Trong những năm gần đây, nhiễm trùng bệnh viện đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất của ngành y tế không chỉ tại Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 7 trong 100 bệnh nhân nhập viện tại các nước phát triển và 15 trong 100 bệnh nhân tại các nước đang phát triển mắc phải nhiễm khuẩn liên quan chăm sóc y tế. Đây là nguyên nhân âm thầm làm gia tăng tỷ lệ tử vong, kéo dài thời gian điều trị, tăng chi phí y tế và làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống người bệnh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất, nguyên nhân, hệ quả và cách phòng tránh căn bệnh nguy hiểm này.
1. Nhiễm Trùng Bệnh Viện Là Gì?
Nhiễm trùng bệnh viện, hay còn gọi là nhiễm khuẩn bệnh viện hoặc nhiễm khuẩn liên quan chăm sóc y tế (Healthcare-Associated Infections – HAI), là những nhiễm khuẩn xảy ra trong quá trình bệnh nhân điều trị tại bệnh viện, phòng khám, hoặc cơ sở y tế khác mà trước đó người bệnh không mắc. Định nghĩa này áp dụng khi nhiễm khuẩn khởi phát sau 48 giờ nhập viện, hoặc trong vòng 30 ngày sau phẫu thuật.
Theo các chuyên gia y tế, nhiễm khuẩn bệnh viện có thể ảnh hưởng đến bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể, trong đó phổ biến nhất là:
- Nhiễm khuẩn đường tiết niệu liên quan ống thông tiểu
- Viêm phổi liên quan thở máy (VAP)
- Nhiễm khuẩn huyết do catheter tĩnh mạch
- Nhiễm khuẩn vết mổ sau phẫu thuật
2. Nguyên Nhân Dẫn Đến Nhiễm Trùng Bệnh Viện
Nguyên nhân gây ra nhiễm khuẩn bệnh viện vô cùng đa dạng, liên quan chặt chẽ tới môi trường bệnh viện, quy trình chăm sóc y tế, đặc điểm người bệnh và đặc tính của các vi sinh vật gây bệnh.
2.1. Môi Trường Bệnh Viện Đặc Thù
Bệnh viện là nơi tập trung nhiều bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu, đồng thời cũng là môi trường tồn tại dày đặc các vi sinh vật kháng thuốc. Một số vi khuẩn đa kháng thuốc thường gặp tại bệnh viện bao gồm: Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa, MRSA, VRE… Những vi khuẩn này không chỉ khó điều trị mà còn có khả năng sống dai dẳng trên các bề mặt trong thời gian dài.
2.2. Các Thủ Thuật Xâm Lấn
Các kỹ thuật y tế hiện đại giúp cứu sống nhiều bệnh nhân nhưng cũng vô tình mở đường cho vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể như: đặt catheter, thông tiểu, nội khí quản, can thiệp mạch máu… Nếu quy trình vô khuẩn không đảm bảo, nguy cơ nhiễm khuẩn càng cao.
2.3. Hệ Miễn Dịch Người Bệnh Yếu
Bệnh nhân đang điều trị tích cực, người già, trẻ sơ sinh, người mắc các bệnh mạn tính (tiểu đường, ung thư, HIV/AIDS) có hệ miễn dịch suy giảm nên rất dễ bị vi khuẩn tấn công ngay cả khi tiếp xúc với lượng vi sinh vật nhỏ.
2.4. Nhân Viên Y Tế Và Quy Trình Kiểm Soát Nhiễm Khuẩn
Trong nhiều trường hợp, chính nhân viên y tế lại vô tình trở thành cầu nối lây lan mầm bệnh nếu không tuân thủ nghiêm túc quy trình rửa tay, thay găng, vệ sinh môi trường bệnh viện đúng chuẩn.
3. Những Đối Tượng Dễ Bị Nhiễm Trùng Bệnh Viện
Không phải ai cũng có nguy cơ mắc nhiễm khuẩn bệnh viện như nhau. Một số đối tượng đặc biệt dễ tổn thương bao gồm:
- Bệnh nhân nằm viện lâu ngày, đặc biệt là tại khoa hồi sức tích cực (ICU).
- Người bệnh cần can thiệp thủ thuật xâm lấn như ống thông tiểu, catheter tĩnh mạch trung tâm, nội khí quản, máy thở…
- Người có hệ miễn dịch yếu: ung thư, ghép tạng, suy tủy, HIV/AIDS, bệnh nhân đang dùng thuốc ức chế miễn dịch.
- Người già yếu, trẻ sơ sinh non tháng, người bệnh mắc tiểu đường lâu năm.
4. Các Biểu Hiện Nhận Biết Nhiễm Trùng Bệnh Viện
Tùy theo vị trí và mức độ nhiễm khuẩn mà các triệu chứng có thể khác nhau. Tuy nhiên, một số dấu hiệu cảnh báo chung thường gặp như sau:
4.1. Nhiễm Khuẩn Đường Tiết Niệu
- Tiểu buốt, tiểu rắt, nước tiểu đục, có mủ hoặc máu.
- Đau bụng dưới, sốt, cảm giác ớn lạnh khi đi tiểu.
4.2. Nhiễm Khuẩn Hô Hấp (Viêm Phổi Bệnh Viện)
- Khó thở tăng dần, ho có đờm xanh, vàng, đục.
- Sốt cao, đau ngực, thở nhanh, tím môi.
4.3. Nhiễm Khuẩn Vết Mổ
- Vết thương đỏ, sưng nóng, chảy dịch mủ bất thường.
- Sốt dai dẳng không rõ nguyên nhân.
4.4. Nhiễm Khuẩn Huyết
- Sốt cao đột ngột, rét run, hạ huyết áp.
- Rối loạn ý thức, thở nhanh, tim đập nhanh, suy đa tạng.
Đây mới chỉ là phần đầu của bài viết. Để đảm bảo đầy đủ nội dung chuyên sâu, bài viết sẽ tiếp tục ở phần sau với các nội dung:
- Biến chứng nguy hiểm của nhiễm trùng bệnh viện
- Chẩn đoán và xét nghiệm cần thiết
- Nguyên tắc điều trị nhiễm khuẩn bệnh viện
- Biện pháp phòng ngừa hiệu quả
- Kết luận và lời khuyên từ chuyên gia
- FAQ giải đáp thắc mắc thường gặp
5. Biến Chứng Nguy Hiểm Của Nhiễm Trùng Bệnh Viện
Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, nhiễm khuẩn bệnh viện có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới tính mạng người bệnh và chất lượng điều trị.
5.1. Kéo Dài Thời Gian Nằm Viện
Người bệnh mắc nhiễm khuẩn bệnh viện thường phải điều trị kháng sinh kéo dài, thậm chí điều trị đặc biệt tại khoa hồi sức tích cực, dẫn đến thời gian nằm viện lâu hơn dự kiến.
5.2. Tăng Nguy Cơ Biến Chứng Nặng
Một số biến chứng nghiêm trọng có thể gặp phải bao gồm:
- Suy hô hấp cấp, phải thở máy dài ngày
- Nhiễm khuẩn huyết dẫn tới sốc nhiễm khuẩn, suy đa cơ quan
- Viêm nội tâm mạc, viêm màng não mủ
- Suy thận cấp, hoại tử mô tại vị trí nhiễm khuẩn
5.3. Gia Tăng Chi Phí Điều Trị
Theo thống kê, chi phí điều trị cho một trường hợp nhiễm khuẩn bệnh viện có thể gấp 2 – 5 lần so với chi phí điều trị bệnh lý ban đầu, bao gồm chi phí thuốc kháng sinh mạnh, hồi sức tích cực, chăm sóc đặc biệt và xét nghiệm liên tục.
5.4. Tăng Tỷ Lệ Tử Vong
Nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ tử vong do nhiễm khuẩn bệnh viện, đặc biệt là nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi liên quan thở máy, có thể lên tới 30 – 70% nếu không được xử trí đúng và kịp thời.
6. Chẩn Đoán Nhiễm Khuẩn Bệnh Viện
Để xác định chính xác nhiễm khuẩn bệnh viện, bác sĩ sẽ dựa vào lâm sàng kết hợp xét nghiệm cận lâm sàng:
6.1. Lâm Sàng
- Dấu hiệu nhiễm trùng tại chỗ: sưng, nóng, đỏ, đau, mủ
- Dấu hiệu toàn thân: sốt, rét run, mệt mỏi, suy hô hấp
6.2. Cận Lâm Sàng
- Xét nghiệm công thức máu (bạch cầu tăng, CRP, Procalcitonin…)
- Cấy máu, cấy dịch mủ, nước tiểu, đờm tìm vi khuẩn
- Chẩn đoán hình ảnh: X-quang phổi, siêu âm, CT-scan…
7. Nguyên Tắc Điều Trị Nhiễm Trùng Bệnh Viện
Việc điều trị nhiễm khuẩn bệnh viện đòi hỏi phải tuân thủ phác đồ chặt chẽ, lựa chọn kháng sinh hợp lý dựa trên kết quả kháng sinh đồ:
7.1. Kháng Sinh Đúng, Đủ, Đúng Thời Điểm
Sử dụng kháng sinh phổ rộng ngay từ đầu, sau đó chỉnh kháng sinh theo kháng sinh đồ. Thời gian điều trị kéo dài từ 10-21 ngày tuỳ mức độ.
7.2. Điều Trị Hỗ Trợ
- Hồi sức tích cực: thở máy, lọc máu nếu cần
- Truyền dịch, điều chỉnh điện giải, dinh dưỡng hợp lý
- Kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp, các bệnh lý nền
7.3. Loại Bỏ Nguyên Nhân
Rút bỏ các dụng cụ xâm lấn không cần thiết, thay đổi catheter khi nghi nhiễm khuẩn, chăm sóc vết mổ đúng quy trình.
8. Biện Pháp Phòng Ngừa Nhiễm Trùng Bệnh Viện
Phòng ngừa nhiễm khuẩn bệnh viện không chỉ là trách nhiệm của nhân viên y tế mà còn cần sự hợp tác từ người bệnh và người nhà.
8.1. Đối Với Nhân Viên Y Tế
- Tuân thủ nghiêm ngặt quy trình rửa tay 6 bước của WHO
- Khử khuẩn, vô khuẩn đúng quy định trong tất cả thủ thuật
- Hạn chế sử dụng kháng sinh bừa bãi, tuân thủ hướng dẫn điều trị
8.2. Đối Với Bệnh Nhân
- Tuân thủ hướng dẫn chăm sóc cá nhân trong quá trình nằm viện
- Báo ngay cho nhân viên y tế khi có bất thường
- Không tự ý rút, tháo các thiết bị y tế đang sử dụng
8.3. Đối Với Cơ Sở Y Tế
- Đảm bảo vệ sinh môi trường bệnh viện thường xuyên
- Xây dựng hệ thống kiểm soát nhiễm khuẩn hiệu quả
- Đào tạo, nâng cao nhận thức cho nhân viên y tế
9. Kết Luận
Nhiễm khuẩn bệnh viện là mối nguy hiểm thầm lặng, gây ra nhiều hệ lụy nặng nề về sức khỏe, kinh tế cho người bệnh và toàn xã hội. Việc phòng ngừa nhiễm khuẩn bệnh viện cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhân viên y tế, người bệnh, người nhà và hệ thống quản lý bệnh viện. Đảm bảo kiểm soát nhiễm khuẩn tốt chính là chìa khóa nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và giảm tỷ lệ tử vong do các biến chứng nhiễm khuẩn.
Hãy chủ động bảo vệ chính mình và người thân bằng việc tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế khi điều trị nội trú tại bệnh viện.
10. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
1. Nhiễm khuẩn bệnh viện có lây từ người bệnh sang người bệnh không?
Có. Nhiễm khuẩn bệnh viện có thể lây lan qua tay nhân viên y tế, dụng cụ y tế, không khí hoặc bề mặt bị nhiễm khuẩn nếu không kiểm soát tốt vệ sinh vô khuẩn.
2. Làm sao để người bệnh phòng tránh nhiễm khuẩn bệnh viện?
Tuân thủ tốt các hướng dẫn của nhân viên y tế: giữ vệ sinh thân thể, vệ sinh tay đúng cách, không tự ý tháo gỡ các thiết bị y tế, thông báo kịp thời khi có dấu hiệu bất thường.
3. Nhiễm khuẩn bệnh viện có nguy hiểm không?
Rất nguy hiểm. Có thể gây suy đa tạng, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi nặng, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.
4. Người nhà bệnh nhân cần làm gì để hạn chế lây nhiễm?
Hạn chế tiếp xúc gần, tuân thủ quy định vệ sinh, đeo khẩu trang, vệ sinh tay khi vào ra khu vực chăm sóc bệnh nhân.
5. Tại sao nhiễm khuẩn bệnh viện ngày càng khó điều trị?
Do sự gia tăng của các vi khuẩn đa kháng thuốc khiến việc lựa chọn kháng sinh điều trị trở nên hạn chế, thời gian điều trị kéo dài, chi phí cao và tiên lượng xấu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.