Buổi sáng thức dậy với cảm giác tê buốt ở ngón út và áp út, cầm điện thoại khó khăn, đôi khi mất cảm giác ở bàn tay – đây không đơn thuần là dấu hiệu “mỏi tay” thường gặp. Nhiều người chủ quan mà không biết rằng đó có thể là biểu hiện sớm của hội chứng đường hầm khuỷu – tình trạng chèn ép thần kinh trụ tại khuỷu tay, gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không điều trị đúng cách.
Hội chứng đường hầm khuỷu là một trong ba dạng phổ biến của bệnh lý thần kinh do chèn ép. Không chỉ gây khó chịu, bệnh còn có nguy cơ dẫn đến teo cơ bàn tay, suy giảm chức năng vận động và ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống.
Mô Tả Tổng Quan
Hội chứng đường hầm khuỷu là gì?
Hội chứng đường hầm khuỷu (tiếng Anh: Cubital Tunnel Syndrome) là tình trạng thần kinh trụ bị chèn ép hoặc kích thích khi đi qua đường hầm khuỷu – một cấu trúc hẹp ở mặt trong khuỷu tay.
Thần kinh trụ là một trong ba dây thần kinh chính ở cánh tay, chi phối vận động và cảm giác cho ngón tay út, một phần ngón áp út và các cơ nhỏ của bàn tay. Khi thần kinh trụ bị ép, bệnh nhân có thể cảm thấy:
- Tê bì, ngứa ran vùng ngón út và áp út
- Đau nhói từ khuỷu tay lan xuống bàn tay
- Yếu cơ bàn tay, khó cầm nắm đồ vật
Tại sao thần kinh trụ lại dễ bị chèn ép?
Không giống thần kinh giữa nằm sâu trong cổ tay, thần kinh trụ đi qua khuỷu tay gần ngay dưới da, và chỉ được bảo vệ bởi một lớp cơ – gân mỏng. Điều này khiến nó dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố cơ học như:
- Gập duỗi khuỷu tay liên tục
- Tựa tay lâu lên bàn cứng hoặc cạnh ghế
- Viêm gân, chấn thương, phì đại mô mềm quanh đường hầm khuỷu
Nguyên Nhân Gây Hội Chứng Đường Hầm Khuỷu
Thói quen sinh hoạt và công việc
Theo thống kê của Hiệp hội Phẫu thuật Bàn tay Hoa Kỳ, khoảng 70% bệnh nhân mắc hội chứng đường hầm khuỷu có liên quan đến tư thế hoặc công việc đòi hỏi gập khuỷu lặp lại. Những nhóm người có nguy cơ cao bao gồm:
- Nhân viên văn phòng sử dụng máy tính liên tục
- Tài xế cầm vô lăng nhiều giờ
- Người làm nghề thợ hàn, thợ xây, kỹ thuật viên điện
Khi khuỷu tay bị gập lâu, áp lực trong đường hầm khuỷu tăng gấp 6 lần so với tư thế duỗi thẳng, gây chèn ép thần kinh trụ.
Di chứng sau chấn thương khuỷu tay
Gãy xương cánh tay dưới, trật khớp khuỷu, viêm khớp hoặc viêm bao hoạt dịch đều có thể làm thay đổi cấu trúc khuỷu tay, khiến đường hầm bị hẹp lại. Khi đó, thần kinh trụ bị kẹt và kích thích kéo dài.
Khoảng 15-20% trường hợp hội chứng đường hầm khuỷu liên quan đến chấn thương cũ nhưng không được điều trị đúng cách.
Nguyên nhân giải phẫu bẩm sinh
Một số người sinh ra đã có cấu trúc đường hầm khuỷu nhỏ, hoặc dây chằng phủ thần kinh trụ dày và cứng hơn bình thường. Những yếu tố này dễ dẫn đến hội chứng khi bước vào tuổi trung niên hoặc sau một đợt vận động nặng.
Dấu Hiệu và Triệu Chứng Cần Lưu Ý
Tê và ngứa ran vùng ngón tay út và áp út
Đây là triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất. Người bệnh thường mô tả cảm giác “kiến bò” hoặc tê như điện giật, đặc biệt khi gập tay lâu (khi ngủ, nghe điện thoại).
Theo khảo sát tại Bệnh viện Chợ Rẫy, hơn 85% bệnh nhân đến khám vì lý do “tê tay lan ngón út vào ban đêm” và không biết đó là bệnh lý thần kinh.
Đau khuỷu tay, đau lan xuống cẳng tay
Đau thường âm ỉ ở mặt trong khuỷu tay, tăng khi duỗi hoặc gập mạnh. Cơn đau có thể lan xuống cẳng tay hoặc lên vai. Một số người nhầm lẫn với viêm khớp khuỷu hoặc chèn ép cổ vai.
Yếu tay, khó cầm nắm đồ vật
Khi chèn ép kéo dài, thần kinh trụ mất chức năng vận động. Người bệnh thấy:
- Khó bấm nút áo, mở khóa
- Đánh rơi đồ vật không kiểm soát
- Teo cơ liên đốt, tạo hình dạng “bàn tay trụ”
Lưu ý: Nếu tình trạng kéo dài hơn 3 tháng mà không được điều trị, nguy cơ phục hồi chức năng thần kinh sau này sẽ rất thấp.
Chẩn Đoán Hội Chứng Đường Hầm Khuỷu
Thăm khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ kiểm tra các dấu hiệu như tê tay, mất cảm giác hoặc yếu cơ bằng các nghiệm pháp thần kinh điển hình:
- Test Tinel’s sign: Gõ nhẹ lên đường đi của thần kinh trụ tại khuỷu, nếu thấy tê lan xuống ngón tay út và áp út là dương tính.
- Test gập khuỷu tay: Giữ tư thế gập khuỷu tay trong 60 giây có thể tái tạo triệu chứng.
Điện cơ đồ (EMG) và dẫn truyền thần kinh (NCV)
Đây là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán hội chứng đường hầm khuỷu. Bằng cách đo vận tốc dẫn truyền và độ đáp ứng của thần kinh trụ, bác sĩ có thể xác định vị trí chèn ép và mức độ tổn thương.
Theo Viện Thần kinh học Hoa Kỳ, tốc độ dẫn truyền dưới 50 m/s tại khuỷu tay thường gợi ý có chèn ép đáng kể.
Hình ảnh học: MRI, siêu âm thần kinh
Hình ảnh học được sử dụng trong các trường hợp nghi ngờ u chèn ép, thoát vị hạch hoặc tổn thương giải phẫu đặc biệt.
- Siêu âm thần kinh: Có thể phát hiện phù nề, giãn thần kinh trụ.
- MRI: Hữu ích trong khảo sát cấu trúc mô mềm xung quanh và xác định nguyên nhân chèn ép không điển hình.
Phương Pháp Điều Trị
Điều trị bảo tồn không phẫu thuật
Thay đổi tư thế, dùng nẹp khuỷu tay
Trong giai đoạn nhẹ và mới khởi phát, việc hạn chế gập khuỷu, sử dụng nẹp về đêm hoặc tránh tì khuỷu lên mặt bàn có thể cải thiện triệu chứng.
Nẹp khuỷu tay (elbow splint) nên được đeo vào ban đêm trong ít nhất 3 tuần để giảm áp lực lên thần kinh trụ.
Vật lý trị liệu
Bài tập kéo giãn thần kinh trụ và tăng cường sức cơ bàn tay giúp hồi phục chức năng. Một số kỹ thuật như xoa bóp sâu, sóng siêu âm điều trị cũng được áp dụng để giảm viêm quanh dây thần kinh.
Phẫu thuật giải phóng thần kinh trụ
Chỉ định và kỹ thuật mổ
Phẫu thuật được chỉ định khi:
- Triệu chứng không cải thiện sau 6 tuần điều trị bảo tồn
- Yếu cơ rõ rệt hoặc teo cơ bàn tay
- Chèn ép nặng trên điện cơ
Có 3 kỹ thuật chính:
- Giải phóng đường hầm khuỷu (simple decompression)
- Dời thần kinh trụ ra trước (anterior transposition)
- Cắt dây chằng Osborne
Thời gian phục hồi và chăm sóc sau mổ
Phần lớn bệnh nhân có thể trở lại sinh hoạt bình thường sau 4–6 tuần. Vật lý trị liệu sau mổ là bắt buộc để ngăn dính và tăng tầm vận động khuỷu tay.
Biến Chứng Nếu Không Điều Trị
Teo cơ bàn tay
Teo cơ liên đốt và cơ giun dẫn đến hình dạng đặc trưng gọi là “bàn tay trụ”. Đây là biến chứng không thể phục hồi nếu đã tiến triển.
Mất chức năng cầm nắm
Do thần kinh trụ chi phối các cơ nhỏ giúp cầm nắm tinh tế, tổn thương lâu dài sẽ gây mất chức năng cơ bản như viết, gõ máy, mặc áo quần.
Đau mạn tính
Nếu chèn ép kéo dài không điều trị, thần kinh trụ bị viêm mạn tính và gây đau dai dẳng dù đã phẫu thuật sau đó. Một số trường hợp phải dùng thuốc giảm đau thần kinh lâu dài.
Phòng Ngừa Hội Chứng Đường Hầm Khuỷu
Chỉnh sửa thói quen làm việc
- Không tì khuỷu tay lên bàn cứng trong thời gian dài
- Giữ tư thế khuỷu tay mở rộng khi sử dụng bàn phím/máy tính
Thường xuyên thay đổi tư thế cánh tay
Sau mỗi 30 phút làm việc, nên duỗi tay, xoay vai, vận động khuỷu để giảm áp lực tích tụ lên thần kinh trụ.
Tập vận động, giãn cơ thần kinh trụ
Các bài tập thần kinh động (nerve gliding exercises) giúp tăng tính linh hoạt và phòng tránh dính thần kinh. Bác sĩ vật lý trị liệu có thể hướng dẫn chính xác các động tác phù hợp.
Kết Luận
Phát hiện sớm giúp tránh hậu quả nặng nề
Hội chứng đường hầm khuỷu là bệnh lý thần kinh ngoại biên có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo như tê tay, đau khuỷu và yếu cơ là chìa khóa để tránh tổn thương vĩnh viễn.
Thăm khám chuyên khoa kịp thời là điều cần thiết
Đừng xem nhẹ các triệu chứng thoáng qua. Một lần thăm khám với bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc cơ xương khớp có thể giúp bạn bảo vệ chức năng tay – vốn rất cần thiết cho mọi hoạt động hằng ngày.
FAQ – Câu Hỏi Thường Gặp
1. Hội chứng đường hầm khuỷu có chữa khỏi hoàn toàn không?
Có. Nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, phần lớn bệnh nhân hồi phục hoàn toàn với điều trị bảo tồn hoặc phẫu thuật.
2. Bệnh có tái phát sau phẫu thuật không?
Tỷ lệ tái phát thấp nếu tuân thủ đúng hướng dẫn phục hồi chức năng. Tuy nhiên, nếu vẫn duy trì thói quen xấu (gập khuỷu liên tục, tì đè), nguy cơ chèn ép lại là có.
3. Có nên đeo nẹp khuỷu tay ban đêm không?
Có. Đây là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để giảm áp lực trong đường hầm khuỷu, đặc biệt trong giai đoạn đầu của bệnh.
4. Tê tay khi ngủ có phải dấu hiệu bệnh?
Nếu tê tập trung ở ngón út và áp út, xảy ra thường xuyên khi ngủ hoặc sau khi gập tay lâu, bạn nên đi khám vì đây là dấu hiệu sớm của chèn ép thần kinh trụ.
5. Nên khám chuyên khoa nào?
Bạn nên đến khám tại chuyên khoa Thần kinh hoặc Cơ xương khớp để được chẩn đoán chính xác và có hướng điều trị kịp thời.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.