HPV – một loại virus có khả năng lây truyền cao qua đường tình dục – hiện đang là mối quan tâm sức khỏe toàn cầu. Tại Việt Nam, tỷ lệ nhiễm HPV, đặc biệt là ở phụ nữ trẻ tuổi, đang ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về cách thức virus này hoạt động, các triệu chứng mà nó gây ra và mức độ nguy hiểm nếu không được phát hiện kịp thời.
Bài viết dưới đây cung cấp một cái nhìn toàn diện, khoa học và dễ hiểu về nhiễm trùng HPV – từ nguyên nhân, biểu hiện, đến các phương pháp chẩn đoán và phòng ngừa hiệu quả.
Nhiễm trùng HPV là gì?
Tổng quan về virus HPV
HPV (Human Papillomavirus) là một nhóm hơn 150 chủng virus khác nhau, trong đó có hơn 40 chủng có thể lây truyền qua đường tình dục. Đây là loại virus phổ biến nhất trong các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs).
Các chủng HPV được chia thành hai nhóm chính:
- HPV nguy cơ thấp: Gây ra mụn cóc sinh dục và hiếm khi dẫn đến ung thư.
- HPV nguy cơ cao: Có khả năng gây ung thư cổ tử cung, dương vật, hậu môn và hầu họng.
Virus lây truyền chủ yếu qua quan hệ tình dục không an toàn hoặc tiếp xúc da – da với vùng bị nhiễm. Đặc biệt, HPV có thể tồn tại âm thầm trong cơ thể nhiều năm mà không gây ra triệu chứng rõ rệt.
Mức độ phổ biến của nhiễm trùng HPV
Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 80% người đã từng quan hệ tình dục sẽ bị nhiễm ít nhất một chủng HPV trong đời. Tại Việt Nam, nghiên cứu của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương năm 2021 cho thấy, gần 11% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản dương tính với HPV, trong đó nhiều trường hợp không hề có triệu chứng.
HPV là nguyên nhân chính gây ra hơn 90% trường hợp ung thư cổ tử cung ở phụ nữ. Ngoài ra, các chủng nguy cơ cao cũng liên quan đến ung thư hậu môn, dương vật, và vòm họng ở cả hai giới.
Triệu chứng nhiễm HPV ở nam và nữ
Biểu hiện ở nữ giới
Nhiều phụ nữ nhiễm HPV không có biểu hiện rõ rệt trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, một số triệu chứng có thể xuất hiện sau vài tháng đến vài năm, bao gồm:
- Sùi mào gà: Xuất hiện các mụn cóc nhỏ màu hồng hoặc da, mềm, mọc thành cụm ở âm hộ, âm đạo hoặc cổ tử cung.
- Ra khí hư bất thường: Có thể có màu vàng, xanh, mùi hôi.
- Đau rát hoặc chảy máu khi quan hệ tình dục.
- Cảm giác ngứa hoặc khó chịu vùng kín.
Khi nhiễm phải các chủng HPV nguy cơ cao mà không điều trị, virus có thể gây ra các biến đổi tế bào dẫn đến ung thư cổ tử cung theo thời gian.
Biểu hiện ở nam giới
Ở nam giới, triệu chứng thường xuất hiện muộn và cũng có thể không rõ ràng. Những biểu hiện phổ biến bao gồm:
- Mụn cóc sinh dục: Xuất hiện ở dương vật, bìu, hậu môn – mềm, ẩm, không đau.
- Ngứa ngáy hoặc đau nhẹ ở vùng sinh dục hoặc hậu môn.
- Khó chịu khi đi tiểu nếu mụn cóc mọc trong niệu đạo.
Những trường hợp không có triệu chứng
HPV thường được gọi là “virus âm thầm” vì nhiều người nhiễm không có triệu chứng gì trong thời gian dài. Tuy nhiên, họ vẫn có thể truyền virus cho người khác. Chính điều này khiến việc tầm soát và tiêm phòng trở nên cực kỳ quan trọng.
“Tôi từng chủ quan nghĩ rằng HPV là bệnh của nữ giới, cho đến khi bác sĩ chẩn đoán tôi mắc sùi mào gà. Nhờ phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tôi mới thoát khỏi biến chứng nghiêm trọng.”
— Anh T., 32 tuổi, TP.HCM
Nguyên nhân và con đường lây nhiễm HPV
Quan hệ tình dục không an toàn
Đây là con đường lây nhiễm phổ biến nhất. Virus HPV lây truyền qua:
- Quan hệ tình dục qua đường âm đạo, hậu môn hoặc miệng.
- Tiếp xúc với vùng da hoặc niêm mạc nhiễm virus, kể cả khi không có dấu hiệu tổn thương.
- Không sử dụng bao cao su hoặc các biện pháp bảo vệ an toàn khi quan hệ.
Lây qua tiếp xúc da – da
Không cần quan hệ tình dục đầy đủ, chỉ cần tiếp xúc vùng da có chứa virus như ôm hôn, vuốt ve vùng kín hoặc dùng chung đồ dùng cá nhân (khăn tắm, dao cạo lông vùng kín) cũng có thể lây nhiễm HPV.
Mẹ truyền sang con khi sinh nở
Trong một số trường hợp hiếm gặp, người mẹ nhiễm HPV có thể truyền virus sang con trong quá trình sinh thường. Trẻ sơ sinh có thể phát triển bệnh lý gọi là u nhú thanh quản – một tình trạng nguy hiểm cần can thiệp y tế.
Biến chứng nguy hiểm của nhiễm trùng HPV
Ung thư cổ tử cung
Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất, chiếm hơn 95% trường hợp có liên quan đến nhiễm HPV lâu dài. Quá trình chuyển biến từ tổn thương tế bào đến ung thư thường kéo dài từ 10 đến 15 năm nếu không được phát hiện qua các chương trình tầm soát định kỳ như PAP smear.
Ung thư hậu môn, dương vật và hầu họng
HPV chủng 16 và 18 có liên quan chặt chẽ đến các bệnh ung thư ở nam giới, đặc biệt là ung thư dương vật, hậu môn và vùng hầu họng (do quan hệ tình dục bằng miệng). Các biểu hiện ban đầu thường bị bỏ qua, dẫn đến chẩn đoán muộn và tiên lượng xấu.
Tổn thương tâm lý và xã hội
Người nhiễm HPV thường gặp phải áp lực tâm lý, lo lắng về khả năng sinh sản, sợ bị kỳ thị hoặc ảnh hưởng đến mối quan hệ tình cảm. Việc hỗ trợ tâm lý và tư vấn kịp thời từ bác sĩ là rất cần thiết.
Chẩn đoán nhiễm HPV như thế nào?
Đối với nữ giới
Phụ nữ có thể phát hiện nhiễm HPV thông qua các xét nghiệm sau:
- PAP smear (xét nghiệm phết tế bào cổ tử cung): Phát hiện sớm những thay đổi bất thường ở tế bào cổ tử cung – dấu hiệu tiền ung thư.
- Xét nghiệm HPV DNA: Xác định sự hiện diện và chủng loại virus HPV, đặc biệt là các chủng nguy cơ cao như HPV-16 và HPV-18.
- Colposcopy: Nội soi cổ tử cung để kiểm tra tổn thương cụ thể khi có kết quả PAP smear bất thường.
Đối với nam giới
Nam giới thường không được xét nghiệm HPV định kỳ như nữ, nhưng có thể phát hiện thông qua:
- Khám lâm sàng: Quan sát các tổn thương nghi ngờ ở cơ quan sinh dục, hậu môn hoặc miệng.
- Sinh thiết: Lấy mẫu mô tại vị trí nghi ngờ để kiểm tra sự hiện diện của tế bào nhiễm virus.
- Xét nghiệm PCR HPV: Hiện chưa phổ biến rộng rãi cho nam giới, thường chỉ áp dụng khi có dấu hiệu nghi ngờ.
Các phương pháp điều trị HPV
Điều trị sùi mào gà
Dù HPV không có thuốc chữa dứt điểm, nhưng các triệu chứng như sùi mào gà hoàn toàn có thể điều trị được bằng nhiều phương pháp:
- Chấm thuốc acid trichloroacetic hoặc podophyllin: Làm rụng mụn cóc.
- Điều trị bằng laser CO2 hoặc đốt điện: Loại bỏ nhanh chóng tổn thương bề mặt.
- Áp lạnh bằng nitơ lỏng: Làm đông và phá hủy mô nhiễm virus.
Tùy vào vị trí và mức độ tổn thương, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp, thường kết hợp với theo dõi định kỳ để kiểm soát tái phát.
Điều trị tổn thương tiền ung thư
Đối với phụ nữ có tổn thương tế bào cổ tử cung, các phương pháp điều trị bao gồm:
- Khoét chóp cổ tử cung (LEEP): Loại bỏ vùng tế bào bất thường.
- Phẫu thuật lạnh (cryosurgery): Đông lạnh tế bào tổn thương.
- Theo dõi định kỳ: Trường hợp tổn thương nhẹ có thể tự hồi phục, bác sĩ sẽ theo dõi chặt chẽ.
HPV có thể tự khỏi không?
Ở hầu hết người khỏe mạnh, hệ miễn dịch có thể tự đào thải virus HPV trong vòng 1–2 năm. Tuy nhiên, không thể xác định ai sẽ khỏi và ai có nguy cơ bị biến chứng, nên việc kiểm tra định kỳ và tiêm vắc-xin vẫn là chiến lược quan trọng.
Phòng ngừa nhiễm trùng HPV
Tiêm vắc-xin HPV
Vắc-xin HPV là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa nhiễm các chủng nguy cơ cao. Hai loại vắc-xin phổ biến hiện nay:
- Gardasil: Phòng ngừa 4 chủng HPV (6, 11, 16, 18), dành cho cả nam và nữ.
- Cervarix: Tập trung phòng ngừa HPV-16 và HPV-18, chủ yếu dùng cho nữ.
Thời điểm tiêm lý tưởng: Từ 9 đến 26 tuổi, chưa từng quan hệ tình dục. Tuy nhiên, người trưởng thành đến 45 tuổi vẫn có thể tiêm nếu chưa nhiễm virus.
Quan hệ tình dục an toàn
Dù không thể ngăn ngừa 100% việc lây nhiễm HPV, nhưng sử dụng bao cao su và hạn chế số lượng bạn tình sẽ giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh.
Khám sức khỏe định kỳ
Phụ nữ từ 21 tuổi trở lên nên thực hiện xét nghiệm PAP smear và HPV DNA định kỳ. Nam giới nếu có triệu chứng hoặc có bạn tình nhiễm HPV cần đi khám sớm để được tầm soát.
Những hiểu lầm thường gặp về HPV
Chỉ phụ nữ mới bị nhiễm HPV?
Thực tế, cả nam và nữ đều có thể nhiễm HPV. Tuy nhiên, nam giới ít được tầm soát nên thường phát hiện muộn và dễ lây cho bạn tình.
Đã tiêm vắc-xin thì không cần xét nghiệm?
Vắc-xin không thể bảo vệ khỏi tất cả các chủng HPV. Vì vậy, phụ nữ vẫn cần tầm soát ung thư cổ tử cung định kỳ ngay cả sau khi tiêm phòng.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Nhiễm HPV có chữa khỏi được không?
Hiện chưa có thuốc điều trị dứt điểm HPV. Tuy nhiên, phần lớn người khỏe mạnh có thể tự loại bỏ virus sau một thời gian.
2. Nhiễm HPV có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?
HPV không trực tiếp gây vô sinh nhưng có thể gây ra tổn thương cổ tử cung, ảnh hưởng đến khả năng mang thai nếu không được điều trị đúng cách.
3. Người đã nhiễm HPV có nên tiêm vắc-xin không?
Có. Dù đã nhiễm một chủng, vắc-xin vẫn giúp phòng ngừa các chủng HPV khác mà bạn chưa từng mắc phải.
4. Bao lâu nên tầm soát HPV một lần?
Phụ nữ từ 21–65 tuổi nên làm PAP smear mỗi 3 năm hoặc xét nghiệm HPV DNA mỗi 5 năm nếu kết quả bình thường.
Kết luận
Nhiễm trùng HPV là một vấn đề y tế nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát nếu được phát hiện sớm. Việc chủ động tiêm vắc-xin, duy trì quan hệ tình dục lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ là những bước quan trọng giúp bạn bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi các hậu quả nghiêm trọng do HPV gây ra.
Hãy nhớ rằng, hiểu biết đúng đắn là liều “vắc-xin” đầu tiên để phòng bệnh. Tại ThuVienBenh.com, bạn luôn có thể tìm thấy thông tin y khoa chính xác, cập nhật và đáng tin cậy từ các chuyên gia.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.