Lymphoma màng phổi là một tình trạng hiếm gặp nhưng cực kỳ nghiêm trọng, thường bị bỏ sót trong chẩn đoán do triệu chứng không điển hình. Việc hiểu rõ bản chất, dấu hiệu nhận biết và phương pháp điều trị hiệu quả là vô cùng quan trọng để tăng khả năng sống sót và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Lymphoma màng phổi là gì?
Lymphoma màng phổi là một thể hiếm của ung thư hệ lympho, trong đó tế bào lympho ác tính phát triển tại vùng màng phổi — lớp màng mỏng bao quanh phổi và lồng ngực. Bệnh có thể là kết quả của sự lan rộng từ các lymphoma ngoài phổi hoặc khởi phát nguyên phát tại màng phổi, còn gọi là primary pleural lymphoma.
Phân loại
- Lymphoma Hodgkin: Hiếm gặp ở màng phổi, thường xuất hiện ở hạch trung thất rồi lan ra màng phổi.
- Lymphoma không Hodgkin (Non-Hodgkin): Là loại phổ biến hơn, đặc biệt là các dòng tế bào B (ví dụ: Diffuse large B-cell lymphoma – DLBCL).
Cơ chế hình thành
Không giống các ung thư phổi xuất phát từ biểu mô, lymphoma màng phổi hình thành từ sự đột biến và tăng sinh không kiểm soát của tế bào lympho tại màng phổi. Bệnh có thể lan rộng sang các cơ quan khác như hạch bạch huyết, tủy xương hoặc hệ thần kinh trung ương nếu không được điều trị sớm.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây lymphoma màng phổi vẫn chưa được xác định hoàn toàn. Tuy nhiên, một số yếu tố nguy cơ đã được ghi nhận trong nhiều nghiên cứu lâm sàng và báo cáo y văn:
- Hệ miễn dịch suy yếu: Người mắc HIV/AIDS, bệnh tự miễn hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch sau ghép tạng có nguy cơ cao hơn.
- Tiền sử nhiễm virus: Các loại virus như Epstein-Barr (EBV), Human T-lymphotropic virus (HTLV-1) có thể liên quan đến sự phát triển lymphoma.
- Viêm mạn tính: Tình trạng viêm màng phổi kéo dài (ví dụ do lao màng phổi) có thể tạo điều kiện cho tế bào lympho ác tính hình thành.
- Tiếp xúc hóa chất: Các hóa chất độc hại như benzene, dung môi hữu cơ hoặc amiăng có thể làm tăng nguy cơ biến đổi tế bào lympho.
TS.BS. Nguyễn Thị Lệ Hằng (BV Bạch Mai): “Lymphoma màng phổi là dạng ung thư hiếm nhưng có khả năng chẩn đoán nhầm với tràn dịch màng phổi thông thường. Chụp PET-CT và sinh thiết màng phổi là công cụ then chốt trong chẩn đoán chính xác.”
Triệu chứng của lymphoma màng phổi
Triệu chứng của lymphoma màng phổi thường không đặc hiệu, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp khác như viêm màng phổi, lao phổi hoặc ung thư phổi di căn. Một số biểu hiện phổ biến bao gồm:
- Khó thở: Do tràn dịch màng phổi làm hạn chế khả năng giãn nở của phổi.
- Đau ngực: Cảm giác đau âm ỉ hoặc nhói, thường tăng khi hít sâu hoặc ho.
- Ho kéo dài: Không cải thiện với thuốc thông thường.
- Sút cân không rõ lý do: Có thể đi kèm với mệt mỏi, chán ăn, sốt nhẹ kéo dài.
- Tràn dịch màng phổi tái phát: Dù đã được điều trị hút dịch nhưng vẫn tích tụ lại.
Hình ảnh X-quang và CT scan có thể cho thấy tràn dịch màng phổi hai bên, hạch trung thất to hoặc tổn thương khu trú vùng màng phổi. Tuy nhiên, chỉ sinh thiết màng phổi mới có thể xác nhận chẩn đoán.
Hình ảnh X-quang bệnh nhân lymphoma màng phổi. Nguồn: y360.vn
Phân biệt với các bệnh lý khác
Lymphoma màng phổi cần được phân biệt với các tình trạng sau để tránh điều trị sai hướng:
| Bệnh lý | Điểm giống | Điểm khác biệt |
|---|---|---|
| Tràn dịch màng phổi do lao | Khó thở, ho, tràn dịch tái phát | Test Mantoux (+), dịch màng phổi nhiều lympho nhưng không ác tính |
| Ung thư phổi di căn màng phổi | Đau ngực, ho, sụt cân | Tế bào ung thư biểu mô trong dịch, có tổn thương nguyên phát ở phổi |
| Mesothelioma (ung thư trung biểu mô màng phổi) | Tràn dịch, dày màng phổi | Thường liên quan đến amiăng, sinh thiết cho kết quả khác biệt |
Vì vậy, sự phối hợp giữa lâm sàng, hình ảnh học và xét nghiệm mô học là chìa khóa trong chẩn đoán xác định bệnh lý này.
Dữ liệu dịch tễ học
Lymphoma màng phổi chiếm dưới 1% trong tổng số các trường hợp lymphoma, theo NCBI. Một số thống kê đáng chú ý:
- Tỉ lệ mắc lymphoma nguyên phát tại màng phổi chỉ khoảng 0.3–1% tổng các lymphoma ngoại hạch.
- Nam giới có xu hướng mắc cao hơn nữ, đặc biệt ở nhóm tuổi 50–70.
- DLBCL (Diffuse Large B-cell Lymphoma) chiếm trên 70% các ca lymphoma màng phổi nguyên phát.
Sự hiếm gặp khiến nhiều bác sĩ lâm sàng dễ bỏ sót chẩn đoán ban đầu nếu không có nghi ngờ đúng mức.
Phần tiếp theo: Cùng tìm hiểu về các phương pháp chẩn đoán, điều trị tiên tiến và tiên lượng sống còn của bệnh nhân lymphoma màng phổi.
Phương pháp chẩn đoán lymphoma màng phổi
Chẩn đoán chính xác lymphoma màng phổi đòi hỏi sự phối hợp giữa lâm sàng, hình ảnh học và xét nghiệm mô học. Dưới đây là các bước thường được áp dụng trong thực hành lâm sàng:
1. Chẩn đoán hình ảnh
- Chụp X-quang ngực: Giúp phát hiện tràn dịch màng phổi, dày màng phổi hoặc tổn thương dạng khối.
- CT scan ngực: Phát hiện rõ hơn các khối u, mức độ dày màng phổi, hạch trung thất hay tổn thương phổi kèm theo.
- PET-CT: Hữu ích trong đánh giá mức độ hoạt động chuyển hóa của u và phát hiện các ổ lymphoma ngoài phổi.
2. Xét nghiệm dịch màng phổi
Chọc hút dịch màng phổi được tiến hành để:
- Đo protein, LDH, số lượng tế bào
- Phân tích tế bào học nhằm tìm tế bào ác tính
- Xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang (flow cytometry) để xác định loại tế bào lympho
3. Sinh thiết màng phổi
Sinh thiết là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán xác định. Các phương pháp bao gồm:
- Sinh thiết kim dưới hướng dẫn của CT
- Nội soi màng phổi với sinh thiết trực tiếp
- Trong một số trường hợp, phải phẫu thuật mở để lấy mô đủ lớn cho xét nghiệm mô học và hóa mô miễn dịch
4. Xét nghiệm huyết học và tủy xương
- Công thức máu toàn bộ
- LDH tăng cao là dấu hiệu gợi ý hoạt động u mạnh
- Sinh thiết tủy xương trong trường hợp nghi ngờ di căn
Điều trị lymphoma màng phổi
Điều trị lymphoma màng phổi phụ thuộc vào thể bệnh, giai đoạn, mức độ lan rộng và tình trạng sức khỏe tổng quát của người bệnh. Phác đồ điều trị cần cá nhân hóa và thường phối hợp đa phương pháp.
1. Hóa trị
Hóa trị là nền tảng điều trị chính, đặc biệt với các thể lymphoma không Hodgkin. Các phác đồ phổ biến:
- CHOP: Cyclophosphamide, Doxorubicin, Vincristine, Prednisone
- R-CHOP: Thêm Rituximab (kháng thể đơn dòng kháng CD20) đối với lymphoma tế bào B
2. Xạ trị
Xạ trị có thể áp dụng cho trường hợp khu trú, không lan rộng hoặc điều trị bổ trợ sau hóa trị nhằm kiểm soát tại chỗ.
3. Liệu pháp miễn dịch – nhắm trúng đích
Ngày nay, các thuốc sinh học đóng vai trò quan trọng trong điều trị lymphoma:
- Rituximab: Kháng thể đơn dòng phổ biến nhất trong điều trị lymphoma tế bào B
- Obinutuzumab, Ibrutinib, Venetoclax: Các thuốc mới hứa hẹn hiệu quả cao với ít tác dụng phụ hơn
4. Ghép tế bào gốc
Được chỉ định cho bệnh nhân tái phát hoặc không đáp ứng với điều trị đầu tay. Ghép tế bào gốc tự thân hoặc dị thân có thể cải thiện thời gian sống thêm lâu dài.
Tiên lượng và theo dõi
Tiên lượng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:
- Loại lymphoma (Hodgkin tiên lượng tốt hơn Non-Hodgkin ác tính cao)
- Giai đoạn bệnh tại thời điểm chẩn đoán
- Đáp ứng với hóa trị và điều trị phối hợp
Theo nghiên cứu của Journal of Clinical Oncology, tỉ lệ sống 5 năm trung bình cho lymphoma màng phổi dao động từ 30–60% tùy thuộc vào thể bệnh và phương pháp điều trị.
Theo dõi sau điều trị
- Khám định kỳ mỗi 3–6 tháng trong 2 năm đầu
- Chụp CT scan và xét nghiệm máu để phát hiện tái phát
- Tư vấn tâm lý và hỗ trợ dinh dưỡng để nâng cao chất lượng sống
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Lymphoma màng phổi có lây không?
Không. Đây là bệnh ung thư, không do virus hoặc vi khuẩn truyền nhiễm.
Tràn dịch màng phổi có phải luôn là lymphoma?
Không. Tràn dịch màng phổi có nhiều nguyên nhân như lao, suy tim, ung thư di căn… Cần sinh thiết để chẩn đoán chính xác.
Điều trị lymphoma màng phổi có khỏi hoàn toàn không?
Khả năng khỏi tùy thuộc vào loại lymphoma và giai đoạn. Một số bệnh nhân có thể đạt lui bệnh hoàn toàn nếu phát hiện sớm và điều trị tích cực.
Kết luận
Lymphoma màng phổi tuy hiếm gặp nhưng có thể gây tử vong nếu chẩn đoán muộn. Hiểu rõ triệu chứng, quy trình chẩn đoán và các lựa chọn điều trị sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong việc kiểm soát bệnh. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu như ho kéo dài, khó thở không rõ nguyên nhân hay tràn dịch màng phổi tái phát, đừng chủ quan. Hãy đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được đánh giá và can thiệp sớm.
Hành động ngay
Đặt lịch khám hô hấp hoặc ung bướu ngay hôm nay để kiểm tra và tầm soát lymphoma màng phổi sớm.
Hotline tư vấn chuyên gia: 1900 1234 | Zalo tư vấn miễn phí
✉️ Đăng ký nhận bản tin sức khỏe hàng tuần tại ThuVienBenh.com
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.