Khi người bệnh đang trong cơn AVRT, mục tiêu đầu tiên là cắt cơn nhịp nhanh một cách an toàn và hiệu quả. Các phương pháp phổ biến bao gồm:
- Nghiệm pháp phế vị: Như thủ thuật Valsalva, xoa xoang cảnh. Thường áp dụng đầu tiên ở bệnh nhân trẻ, không có bệnh tim nền.
- Thuốc chống loạn nhịp: Adenosine là lựa chọn đầu tay, có hiệu quả nhanh trong việc làm chậm dẫn truyền qua nút AV. Nếu không đáp ứng, có thể sử dụng verapamil hoặc diltiazem.
- Sốc điện chuyển nhịp: Áp dụng nếu bệnh nhân huyết động không ổn định hoặc thất bại với thuốc.
Điều trị duy trì
Sau khi kiểm soát cơn cấp, cần đánh giá nguy cơ tái phát để quyết định điều trị lâu dài:
- Không dùng thuốc: Trường hợp cơn thưa, tự cắt, không ảnh hưởng chất lượng cuộc sống.
- Thuốc chẹn kênh canxi hoặc beta blocker: Giúp giảm tần suất cơn.
- Chống chỉ định dùng thuốc: Ở bệnh nhân có đường phụ dẫn truyền xuôi (nguy cơ rung thất), tránh dùng verapamil hoặc digoxin.
Cắt đốt đường phụ bằng sóng cao tần (RF ablation)
RF ablation là phương pháp điều trị triệt để và đang là tiêu chuẩn vàng trong điều trị AVRT. Phẫu thuật ít xâm lấn, hiệu quả cao (>95%), tỷ lệ tái phát thấp.
Thủ thuật được thực hiện trong phòng thông tim với sự hỗ trợ của hệ thống dẫn đường điện sinh lý. Đường phụ được xác định và đốt triệt để bằng năng lượng sóng cao tần, phá vỡ vòng vào lại.
“RF ablation giúp loại bỏ AVRT hoàn toàn mà không cần dùng thuốc lâu dài, đặc biệt hiệu quả ở người trẻ.” – PGS.TS. Trần Văn B, chuyên gia điện sinh lý BV Chợ Rẫy.
Biến chứng và tiên lượng
Các biến chứng có thể xảy ra nếu không điều trị
Nếu không được điều trị đúng cách, AVRT có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng:
- Suy tim (nếu cơn nhịp nhanh kéo dài, tái phát nhiều)
- Ngất, đặc biệt trong trường hợp nhịp nhanh kèm tụt huyết áp
- Rung nhĩ, rung thất – nguy hiểm đến tính mạng
Tiên lượng lâu dài sau điều trị
Phần lớn bệnh nhân có tiên lượng tốt sau điều trị bằng thuốc hoặc RF ablation. Tỷ lệ sống còn rất cao và khả năng tái phát thấp nếu điều trị triệt để đường phụ.
AVRT ở trẻ em và người lớn có gì khác biệt?
AVRT có thể gặp ở cả trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ lẫn người trưởng thành. Tuy nhiên, có một số điểm khác biệt:
| Tiêu chí | Trẻ em | Người lớn |
|---|---|---|
| Khởi phát | Thường là bẩm sinh | Thường phát hiện muộn, sau tuổi dậy thì |
| Triệu chứng | Khóc, bú kém, tím tái | Hồi hộp, đau ngực, choáng |
| Điều trị | Ưu tiên thuốc, theo dõi | Ưu tiên RF ablation |
Khi nào cần đến bác sĩ tim mạch?
Bạn nên đến khám bác sĩ chuyên khoa tim mạch nếu gặp các dấu hiệu sau:
- Tim đập nhanh đột ngột, kèm chóng mặt, ngất
- Đã từng được chẩn đoán AVRT nhưng không điều trị triệt để
- Có tiền sử gia đình mắc bệnh tim bẩm sinh hoặc hội chứng WPW
Cách phòng ngừa nhịp nhanh vào lại nhĩ thất tái phát
Sau điều trị, người bệnh cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa:
- Tránh căng thẳng, lo âu kéo dài
- Không dùng chất kích thích (cà phê, rượu, thuốc lá)
- Tái khám định kỳ, đo điện tâm đồ theo dõi
- Ngủ đủ giấc, tập luyện thể dục vừa phải
Câu hỏi thường gặp về AVRT (FAQ)
AVRT có nguy hiểm không?
AVRT thường không nguy hiểm nếu được kiểm soát đúng cách. Tuy nhiên, nếu đi kèm với đường phụ dẫn truyền xuôi hoặc gây suy tim, có thể đe dọa tính mạng.
AVRT có chữa dứt điểm được không?
Có. Phẫu thuật cắt đốt bằng sóng cao tần (RF ablation) là phương pháp điều trị triệt để với tỷ lệ thành công >95%.
Người bị AVRT có chơi thể thao được không?
Sau khi được điều trị ổn định, hầu hết bệnh nhân AVRT có thể chơi thể thao bình thường. Tuy nhiên, nên tránh các môn gắng sức cao cho đến khi được bác sĩ cho phép.
Kết luận
Nhịp nhanh vào lại nhĩ thất (AVRT) là một rối loạn nhịp tim lành tính nhưng cần được chẩn đoán và điều trị đúng đắn. Việc hiểu rõ cơ chế bệnh sinh, nhận biết sớm triệu chứng và áp dụng điều trị hiệu quả – đặc biệt là kỹ thuật RF ablation – giúp người bệnh nhanh chóng trở lại cuộc sống bình thường mà không còn lo lắng về các cơn nhịp nhanh tái phát.
Đừng trì hoãn nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu AVRT. Hãy đến gặp bác sĩ tim mạch để được tư vấn và điều trị sớm nhất.
Gọi hành động (CTA)
Hãy chia sẻ bài viết này cho người thân nếu bạn thấy hữu ích. Đừng quên đặt lịch khám với bác sĩ chuyên khoa tim mạch nếu có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ AVRT. Sức khỏe tim mạch bắt đầu từ sự chủ động của bạn!
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.