Hội chứng Loeffler là một dạng viêm phổi đặc biệt, xảy ra khi bạch cầu ái toan – loại tế bào miễn dịch chuyên xử lý ký sinh trùng – tăng cao bất thường trong mô phổi. Tình trạng này thường liên quan đến sự di chuyển của giun trong cơ thể, và nếu không được phát hiện sớm, có thể dẫn đến các biến chứng hô hấp nghiêm trọng.
Mỗi năm, có hàng ngàn người ở Việt Nam, đặc biệt tại các vùng nông thôn, mắc phải hội chứng này nhưng không biết. Việc ho dai dẳng, đau ngực hay khó thở thường bị nhầm lẫn với các bệnh hô hấp thông thường. Thực tế, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo viêm phổi tăng bạch cầu ái toan do giun – một căn bệnh vừa nguy hiểm, vừa dễ điều trị nếu chẩn đoán đúng.
“Anh H., 42 tuổi, sống ở vùng nông thôn Quảng Nam, sau nhiều tuần ho kéo dài không rõ nguyên nhân, được chẩn đoán mắc hội chứng Loeffler do nhiễm giun đũa. May mắn thay, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời đã giúp anh hồi phục hoàn toàn.”
Hội chứng Loeffler là gì?
Hội chứng Loeffler, còn gọi là viêm phổi tăng bạch cầu ái toan cấp tính, là một rối loạn hô hấp đặc trưng bởi sự tích tụ tạm thời của bạch cầu ái toan trong phổi. Tình trạng này thường là phản ứng của cơ thể trước sự xâm nhập của ấu trùng giun, đặc biệt là giun đũa, giun móc và giun lươn. Đây là một hội chứng có khả năng tự giới hạn, nhưng cũng có thể tiến triển thành các thể bệnh nặng nếu không điều trị đúng cách.
Hội chứng được đặt theo tên của bác sĩ người Thụy Sĩ Wilhelm Loeffler, người đầu tiên mô tả tình trạng này vào năm 1932. Ông nhận thấy một số bệnh nhân có tổn thương phổi thoáng qua, kèm theo sự tăng cao bất thường của bạch cầu ái toan trong máu, nhưng lại không có vi khuẩn hay virus điển hình gây viêm phổi.
Khác với viêm phổi do vi khuẩn hay virus, hội chứng Loeffler thường không sốt cao, ít đờm và có thể tự thuyên giảm sau vài tuần nếu không tái nhiễm. Tuy nhiên, việc điều trị đúng nguyên nhân – chủ yếu là tiêu diệt ký sinh trùng – vẫn đóng vai trò then chốt.
Nguyên nhân gây ra hội chứng Loeffler
Trong hơn 70% trường hợp, nguyên nhân chính gây ra hội chứng Loeffler là do nhiễm giun ký sinh. Các loại giun này có chu kỳ di chuyển qua phổi trước khi định cư ở ruột non hoặc các cơ quan khác.
1. Các loại giun thường gặp
- Giun đũa (Ascaris lumbricoides): là nguyên nhân phổ biến nhất. Sau khi trứng giun nở ở ruột non, ấu trùng xuyên qua thành ruột, theo máu lên phổi và gây phản ứng viêm tại đây.
- Giun móc (Ancylostoma duodenale, Necator americanus): xâm nhập qua da chân, theo máu lên phổi rồi trở về ruột non.
- Giun lươn (Strongyloides stercoralis): cũng gây hội chứng Loeffler, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch.
2. Cơ chế gây bệnh
Khi ấu trùng giun di chuyển qua phổi, chúng kích thích cơ thể phản ứng miễn dịch mạnh mẽ. Bạch cầu ái toan được huy động ồ ạt đến phổi nhằm tiêu diệt tác nhân lạ, nhưng đồng thời cũng gây tổn thương mô phổi do phóng thích enzyme tiêu diệt giun. Điều này dẫn đến hình thành các đám mờ trong phổi, gây ho, khó thở và đau tức ngực.
3. Nguyên nhân không do giun (ít gặp)
Một số nguyên nhân khác cũng có thể gây viêm phổi tăng bạch cầu ái toan, tuy nhiên hiếm hơn và thường cần chẩn đoán phân biệt:
- Phản ứng thuốc (kháng sinh, NSAIDs, thuốc chống động kinh…)
- Bệnh tự miễn (Hội chứng Churg-Strauss, viêm mạch máu)
- Viêm phổi do nấm (Aspergillus…)
- Hội chứng tăng bạch cầu ái toan tiên phát
Triệu chứng lâm sàng
Hội chứng Loeffler thường có triệu chứng khởi phát đột ngột nhưng không dữ dội. Các biểu hiện có thể mơ hồ và dễ bị bỏ qua nếu không nghĩ đến nguyên nhân ký sinh trùng.
- Ho khan: Triệu chứng phổ biến nhất. Có thể ho từng cơn hoặc ho kéo dài nhiều ngày.
- Khó thở nhẹ: Thường xuất hiện khi tổn thương phổi lan rộng.
- Sốt nhẹ: Gặp ở một số bệnh nhân, thường dưới 38°C.
- Đau tức ngực: Do viêm mô phổi hoặc phản ứng viêm màng phổi.
- Mệt mỏi, ăn uống kém: Không đặc hiệu nhưng đi kèm với các triệu chứng trên.
Triệu chứng thường kéo dài khoảng 7 – 14 ngày và có thể tự thuyên giảm nếu không tái nhiễm. Tuy nhiên, nếu người bệnh tiếp tục tiếp xúc với nguồn giun (nước bẩn, thức ăn sống…), tình trạng có thể kéo dài hơn và gây tổn thương phổi mạn tính.
Dấu hiệu cận lâm sàng
Để chẩn đoán xác định, bác sĩ thường chỉ định một số xét nghiệm và kỹ thuật hình ảnh sau:
1. Xét nghiệm máu
- Bạch cầu ái toan tăng cao: Thường >500 tế bào/μL, có thể đến 2000 – 3000 tế bào/μL.
- Tổng phân tích máu: Bạch cầu bình thường hoặc tăng nhẹ, không có dấu hiệu nhiễm khuẩn rõ.
2. X-quang phổi
Hình ảnh đặc trưng là các đám mờ hình tròn, không đồng nhất, thường ở vùng ngoại vi phổi. Điều đặc biệt là các đám mờ này có thể di chuyển vị trí qua từng ngày.
3. Soi đờm hoặc phân
- Phân: Tìm trứng giun đũa, giun móc, hoặc giun lươn.
- Đờm: Có thể thấy ấu trùng hoặc tinh thể Charcot-Leyden (dấu hiệu tiêu hủy bạch cầu ái toan).
4. CT-scan ngực (nếu cần)
Trong các trường hợp nghi ngờ hoặc không chẩn đoán được qua X-quang thường quy, CT-scan có thể giúp đánh giá tổn thương rõ nét hơn và loại trừ các bệnh lý khác.
Chẩn đoán phân biệt
Vì triệu chứng của hội chứng Loeffler khá mơ hồ và dễ bị nhầm lẫn với nhiều bệnh lý hô hấp khác, việc chẩn đoán phân biệt là vô cùng quan trọng để tránh sai lầm trong điều trị. Dưới đây là một số bệnh cần được loại trừ:
- Viêm phổi do vi khuẩn hoặc virus: Thường có sốt cao, ho đờm vàng/xanh, bạch cầu trung tính tăng. Đáp ứng tốt với kháng sinh hoặc thuốc kháng virus.
- Hen phế quản: Có tiền sử dị ứng, khò khè, khó thở tái phát, test chức năng hô hấp bất thường.
- Churg-Strauss (viêm mạch máu tăng bạch cầu ái toan): Có tổn thương đa cơ quan, xét nghiệm ANCA (+), tổn thương mạch nhỏ.
- Bệnh phổi do thuốc: Thường gặp ở người dùng kháng sinh, thuốc chống co giật lâu ngày. Có tiền sử dùng thuốc rõ ràng.
Điều trị hội chứng Loeffler
Việc điều trị chủ yếu tập trung vào loại bỏ nguyên nhân, giảm triệu chứng và theo dõi sát để ngăn ngừa biến chứng. May mắn thay, phần lớn các trường hợp hồi phục tốt nếu điều trị đúng và sớm.
1. Thuốc diệt giun (điều trị căn nguyên)
- Albendazole: 400mg/ngày, dùng 1–3 ngày tùy mức độ.
- Mebendazole: 100mg x 2 lần/ngày, trong 3 ngày.
- Thiabendazole: Trong trường hợp nhiễm giun lươn mạnh.
Việc lựa chọn thuốc phụ thuộc vào loại giun nghi ngờ nhiễm và tình trạng lâm sàng của bệnh nhân. Bác sĩ sẽ chỉ định cụ thể sau khi có kết quả xét nghiệm.
2. Điều trị hỗ trợ
- Thuốc ho và long đờm: Nếu bệnh nhân ho nhiều gây khó chịu.
- Thuốc giảm đau, hạ sốt: Dùng paracetamol trong trường hợp sốt nhẹ hoặc đau ngực.
3. Corticoid (trong trường hợp nặng)
Chỉ định trong các ca viêm phổi tăng bạch cầu ái toan nặng, không đáp ứng với điều trị diệt giun hoặc có dấu hiệu suy hô hấp. Prednisolone thường được dùng liều thấp, trong thời gian ngắn, dưới sự giám sát y tế.
4. Theo dõi và phòng ngừa tái nhiễm
- Tái khám sau 7–10 ngày để đánh giá đáp ứng điều trị.
- Xét nghiệm lại công thức máu để kiểm tra bạch cầu ái toan.
- Giáo dục bệnh nhân về vệ sinh cá nhân, vệ sinh thực phẩm.
Tiên lượng và biến chứng
Phần lớn các trường hợp hội chứng Loeffler đều có tiên lượng tốt, đặc biệt nếu được chẩn đoán và điều trị sớm. Tuy nhiên, vẫn có những rủi ro tiềm ẩn nếu không kiểm soát tốt nguyên nhân gây bệnh.
Tiên lượng
- Tự giới hạn trong vòng 2 tuần ở đa số bệnh nhân.
- Tái phát có thể xảy ra nếu tái nhiễm giun.
Biến chứng (hiếm gặp)
- Tràn dịch màng phổi.
- Viêm phổi mạn tính tăng bạch cầu ái toan.
- Giảm oxy máu kéo dài nếu tổn thương mô phổi lan rộng.
Cách phòng ngừa bệnh hiệu quả
Phòng bệnh vẫn là giải pháp bền vững nhất, đặc biệt ở các vùng nông thôn – nơi tỷ lệ nhiễm giun đường ruột vẫn còn cao.
- Tẩy giun định kỳ: Người lớn và trẻ em nên tẩy giun mỗi 6 tháng.
- Vệ sinh cá nhân: Rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh.
- Ăn chín, uống sôi: Tránh ăn rau sống chưa rửa kỹ.
- Không đi chân đất: Đặc biệt ở những vùng có phân người hoặc phân động vật.
Câu chuyện thực tế: Hồi phục nhờ chẩn đoán đúng
Quay lại với trường hợp anh H. tại Quảng Nam – người đã từng được điều trị viêm phế quản không hiệu quả trong nhiều tuần. Sau khi được giới thiệu đến bệnh viện tuyến tỉnh, anh được làm xét nghiệm công thức máu và chụp X-quang. Kết quả cho thấy bạch cầu ái toan tăng gấp 10 lần bình thường, kèm theo các đám mờ di động trên phim X-quang.
Với chẩn đoán chính xác là hội chứng Loeffler do giun đũa, anh được kê đơn Albendazole và điều trị hỗ trợ. Sau 5 ngày, triệu chứng gần như biến mất hoàn toàn. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc phát hiện và điều trị đúng hướng sẽ mang lại hiệu quả vượt trội.
ThuVienBenh.com – Nơi cập nhật kiến thức y học chính xác, dễ hiểu
Tại ThuVienBenh.com, chúng tôi cam kết mang đến cho bạn đọc những thông tin y khoa chất lượng, được viết và kiểm chứng bởi đội ngũ chuyên gia. Mỗi bài viết đều cập nhật theo hướng dẫn mới nhất từ Bộ Y tế, CDC và các tổ chức y tế quốc tế uy tín.
Chúng tôi tin rằng việc tiếp cận kiến thức đúng đắn sẽ giúp người bệnh hiểu rõ tình trạng của mình, từ đó chủ động trong việc phòng ngừa và điều trị.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Hội chứng Loeffler có nguy hiểm không?
Thông thường, hội chứng này không nguy hiểm nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nếu tái nhiễm liên tục hoặc không điều trị đúng cách, có thể gây tổn thương phổi mạn tính.
2. Làm sao phân biệt hội chứng Loeffler với viêm phổi thường?
Hội chứng Loeffler thường không sốt cao, bạch cầu ái toan tăng, tổn thương phổi trên X-quang thay đổi vị trí theo thời gian và có tiền sử nhiễm giun.
3. Người lớn có cần tẩy giun định kỳ không?
Có. Người trưởng thành nên tẩy giun mỗi 6 tháng/lần, đặc biệt nếu sống ở vùng có nguy cơ cao như nông thôn, vùng biển, hoặc làm nghề nông – thủy sản.
4. Có cần nhập viện khi mắc hội chứng Loeffler?
Không phải tất cả trường hợp đều cần nhập viện. Tuy nhiên, nếu khó thở nhiều, bạch cầu ái toan tăng quá cao hoặc nghi ngờ nhiễm giun lươn, nên điều trị nội trú để theo dõi sát.
5. Trẻ em có thể mắc hội chứng Loeffler không?
Trẻ em là đối tượng dễ nhiễm giun và hoàn toàn có thể mắc hội chứng Loeffler. Cần theo dõi kỹ triệu chứng ho kéo dài hoặc dị ứng hô hấp không rõ nguyên nhân ở trẻ.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.