Hội chứng Guillain-Barré (Guillain-Barré Syndrome – GBS) là một rối loạn hiếm gặp nhưng nghiêm trọng của hệ thần kinh ngoại biên, xảy ra khi hệ miễn dịch – thay vì bảo vệ cơ thể – lại tấn công nhầm vào các dây thần kinh. Dù không phổ biến, hội chứng này có thể gây ra tình trạng yếu cơ, liệt mềm tiến triển nhanh, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp y tế kịp thời.
Tại Việt Nam, số ca mắc GBS sau khi nhiễm các loại virus như cúm, sốt xuất huyết, hoặc thậm chí sau tiêm vaccine cũng được ghi nhận. Việc nhận biết sớm triệu chứng và điều trị đúng cách đóng vai trò then chốt trong tiên lượng bệnh.
Hội chứng Guillain-Barré là gì?
Định nghĩa y khoa
Hội chứng Guillain-Barré là một bệnh lý thần kinh tự miễn cấp tính, trong đó hệ miễn dịch cơ thể tấn công lớp vỏ bọc myelin của các dây thần kinh ngoại biên. Tổn thương này làm gián đoạn dẫn truyền thần kinh, dẫn đến các triệu chứng như yếu cơ, tê bì và liệt mềm đối xứng, thường bắt đầu từ chân và lan dần lên.
GBS không phải là bệnh truyền nhiễm và không có tính di truyền. Tỷ lệ mắc ước tính khoảng 1-2 người/100.000 dân/năm, tuy nhiên đây vẫn là một tình trạng khẩn cấp cần được theo dõi chặt chẽ trong môi trường y tế.
Vì sao gọi là “sau nhiễm trùng”?
Khoảng 60-70% trường hợp GBS xuất hiện sau một đợt nhiễm trùng, đặc biệt là:
- Nhiễm khuẩn hô hấp trên (như cảm cúm)
- Viêm dạ dày ruột do Campylobacter jejuni
- Sốt xuất huyết, Zika, Cytomegalovirus
- Nhiễm COVID-19
Trong các trường hợp này, hệ miễn dịch phản ứng mạnh với vi khuẩn hoặc virus, nhưng sau đó “lỗi cơ chế” khiến nó nhận diện nhầm dây thần kinh là tác nhân gây hại.
Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ
Các loại nhiễm trùng liên quan
Như đã đề cập, nhiễm Campylobacter jejuni – vi khuẩn gây tiêu chảy – là yếu tố liên quan phổ biến nhất đến GBS. Ngoài ra, các virus như Epstein-Barr, CMV và SARS-CoV-2 cũng được chứng minh có mối liên hệ chặt chẽ.
Các nghiên cứu cho thấy khoảng 30% ca mắc GBS tại châu Á có tiền sử tiêu chảy trước đó. Nhiễm trùng càng nặng, nguy cơ khởi phát GBS càng cao.
Yếu tố kích hoạt hệ miễn dịch
Bên cạnh nhiễm trùng, một số yếu tố khác có thể kích hoạt đáp ứng miễn dịch bất thường bao gồm:
- Tiêm vaccine (rất hiếm, nhưng có báo cáo liên quan đến vaccine cúm hoặc COVID-19)
- Phẫu thuật gần đây
- Chấn thương cơ thể
- Rối loạn tự miễn khác kèm theo
Dù vậy, cần nhấn mạnh rằng GBS không phải biến chứng phổ biến của tiêm vaccine. Lợi ích tiêm phòng vẫn vượt xa nguy cơ nhỏ này.
Triệu chứng điển hình
Triệu chứng của GBS thường khởi phát nhanh chóng trong vòng vài ngày đến vài tuần. Quá trình tiến triển bệnh được chia thành 3 giai đoạn rõ rệt:
Giai đoạn khởi phát
Giai đoạn này kéo dài từ vài giờ đến vài ngày. Người bệnh có thể cảm thấy:
- Tê bì đầu ngón chân, ngón tay
- Yếu dần ở chân, khó bước đi
- Đau lưng dưới hoặc đau cơ lan tỏa
Giai đoạn đỉnh điểm
Đây là giai đoạn nguy hiểm nhất, có thể kéo dài đến 4 tuần. Triệu chứng nặng dần, bao gồm:
- Liệt mềm đối xứng bắt đầu từ chi dưới lan lên
- Khó nuốt, khó nói, khó thở
- Rối loạn thần kinh thực vật: tụt huyết áp, nhịp tim chậm hoặc nhanh bất thường
Giai đoạn hồi phục
Hồi phục bắt đầu sau khi các triệu chứng ngừng tiến triển. Quá trình này có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, thậm chí vài năm. Phần lớn bệnh nhân cải thiện chức năng vận động, nhưng một số có thể còn di chứng nhẹ.
Chẩn đoán hội chứng Guillain-Barré
Khám lâm sàng thần kinh
Bác sĩ thần kinh sẽ đánh giá mức độ yếu cơ, phản xạ gân xương và sự đối xứng của triệu chứng. Đặc điểm điển hình là:
- Liệt mềm đối xứng bắt đầu từ chi dưới
- Phản xạ gân xương giảm hoặc mất
- Không có dấu hiệu tổn thương trung ương (như rối loạn ý thức)
Xét nghiệm hỗ trợ
Để xác nhận chẩn đoán và loại trừ các bệnh lý khác, một số xét nghiệm quan trọng bao gồm:
- Chọc dò dịch não tủy: thường thấy tăng protein nhưng tế bào bình thường (phản ứng albumino-cytologique ly khai)
- Điện cơ (EMG): ghi nhận dẫn truyền chậm, phù hợp với tổn thương bao myelin
- Xét nghiệm máu: tìm nguyên nhân nhiễm trùng kèm theo
Các phương pháp điều trị hiện nay
Điều trị nội trú và theo dõi hô hấp
Do khả năng tiến triển nhanh và nguy cơ suy hô hấp, phần lớn bệnh nhân cần nhập viện để theo dõi sát. Khoảng 20-30% bệnh nhân Guillain-Barré phải thở máy do yếu cơ hô hấp. Vì vậy, điều trị ban đầu tập trung vào hỗ trợ sinh tồn:
- Đặt nội khí quản và thở máy nếu cần
- Theo dõi huyết áp, nhịp tim liên tục
- Đảm bảo dinh dưỡng và chăm sóc da để tránh loét tì đè
Truyền immunoglobulin (IVIG) và thay huyết tương (plasmapheresis)
Đây là 2 phương pháp điều trị đặc hiệu đã được chứng minh hiệu quả:
- IVIG (Intravenous Immunoglobulin): truyền tĩnh mạch kháng thể trong 5 ngày giúp điều hòa miễn dịch và giảm tấn công lên dây thần kinh.
- Plasmapheresis: thay huyết tương bằng cách lọc máu để loại bỏ kháng thể tự miễn – thường thực hiện từ 4-6 lần trong 2 tuần.
Cả hai phương pháp đều có hiệu quả tương đương. Tùy tình trạng bệnh nhân, bác sĩ sẽ lựa chọn phù hợp.
Vật lý trị liệu phục hồi chức năng
Vật lý trị liệu đóng vai trò then chốt trong quá trình hồi phục. Ngay từ khi còn nằm giường, bệnh nhân nên được tập vận động thụ động, tránh teo cơ, cứng khớp. Sau đó, tập đi đứng, thăng bằng, phối hợp động tác…
Quá trình phục hồi thường kéo dài vài tháng, đòi hỏi sự kiên trì của người bệnh, gia đình và đội ngũ chuyên môn.
Tiên lượng và biến chứng có thể gặp
Thời gian phục hồi
Phần lớn bệnh nhân phục hồi dần dần trong vòng 3-6 tháng. Tuy nhiên, khoảng 15% vẫn còn di chứng như yếu cơ, dị cảm hoặc mất phản xạ sâu.
Biến chứng nguy hiểm
Trong giai đoạn cấp, nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến:
- Suy hô hấp cấp
- Rối loạn nhịp tim, tụt huyết áp do tổn thương thần kinh tự chủ
- Thuyên tắc phổi do bất động
Tái phát và theo dõi lâu dài
Khoảng 3-5% bệnh nhân có thể bị tái phát. Vì vậy, việc theo dõi định kỳ sau xuất viện là rất quan trọng. Bệnh nhân cũng nên tránh các yếu tố có thể kích hoạt đáp ứng miễn dịch bất thường.
Câu chuyện thực tế: Hành trình hồi phục sau Guillain-Barré
“Tôi từng không thể cử động được cánh tay và chân mình. Chỉ sau vài ngày nhập viện, bác sĩ chẩn đoán tôi mắc hội chứng Guillain-Barré. Nhờ điều trị kịp thời và luyện tập không ngừng, tôi đã có thể tự đi lại sau 5 tháng. Cảm giác được cử động trở lại – thật sự là một điều kỳ diệu.”
— Nguyễn Thị Lan, 45 tuổi, Hà Nội
Phòng ngừa và chăm sóc hỗ trợ
Kiểm soát nhiễm trùng ban đầu
Do hầu hết trường hợp GBS xảy ra sau nhiễm trùng, nên việc phòng ngừa và điều trị triệt để các bệnh lý như tiêu chảy, cảm cúm, viêm phổi… là cần thiết. Vệ sinh tay, ăn chín uống sôi, và chủ động tiêm phòng là những bước quan trọng.
Vai trò của người chăm sóc
Người chăm sóc đóng vai trò rất lớn trong quá trình hồi phục:
- Hỗ trợ bệnh nhân vận động đúng cách
- Phát hiện sớm dấu hiệu biến chứng
- Động viên tinh thần, giúp người bệnh duy trì sự kiên nhẫn và tích cực
Tổng kết
Hội chứng Guillain-Barré tuy hiếm gặp nhưng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm. Việc hiểu rõ các dấu hiệu ban đầu, nguyên nhân và hướng điều trị giúp bệnh nhân chủ động hơn trong phòng ngừa và hồi phục.
Tại ThuVienBenh.com – bạn có thể tìm thấy tất cả thông tin y học cần thiết: từ triệu chứng đến điều trị, đều được cập nhật chính xác, dễ hiểu và khoa học.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Hội chứng Guillain-Barré có lây không?
Không. Đây là bệnh lý tự miễn, không có tính lây truyền từ người sang người.
2. Bao lâu thì người mắc Guillain-Barré có thể hồi phục hoàn toàn?
Thời gian phục hồi trung bình từ 3-6 tháng. Một số trường hợp có thể mất đến 1 năm hoặc hơn.
3. Có thể tái phát Guillain-Barré không?
Có. Khoảng 3-5% bệnh nhân có thể bị tái phát. Việc theo dõi lâu dài sau xuất viện rất quan trọng.
4. Người mắc GBS có nên tiêm vaccine không?
Cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa. Trong đa số trường hợp, vaccine vẫn được khuyến nghị vì lợi ích phòng bệnh vượt xa nguy cơ.
5. GBS có để lại di chứng không?
Khoảng 10-15% người bệnh có thể còn yếu nhẹ hoặc tê bì sau nhiều tháng. Tuy nhiên, phần lớn đều hồi phục tốt với điều trị và phục hồi chức năng tích cực.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.