Levonorgestrel là một hormone tổng hợp nhóm progestin, nổi bật với hiệu quả tránh thai cao và khả năng ứng dụng linh hoạt. Từ thuốc tránh thai khẩn cấp đến vòng tránh thai nội tiết, Levonorgestrel đã và đang góp phần quan trọng trong việc giúp phụ nữ kiểm soát sinh sản một cách an toàn và chủ động. Nhưng không phải ai cũng hiểu đúng về cách thức hoạt động, hiệu quả cũng như rủi ro của loại hormone này.
“Tôi từng phải uống thuốc tránh thai khẩn cấp sau một sự cố ngoài ý muốn. Sau đó, tôi quyết định đặt vòng nội tiết để chủ động hơn. Cả hai đều có Levonorgestrel, nhưng cách hoạt động rất khác nhau – nhờ tìm hiểu kỹ, tôi đã có lựa chọn an toàn và phù hợp.” – Ngọc, 29 tuổi, TP.HCM
Levonorgestrel là gì?
Levonorgestrel là một dạng tổng hợp của hormone progesterone – một hormone sinh dục nữ quan trọng trong việc điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và quá trình mang thai. Hormone này có khả năng ức chế rụng trứng, làm đặc dịch nhầy cổ tử cung để ngăn chặn tinh trùng tiếp cận trứng và thay đổi nội mạc tử cung nhằm ngăn trứng đã thụ tinh làm tổ.
Levonorgestrel thường được sử dụng trong các sản phẩm tránh thai như:
- Thuốc tránh thai khẩn cấp dạng viên uống
- Vòng tránh thai nội tiết (IUS – Intrauterine System)
Khác với các loại thuốc tránh thai hàng ngày chứa estrogen và progestin, Levonorgestrel thường hoạt động độc lập mà không cần phối hợp với estrogen, giúp giảm nguy cơ các tác dụng phụ liên quan đến hormone tổng hợp như buồn nôn hoặc tăng huyết áp.
Các dạng Levonorgestrel phổ biến hiện nay
1. Thuốc tránh thai khẩn cấp chứa Levonorgestrel
Đây là dạng Levonorgestrel được sử dụng phổ biến nhất trong các tình huống quan hệ tình dục không bảo vệ hoặc thất bại trong các biện pháp tránh thai (ví dụ: rách bao cao su, quên uống thuốc). Các sản phẩm phổ biến tại Việt Nam bao gồm Postinor, Mifepristone, và Escapelle.
Liều lượng khuyến cáo: Một viên uống chứa 1.5mg Levonorgestrel, dùng trong vòng 72 giờ sau khi quan hệ. Hiệu quả cao nhất nếu dùng trong 12–24 giờ đầu tiên.
Hiệu quả tránh thai:
- Trong vòng 24 giờ: ~95%
- Trong 48 giờ: ~85%
- Trong 72 giờ: ~58%
Lưu ý: Thuốc tránh thai khẩn cấp không nên dùng quá 2 lần/tháng và không thay thế cho biện pháp tránh thai thường xuyên. Việc lạm dụng có thể gây rối loạn kinh nguyệt, giảm hiệu quả và tăng nguy cơ tác dụng phụ.
2. Vòng tránh thai nội tiết chứa Levonorgestrel
Khác với thuốc tránh thai khẩn cấp, vòng nội tiết (như Mirena, Jaydess) là một thiết bị nhỏ hình chữ T được đặt vào tử cung để giải phóng Levonorgestrel từ từ, giúp ngăn thai trong thời gian dài từ 3 đến 5 năm.
Ưu điểm nổi bật:
- Hiệu quả tránh thai lên đến 99%
- Làm giảm lượng máu kinh, giúp giảm đau bụng kinh
- Không cần nhớ uống thuốc hàng ngày
Nhược điểm: Chi phí ban đầu cao, cần bác sĩ chuyên môn thực hiện đặt vòng, có thể gây đau hoặc chảy máu nhẹ trong thời gian đầu.
Cơ chế hoạt động của Levonorgestrel trong từng dạng
Với thuốc tránh thai khẩn cấp
Levonorgestrel hoạt động chủ yếu bằng cách ức chế rụng trứng. Nếu chưa rụng trứng, thuốc sẽ ngăn cản quá trình này xảy ra. Nếu trứng đã rụng, thuốc làm đặc dịch nhầy cổ tử cung để ngăn tinh trùng gặp trứng và thay đổi nội mạc tử cung khiến trứng không thể làm tổ.
Lưu ý: Levonorgestrel không phá thai và không có tác dụng nếu trứng đã làm tổ thành công.
Với vòng tránh thai nội tiết
Vòng tránh thai nội tiết giải phóng lượng nhỏ Levonorgestrel hàng ngày trực tiếp tại tử cung. Cơ chế bao gồm:
- Làm đặc dịch nhầy cổ tử cung, ngăn tinh trùng di chuyển
- Ức chế nội mạc tử cung phát triển, ngăn trứng làm tổ
- Có thể ức chế rụng trứng ở một số người
Điểm đặc biệt là vòng tránh thai nội tiết chủ yếu tác động tại chỗ, không ảnh hưởng nhiều đến nội tiết toàn thân nên phù hợp với nhiều phụ nữ không dùng được estrogen.
Tác dụng phụ và lưu ý khi dùng Levonorgestrel
Tác dụng phụ thường gặp
Levonorgestrel, dù an toàn với phần lớn người sử dụng, vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:
- Buồn nôn, chóng mặt hoặc đau đầu
- Rối loạn kinh nguyệt: kinh đến sớm, muộn hoặc ra máu giữa kỳ
- Căng tức ngực, thay đổi tâm trạng
- Đau bụng dưới, mỏi lưng nhẹ
Đặc biệt với vòng tránh thai nội tiết, trong vài tháng đầu sau khi đặt, người dùng có thể gặp tình trạng chảy máu bất thường hoặc giảm lượng kinh đáng kể.
Khi nào nên đến bác sĩ?
Người sử dụng Levonorgestrel cần theo dõi sát sao cơ thể. Hãy đến cơ sở y tế khi gặp các biểu hiện sau:
- Ra máu âm đạo kéo dài hơn 7 ngày hoặc chảy máu nhiều bất thường
- Đau bụng dữ dội hoặc sốt cao sau khi đặt vòng
- Dấu hiệu nhiễm trùng như tiết dịch có mùi hôi, đau khi quan hệ
- Buồn nôn dữ dội, nổi mề đay, khó thở (dấu hiệu dị ứng nghiêm trọng)
Theo TS.BS. Nguyễn Hữu Trung (ĐH Y Dược TP.HCM): “Levonorgestrel là hoạt chất tương đối an toàn, nhưng nếu xuất hiện bất thường sau khi dùng, cần được bác sĩ chuyên khoa kiểm tra để loại trừ biến chứng.”
Nên chọn thuốc hay vòng chứa Levonorgestrel?
So sánh ưu – nhược điểm
| Tiêu chí | Thuốc tránh thai khẩn cấp | Vòng tránh thai nội tiết |
|---|---|---|
| Thời gian tác dụng | Ngắn (1 lần dùng sau quan hệ) | Dài hạn (3–5 năm) |
| Hiệu quả tránh thai | ~95% (nếu dùng đúng lúc) | ~99% |
| Mức độ can thiệp | Dễ dùng, không cần bác sĩ | Cần bác sĩ chuyên khoa thực hiện |
| Tác dụng phụ | Buồn nôn, rối loạn kinh | Chảy máu nhẹ, giảm kinh nguyệt |
| Chi phí | Thấp | Cao (nhưng hiệu quả dài) |
Lời khuyên từ chuyên gia
Việc chọn hình thức nào phụ thuộc vào mục tiêu tránh thai, hoàn cảnh cá nhân và sức khỏe tổng quát. Nếu:
- Bạn cần giải pháp tạm thời trong tình huống khẩn cấp → hãy chọn thuốc tránh thai khẩn cấp.
- Bạn đã sinh con, cần biện pháp dài hạn, an toàn và ít phải nhớ → vòng tránh thai nội tiết là lựa chọn tối ưu.
Trước khi sử dụng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ phụ khoa để được tư vấn chính xác và cá nhân hóa theo nhu cầu.
Kết luận: Cân nhắc đúng, sử dụng đúng Levonorgestrel để an toàn và hiệu quả
Levonorgestrel mang đến sự chủ động cho phụ nữ trong kiểm soát sinh sản – từ biện pháp khẩn cấp đến dài hạn. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả tối đa và giảm rủi ro, người dùng cần hiểu rõ cách hoạt động, chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ của từng dạng sử dụng.
Bằng việc lựa chọn hình thức phù hợp và dùng đúng hướng dẫn, Levonorgestrel không chỉ giúp ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn mà còn góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống sinh sản của phụ nữ hiện đại.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Uống Levonorgestrel nhiều có bị vô sinh không?
Không. Dùng đúng liều, đúng chỉ định sẽ không gây vô sinh. Tuy nhiên, nếu lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp quá mức có thể làm rối loạn kinh nguyệt, ảnh hưởng chu kỳ sinh sản tạm thời.
2. Vòng nội tiết có đau khi đặt không?
Cảm giác đau nhẹ có thể xảy ra trong vài phút đầu khi đặt vòng, nhất là với phụ nữ chưa sinh con. Nhưng hiện nay, kỹ thuật đặt vòng hiện đại và thuốc hỗ trợ giảm đau đã giúp quá trình này dễ chịu hơn nhiều.
3. Bao lâu sau khi đặt vòng nội tiết thì có hiệu quả?
Vòng nội tiết có hiệu quả gần như ngay lập tức nếu được đặt trong vòng 7 ngày đầu chu kỳ kinh. Nếu đặt ngoài khoảng thời gian này, nên dùng thêm biện pháp tránh thai hỗ trợ trong 7 ngày đầu.
4. Ai không nên dùng Levonorgestrel?
Không nên dùng nếu bạn đang mang thai, có bệnh lý gan nặng, có tiền sử ung thư vú hoặc đang bị xuất huyết âm đạo không rõ nguyên nhân. Vòng nội tiết không khuyến khích cho người chưa từng sinh con hoặc tử cung bất thường.
5. Levonorgestrel có ngừa bệnh lây qua đường tình dục không?
Không. Cả thuốc và vòng chứa Levonorgestrel chỉ có tác dụng tránh thai. Nếu muốn ngừa lây nhiễm, hãy sử dụng bao cao su kèm theo.
Thông tin trong bài viết được tham khảo từ các nguồn y khoa uy tín như WHO, Mayo Clinic và Trung tâm thuốc Việt Nam.
ThuVienBenh.com – Nơi bạn có thể tìm thấy tất cả thông tin y tế cần thiết: từ triệu chứng đến điều trị, đều được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.