Thính lực là giác quan quan trọng giúp con người kết nối với thế giới xung quanh thông qua âm thanh. Tuy nhiên, không ít người đang phải đối mặt với tình trạng mất thính lực, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và giao tiếp hàng ngày. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 466 triệu người trên thế giới bị suy giảm thính lực nghiêm trọng, và con số này dự kiến tăng lên đến 900 triệu vào năm 2050.[1] Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một cách chi tiết về mất thính lực: từ định nghĩa, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết cho đến các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Mất Thính Lực Là Gì?
Định nghĩa và các mức độ mất thính lực
Mất thính lực là hiện tượng giảm khả năng nghe âm thanh so với mức bình thường, có thể xảy ra ở một hoặc cả hai tai. Mức độ mất thính lực được phân loại dựa trên ngưỡng nghe (dB HL – decibel hearing level) như sau:
- Mất thính lực nhẹ: Ngưỡng nghe từ 26-40 dB, người bệnh có thể khó nghe tiếng thì thầm hoặc nói chuyện nhẹ.
- Mất thính lực trung bình: Ngưỡng nghe từ 41-55 dB, gây khó khăn trong nghe và hiểu lời nói bình thường.
- Mất thính lực nặng: Ngưỡng nghe từ 56-70 dB, người bệnh gần như không nghe được âm thanh bình thường.
- Mất thính lực rất nặng hoặc điếc: Ngưỡng nghe trên 70 dB, gần như không nghe được âm thanh nào.
Phân loại theo y học: dẫn truyền, tiếp nhận, hỗn hợp
Mất thính lực được chia làm ba loại chính theo cơ chế tổn thương:
- Mất thính lực dẫn truyền: Do tổn thương hoặc tắc nghẽn tại phần tai ngoài hoặc tai giữa, âm thanh không thể truyền đến tai trong hiệu quả. Nguyên nhân thường gặp là viêm tai giữa, ráy tai nhiều, màng nhĩ thủng.
- Mất thính lực tiếp nhận: Do tổn thương tại tai trong hoặc dây thần kinh thính giác, ví dụ như thoái hóa tế bào thần kinh, chấn thương đầu, lão hóa, hoặc do độc tố thuốc.
- Mất thính lực hỗn hợp: Kết hợp cả hai cơ chế trên.
Tình trạng phổ biến ở người lớn tuổi và trẻ em
Mất thính lực không chỉ xảy ra ở người cao tuổi mà còn ảnh hưởng đến trẻ em và người trưởng thành. Ở người già, nguyên nhân chính thường là thoái hóa tế bào thần kinh do tuổi tác (presbycusis). Trong khi đó, trẻ nhỏ có thể bị mất thính lực bẩm sinh hoặc do nhiễm trùng tai tái phát.
Dấu Hiệu Cảnh Báo Mất Thính Lực
Các triệu chứng thường gặp
Việc nhận biết sớm dấu hiệu mất thính lực rất quan trọng để điều trị kịp thời. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Khó nghe rõ lời nói, phải nhờ người nói to hoặc lặp lại.
- Cảm giác ù tai hoặc nghe tiếng vọng không rõ nguồn.
- Gặp khó khăn khi nghe trong môi trường ồn ào.
- Nghe tiếng nhỏ hoặc âm thanh như bị lấn át.
- Tránh các hoạt động xã hội vì khó giao tiếp.
Mất thính lực đột ngột vs. mất dần
Mất thính lực có thể xảy ra đột ngột hoặc từ từ:
- Mất thính lực đột ngột: Xảy ra nhanh trong vài giờ đến vài ngày, cần đi khám ngay vì có thể hồi phục nếu được xử trí sớm.
- Mất thính lực dần dần: Thường do lão hóa hoặc tổn thương mạn tính, người bệnh thường không để ý đến cho đến khi trở nên rõ rệt.
Cách tự kiểm tra khả năng nghe
Bạn có thể tự kiểm tra thính lực cơ bản bằng cách:
- Nghe người khác nói ở khoảng cách xa mà không nhìn mặt.
- Kiểm tra phản ứng khi nghe âm thanh nhỏ như tiếng đồng hồ, tiếng còi xe.
- Nhờ người thân quan sát dấu hiệu khó nghe hoặc nói lặp lại.
Nếu có dấu hiệu nghi ngờ, nên đến khám chuyên khoa để được đo thính lực chính xác.
Nguyên Nhân Gây Mất Thính Lực
Nguyên nhân bẩm sinh và di truyền
Mất thính lực bẩm sinh chiếm khoảng 1-3/1000 trẻ sinh ra và có thể do:
- Di truyền từ gia đình với các gen gây điếc.
- Nhiễm trùng khi mang thai như rubella, toxoplasma.
- Chấn thương hoặc sinh non, thiếu oxy lúc sinh.
Nhiễm trùng, viêm tai, chấn thương
Nhiễm trùng tai giữa tái phát nhiều lần, viêm tai trong hoặc chấn thương vùng đầu có thể gây tổn thương cấu trúc thính giác dẫn đến mất thính lực. Đặc biệt ở trẻ em, viêm tai giữa không điều trị đúng có thể để lại hậu quả nghiêm trọng.
Do tiếp xúc tiếng ồn, dùng thuốc ototoxic
Tiếng ồn lớn kéo dài (máy công nghiệp, nhạc sống, súng đạn) là nguyên nhân phổ biến gây mất thính lực tiếp nhận. Ngoài ra, một số loại thuốc như aminoglycoside, cisplatin có thể gây độc cho tế bào thần kinh tai trong.
Các bệnh lý toàn thân: tiểu đường, cao huyết áp
Bệnh mạn tính như tiểu đường, cao huyết áp làm giảm tuần hoàn máu đến tai, khiến tế bào thần kinh thính giác bị tổn thương từ từ. Các bệnh này làm tăng nguy cơ mất thính lực ở người lớn tuổi.
Biến Chứng và Tác Động Tâm Lý
Ảnh hưởng đến giao tiếp và xã hội
Mất thính lực gây khó khăn trong giao tiếp, khiến người bệnh dần rút lui khỏi các hoạt động xã hội, gây cảm giác cô lập và bất lực.
Trầm cảm, cô lập, suy giảm nhận thức
Nhiều nghiên cứu cho thấy mất thính lực liên quan mật thiết đến tăng nguy cơ trầm cảm, suy giảm nhận thức và thậm chí sa sút trí tuệ ở người cao tuổi.[2]
Tác động đến trẻ nhỏ: chậm nói, học tập kém
Ở trẻ em, mất thính lực ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển ngôn ngữ và học tập, nếu không được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.
Phương Pháp Chẩn Đoán Mất Thính Lực
Khám chuyên khoa Tai Mũi Họng
Khi nghi ngờ mất thính lực, bước đầu tiên là khám kỹ lưỡng tại chuyên khoa Tai Mũi Họng để kiểm tra cấu trúc tai ngoài, tai giữa, và loại trừ các nguyên nhân dẫn truyền như ráy tai, viêm nhiễm hoặc tổn thương màng nhĩ.
Đo thính lực, đo nhĩ lượng
Đo thính lực (audiometry) là phương pháp tiêu chuẩn để xác định mức độ và loại mất thính lực. Người bệnh sẽ được làm bài kiểm tra nghe nhiều tần số khác nhau để đo ngưỡng nghe và khả năng nhận diện âm thanh.
Đo nhĩ lượng giúp đánh giá chức năng của tai giữa bằng cách đo áp lực trong khoang tai, phát hiện các rối loạn như dịch tai giữa, mất đàn hồi của màng nhĩ.
Xét nghiệm hình ảnh nếu nghi ngờ tổn thương thực thể
Trong một số trường hợp nghi ngờ tổn thương dây thần kinh thính giác hoặc khối u trong sọ, các xét nghiệm hình ảnh như MRI hoặc CT scan sẽ được chỉ định để khảo sát chi tiết.
Điều Trị Mất Thính Lực
Điều trị nội khoa – dùng thuốc nếu có viêm
Nếu mất thính lực do viêm nhiễm tai giữa hoặc tai trong, bác sĩ sẽ kê thuốc kháng sinh hoặc corticoid để kiểm soát viêm và bảo vệ thính lực. Trong trường hợp mất thính lực đột ngột, điều trị nội khoa kịp thời có thể giúp hồi phục phần lớn khả năng nghe.
Dụng cụ hỗ trợ nghe – máy trợ thính, cấy ốc tai điện tử
Khi mất thính lực không thể hồi phục hoàn toàn, các thiết bị hỗ trợ nghe như máy trợ thính là lựa chọn hàng đầu giúp người bệnh cải thiện khả năng giao tiếp. Máy trợ thính khuếch đại âm thanh, phù hợp với đa số các mức độ mất thính lực.
Đối với trường hợp mất thính lực nặng hoặc điếc sâu, cấy ốc tai điện tử (cochlear implant) là giải pháp hiện đại, giúp kích thích trực tiếp dây thần kinh thính giác, mang lại âm thanh cho người bệnh.
Phục hồi chức năng thính giác – huấn luyện nghe, ngôn ngữ trị liệu
Bên cạnh việc sử dụng thiết bị, người bệnh thường cần trải qua các chương trình phục hồi chức năng, bao gồm huấn luyện nghe và trị liệu ngôn ngữ, nhằm tối ưu hóa khả năng nhận biết âm thanh và giao tiếp trong đời sống.
Phòng Ngừa Mất Thính Lực
Hạn chế tiếp xúc tiếng ồn
Tiếng ồn là nguyên nhân phổ biến gây mất thính lực tiếp nhận. Hạn chế tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn lớn, sử dụng nút bịt tai khi làm việc trong môi trường ồn ào, hay khi tham gia các hoạt động giải trí như nghe nhạc với âm lượng vừa phải là biện pháp quan trọng để bảo vệ thính lực.
Sử dụng tai nghe đúng cách
Tai nghe cá nhân nên được sử dụng với âm lượng vừa phải (dưới 60% công suất tối đa) và không sử dụng quá 1 giờ liên tục để tránh tổn thương tế bào thần kinh tai trong.
Khám tai định kỳ và kiểm tra thính lực
Đặc biệt với người cao tuổi và những người có nguy cơ mất thính lực cao (như người làm việc trong môi trường ồn), khám tai định kỳ và đo thính lực giúp phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.
Câu Chuyện Thực Tế: Khi Ông Tôi Mất Khả Năng Nghe
Những dấu hiệu ban đầu bị bỏ qua
Ông tôi từng là người kể chuyện vui vẻ trong gia đình. Tuy nhiên, vài năm trước, ông bắt đầu có biểu hiện nghe kém, hay nhờ mọi người nói lại và thường tránh tham gia các buổi tụ họp. Ban đầu, cả nhà nghĩ do tuổi già, không ngờ đó là dấu hiệu của mất thính lực dần dần.
Ảnh hưởng đến đời sống gia đình
Sự khó khăn trong giao tiếp khiến ông cảm thấy cô lập, ít nói chuyện và dễ cáu gắt. Mọi người trong gia đình cũng gặp khó khăn trong việc kết nối với ông, ảnh hưởng đến tình cảm và sự gắn bó.
Hành trình tìm lại âm thanh với máy trợ thính
Qua khám và đo thính lực, ông được tư vấn sử dụng máy trợ thính. Ban đầu, ông hơi bỡ ngỡ nhưng chỉ sau vài tuần, khả năng nghe cải thiện rõ rệt, ông lại vui vẻ và tự tin hơn khi giao tiếp. Gia đình tôi nhận thấy giá trị to lớn của việc phát hiện và điều trị mất thính lực kịp thời.
Kết Luận
Mất thính lực là một vấn đề sức khỏe phổ biến, có thể ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống nếu không được quan tâm đúng mức. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu sớm và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp là rất cần thiết. Bảo vệ thính lực bằng cách tránh tiếng ồn, kiểm tra định kỳ và sử dụng thiết bị hỗ trợ khi cần thiết sẽ giúp duy trì khả năng nghe lâu dài.
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những kiến thức y học bổ ích, dựa trên kinh nghiệm thực tế và chuyên môn sâu sắc, để bạn và những người thân có thể chăm sóc sức khỏe thính lực một cách tốt nhất.
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
Mất thính lực có thể hồi phục hoàn toàn không?
Khả năng hồi phục tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương. Mất thính lực do viêm hoặc tắc nghẽn có thể điều trị hồi phục, còn mất thính lực do tổn thương tế bào thần kinh thường khó hồi phục hoàn toàn, nhưng có thể cải thiện bằng thiết bị trợ thính hoặc cấy ốc tai điện tử.
Làm thế nào để biết mình có bị mất thính lực?
Những dấu hiệu như khó nghe lời nói, phải hỏi lại, nghe tiếng ù tai, hoặc cảm giác nghe kém trong môi trường ồn là những cảnh báo. Bạn nên đi khám chuyên khoa để đo thính lực chính xác.
Máy trợ thính có gây hại cho tai không?
Máy trợ thính khi được điều chỉnh đúng cách và sử dụng hợp lý không gây hại mà giúp cải thiện thính lực và giao tiếp cho người bị mất thính lực.
Phòng ngừa mất thính lực hiệu quả nhất là gì?
Hạn chế tiếp xúc với tiếng ồn lớn, không lạm dụng tai nghe, khám sức khỏe định kỳ và xử lý kịp thời các bệnh lý tai mũi họng là cách tốt nhất để bảo vệ thính lực.
Người cao tuổi có nên kiểm tra thính lực định kỳ?
Có, kiểm tra thính lực định kỳ giúp phát hiện sớm suy giảm và can thiệp kịp thời, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Tham khảo và trích dẫn từ:
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.