Ngất Xỉu: Hiện Tượng Mất Ý Thức Đột Ngột Không Nên Xem Nhẹ

Ngất xỉu không phải là một hiện tượng hiếm gặp. Trên thực tế, khoảng 20% dân số thế giới đã từng trải qua ít nhất một lần ngất trong đời. Tuy thoáng qua và thường không để lại hậu quả, nhưng ngất xỉu đôi khi là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nguy hiểm tiềm ẩn như rối loạn nhịp tim, thiếu máu não hay tổn thương thần kinh.

Tại ThuVienBenh.com, chúng tôi cung cấp thông tin y khoa chính xác, dễ hiểu để giúp bạn nhận diện, xử trí và phòng ngừa tình trạng ngất xỉu một cách hiệu quả nhất.

“Tôi đang đứng xếp hàng thì bất chợt mọi thứ tối sầm lại. Khi tỉnh dậy, tôi đã nằm dưới đất với nhiều người xung quanh hỏi han. Bác sĩ nói đó là một cơn ngất xỉu do tụt huyết áp đột ngột.” – Minh T., 28 tuổi, TP.HCM

Ngất xỉu là gì?

Ngất xỉu (tên y học: syncope) là tình trạng mất ý thức tạm thời, thường xảy ra do giảm lưu lượng máu đến não. Người bệnh có thể phục hồi nhanh chóng sau vài giây đến vài phút mà không cần can thiệp y tế sâu.

Ngất xỉu thường dễ bị nhầm lẫn với động kinh hoặc các tình trạng thần kinh khác. Tuy nhiên, ngất xỉu không liên quan đến hoạt động điện não bất thường mà chủ yếu do thiếu máu não thoáng qua.

Theo thống kê của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), khoảng 1/3 số ca ngất là do nguyên nhân tim mạch, và có thể gây tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

Nguyên nhân gây ngất xỉu

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến ngất xỉu, từ lành tính đến nguy hiểm. Việc phân loại nguyên nhân sẽ giúp việc chẩn đoán và điều trị chính xác hơn.

1. Do tim mạch

• Rối loạn nhịp tim: tim đập quá nhanh (nhịp nhanh kịch phát trên thất) hoặc quá chậm (block nhĩ thất độ cao) làm giảm lượng máu bơm đến não.
• Hẹp van động mạch chủ: làm cản trở lưu thông máu ra khỏi tim.
• Suy tim: khiến khả năng bơm máu kém hiệu quả, đặc biệt khi đứng hoặc gắng sức.

2. Do thần kinh

• Phản xạ thần kinh phế vị (vasovagal syncope): thường xảy ra khi xúc động mạnh, đau đớn, hoặc đứng quá lâu. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất ở người trẻ khỏe mạnh.
• Ngất do thần kinh thực vật: thường gặp ở người lớn tuổi, đặc biệt sau bữa ăn hoặc sau khi đứng dậy đột ngột.

3. Do tư thế và môi trường

• Thay đổi tư thế quá nhanh từ nằm sang đứng (tụt huyết áp tư thế đứng).
• Đứng hoặc ngồi yên quá lâu trong môi trường nóng bức, thiếu không khí.

4. Do các yếu tố khác

• Mất nước hoặc thiếu máu: khiến huyết áp tụt đột ngột.
• Hạ đường huyết: thường gặp ở người tiểu đường hoặc bỏ bữa.
• Tác dụng phụ của thuốc: như thuốc hạ huyết áp, lợi tiểu, an thần.

Triệu chứng cảnh báo trước khi ngất xỉu

Trước khi ngất, nhiều người thường cảm nhận được một số dấu hiệu cảnh báo. Nhận biết sớm những dấu hiệu này giúp bạn hoặc người thân có biện pháp phòng ngừa kịp thời.

1. Cảm giác choáng váng, quay cuồng

Đây là biểu hiện đầu tiên và phổ biến nhất. Người bệnh cảm thấy mất thăng bằng, đầu óc quay cuồng như sắp ngã.

2. Mờ mắt, ù tai, buồn nôn

Nhìn thấy ánh sáng mờ, tối sầm lại hoặc tai nghe như có tiếng ù ù. Kèm theo đó có thể là buồn nôn hoặc đau đầu nhẹ.

3. Nhịp tim bất thường

Người bệnh có thể cảm thấy tim đập quá nhanh, rung mạnh hoặc ngắt quãng. Đây là dấu hiệu cảnh báo ngất do tim mạch.

4. Da tái nhợt, toát mồ hôi lạnh

Đặc biệt ở lòng bàn tay, trán. Đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị thiếu máu não nghiêm trọng.

Cách xử trí khi gặp người bị ngất xỉu

Khi gặp người bị ngất xỉu, phản ứng đúng và kịp thời có thể cứu sống và ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là các bước xử trí đơn giản nhưng hiệu quả:

1. Đặt người nằm đầu thấp, chân cao

Giúp máu dồn về não nhanh hơn. Có thể kê chân người bệnh lên gối hoặc ba lô trong khoảng 10-15 phút.

2. Nới lỏng quần áo, tạo không gian thông thoáng

Mở nút áo, tháo cà vạt, di chuyển người bệnh ra nơi thoáng khí hoặc bật quạt nhẹ nếu trong phòng kín.

3. Quan sát hô hấp và gọi cấp cứu nếu cần

Nếu sau 1-2 phút người bệnh không tỉnh lại, có dấu hiệu ngưng thở, co giật hoặc tím tái, cần gọi cấp cứu ngay (115).

Lưu ý: Không cố nâng người bệnh ngồi dậy hoặc cho uống nước khi chưa tỉnh táo, tránh gây sặc.

Khi nào ngất xỉu là dấu hiệu nguy hiểm?

Dù phần lớn các trường hợp ngất xỉu là lành tính, nhưng trong một số tình huống, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nghiêm trọng cần được can thiệp y tế kịp thời.

1. Ngất xỉu kèm theo co giật, đau ngực, khó thở

Đây có thể là biểu hiện của cơn nhồi máu cơ tim, đột quỵ, hoặc rối loạn thần kinh trung ương. Cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

2. Ngất xỉu tái diễn nhiều lần trong thời gian ngắn

Thường là dấu hiệu của bệnh lý nền chưa được chẩn đoán như bệnh tim, rối loạn thần kinh thực vật hoặc thiếu máu nặng.

3. Người bệnh có tiền sử bệnh tim mạch hoặc đái tháo đường

Ngất trong các đối tượng này có nguy cơ dẫn đến biến chứng nặng như rung thất, ngừng tim, hôn mê do hạ đường huyết.

Phương pháp chẩn đoán nguyên nhân ngất xỉu

Việc xác định nguyên nhân ngất xỉu cần phối hợp giữa khai thác bệnh sử kỹ lưỡng và các xét nghiệm hỗ trợ phù hợp. Các bước thường được thực hiện bao gồm:

1. Khai thác bệnh sử

• Thời điểm xảy ra ngất, hoàn cảnh (đang đứng, sau ăn, sau xúc động,…)
• Tiền sử bệnh lý nền: tim mạch, thần kinh, đái tháo đường
• Tình trạng tái diễn, tần suất ngất

2. Đo huyết áp và điện tâm đồ (ECG)

Điện tâm đồ giúp phát hiện rối loạn nhịp tim hoặc dấu hiệu thiếu máu cơ tim, nguyên nhân nguy hiểm cần xử trí chuyên sâu.

3. Test bàn nghiêng (Tilt Table Test)

Được chỉ định khi nghi ngờ ngất do thần kinh thực vật. Người bệnh được đặt trên bàn nghiêng ở nhiều góc khác nhau để quan sát huyết áp và nhịp tim.

Điều trị và phòng ngừa ngất xỉu

1. Điều trị nguyên nhân

Việc điều trị hiệu quả đòi hỏi phải xử lý tận gốc nguyên nhân:

• Ngất do tim mạch: điều trị rối loạn nhịp, đặt máy tạo nhịp nếu cần
• Ngất do hạ huyết áp tư thế: dùng thuốc co mạch, huấn luyện đứng lên từ từ
• Ngất do vasovagal: hướng dẫn tránh yếu tố khởi phát, tập luyện thể dục nhẹ nhàng

2. Thay đổi lối sống

• Uống đủ nước (2–2,5 lít/ngày), đặc biệt trong thời tiết nóng
• Tránh đứng lâu, đặc biệt ở nơi đông người, nóng nực
• Không thay đổi tư thế đột ngột từ nằm sang đứng
• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tránh bỏ bữa

3. Theo dõi y tế định kỳ

Người từng bị ngất xỉu nên thăm khám định kỳ với chuyên khoa tim mạch hoặc thần kinh để tầm soát và điều chỉnh điều trị nếu cần thiết.

Lời kết

Ngất xỉu không phải lúc nào cũng là vấn đề nghiêm trọng, nhưng cũng không nên xem nhẹ. Nhận biết được nguyên nhân và dấu hiệu cảnh báo là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và người thân khỏi những rủi ro tiềm ẩn.

Hãy luôn lưu ý đến những thay đổi bất thường trong cơ thể, đặc biệt khi ngất xỉu xảy ra lặp lại hoặc đi kèm với các triệu chứng nghiêm trọng. Đừng ngần ngại đến bệnh viện kiểm tra để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Ngất xỉu có nguy hiểm không?

Phần lớn các ca ngất xỉu là lành tính. Tuy nhiên, nếu ngất xảy ra thường xuyên hoặc kèm theo triệu chứng bất thường (đau ngực, co giật, khó thở), đó có thể là dấu hiệu của bệnh lý nguy hiểm cần được khám kỹ lưỡng.

Ngất xỉu có phải do thiếu máu não không?

Có thể. Một trong những nguyên nhân phổ biến của ngất là do giảm lưu lượng máu tạm thời đến não, gây ra thiếu máu não cấp.

Có thể ngăn ngừa ngất xỉu không?

Trong nhiều trường hợp, hoàn toàn có thể. Việc duy trì lối sống lành mạnh, uống đủ nước, ăn uống điều độ và tránh yếu tố khởi phát (như đứng lâu, môi trường nóng) là rất quan trọng.

Trẻ em có thể bị ngất xỉu không?

Có. Trẻ em cũng có thể ngất do các nguyên nhân như sợ hãi, đau, sốc cảm xúc hoặc do các rối loạn tim bẩm sinh.

Nên làm gì khi bị ngất xỉu nhiều lần?

Bạn nên đi khám chuyên khoa tim mạch hoặc thần kinh càng sớm càng tốt để xác định nguyên nhân và điều trị phù hợp. Không nên tự ý dùng thuốc hoặc chủ quan bỏ qua triệu chứng.

📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín

🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.