“Tôi thấy trong đờm có vệt máu nhỏ, nghĩ là do ho mạnh quá, ai ngờ vài hôm sau tôi phải nhập viện cấp cứu vì ho ra máu ồ ạt do lao phổi…” – bà H.T.H (65 tuổi, Hà Nội) chia sẻ. Trường hợp của bà H là lời cảnh tỉnh rằng, ho ra máu không chỉ đơn thuần là triệu chứng do ho mạnh mà có thể là dấu hiệu báo động cho nhiều bệnh lý nguy hiểm tiềm ẩn.
Ho ra máu là một hiện tượng y học nghiêm trọng cần được quan tâm đúng mức. Bài viết này trên ThuVienBenh.com sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, cách phân biệt, chẩn đoán và hướng xử trí đúng khi gặp tình trạng này.
Ho ra máu là gì?
Ho ra máu là tình trạng người bệnh ho khạc ra máu tươi hoặc đờm lẫn máu, có thể từ vài tia máu nhỏ đến lượng lớn máu ồ ạt. Máu thường có màu đỏ tươi, đôi khi kèm theo bọt và xuất phát từ hệ hô hấp dưới như phế quản hoặc phổi.
Đây không phải là một bệnh mà là triệu chứng của nhiều bệnh lý tiềm ẩn, trong đó có không ít trường hợp nguy hiểm đe dọa tính mạng nếu không xử lý kịp thời.
Phân biệt ho ra máu và các trường hợp chảy máu khác
Ho ra máu từ đường hô hấp
Máu xuất hiện sau những cơn ho, thường là máu đỏ tươi, có bọt và lẫn đờm. Nguồn gốc máu là từ phế quản, phổi – do các tổn thương viêm, loét hoặc vỡ mạch máu.
Nôn ra máu từ đường tiêu hóa
Khác với ho ra máu, nôn ra máu xuất phát từ dạ dày hoặc thực quản. Máu thường màu sẫm, có thể kèm theo thức ăn, mùi hôi tanh và xuất hiện sau cảm giác buồn nôn. Đây là dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa, cần xử lý khác biệt.
Chảy máu từ mũi, họng nhưng lẫn vào đờm
Trong một số trường hợp, máu từ khoang mũi hoặc họng chảy xuống sau và bị ho hoặc khạc ra. Đây không phải là ho ra máu thực sự và cần bác sĩ kiểm tra kỹ để tránh nhầm lẫn.
Nguyên nhân gây ho ra máu thường gặp
Các nguyên nhân ho ra máu có thể đến từ bệnh lý hô hấp, tim mạch hoặc các rối loạn đông máu. Trong đó, bệnh lý phổi là nguyên nhân chủ yếu.
Bệnh lý phổi và phế quản
Lao phổi
Lao phổi là nguyên nhân hàng đầu gây ho ra máu ở Việt Nam. Vi khuẩn lao gây tổn thương, hoại tử nhu mô phổi, dẫn đến chảy máu trong phế quản.
- Thường gặp ở người gầy, ho kéo dài, ra mồ hôi đêm, sụt cân.
- X-quang phổi cho hình ảnh tổn thương hang lao điển hình.
Ung thư phổi
Khối u phá vỡ các mao mạch trong phổi gây ho ra máu. Đây là triệu chứng cảnh báo nguy hiểm, đặc biệt ở người trên 40 tuổi, hút thuốc lá lâu năm.
Viêm phế quản mạn
Người bệnh ho kéo dài, đờm nhiều và ho ra máu do niêm mạc phế quản bị tổn thương lâu ngày. Thường gặp ở người có tiền sử hút thuốc hoặc viêm phổi tái đi tái lại.
Giãn phế quản
Giãn phế quản là tình trạng phế quản bị giãn nở bất thường, khiến các mạch máu dễ bị vỡ khi ho mạnh. Máu thường xuất hiện trong đợt nhiễm trùng hô hấp.
Bệnh tim mạch
Tăng áp động mạch phổi
Tăng áp lực trong động mạch phổi khiến mao mạch vỡ gây chảy máu vào phế quản, dẫn đến ho ra máu.
Hẹp van hai lá
Đây là bệnh lý van tim thường gặp, khiến máu ứ lại ở phổi, làm tăng áp lực tĩnh mạch phổi và dẫn đến ho ra máu trong giai đoạn nặng.
Rối loạn đông máu và nguyên nhân hiếm gặp
Thiếu hụt yếu tố đông máu, dùng thuốc chống đông, hoặc bệnh lý gan nặng có thể làm chảy máu tự phát ở phổi. Ngoài ra, một số trường hợp do ký sinh trùng, dị vật đường thở, chấn thương cũng là nguyên nhân hiếm gặp.
Mức độ nguy hiểm của ho ra máu
Việc đánh giá mức độ ho ra máu rất quan trọng trong tiên lượng và xử trí cấp cứu.
Ho ra máu ít (<20ml/ngày)
Thường chỉ thấy vệt máu lẫn trong đờm, không gây nguy hiểm ngay nhưng cần theo dõi sát. Có thể là biểu hiện sớm của các bệnh lý mạn tính.
Ho ra máu vừa (20–200ml/ngày)
Đây là mức độ cần nhập viện để tìm nguyên nhân và điều trị. Bệnh nhân có thể cảm thấy khó thở nhẹ, mệt mỏi.
Ho ra máu ồ ạt (>200ml/ngày)
Là tình trạng cấp cứu y khoa, có thể gây suy hô hấp, tụt huyết áp, nguy hiểm đến tính mạng nếu không can thiệp kịp thời.
Cần làm gì khi bị ho ra máu?
Hướng dẫn xử trí tại nhà
- Ngồi dậy hoặc nằm nghiêng bên không bị tổn thương để máu thoát ra dễ dàng.
- Giữ bình tĩnh, tránh ho mạnh.
- Ghi nhận lượng máu ho ra (số lần, thể tích ước chừng).
- Không tự ý uống thuốc cầm máu khi chưa có chỉ định.
Khi nào cần đến bệnh viện ngay lập tức?
Nên đưa người bệnh đến bệnh viện ngay nếu:
- Ho ra máu nhiều lần, máu đỏ tươi, khó cầm.
- Cảm thấy khó thở, chóng mặt, tụt huyết áp.
- Có tiền sử lao phổi, ung thư phổi, bệnh tim.
- Ho ra máu kéo dài không rõ nguyên nhân.
Các phương pháp chẩn đoán ho ra máu
Khám lâm sàng và hỏi bệnh
Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về thời điểm xuất hiện ho ra máu, số lượng máu, màu sắc, tần suất và các triệu chứng đi kèm như sốt, sụt cân, khó thở, đau ngực… Đồng thời, khai thác tiền sử bệnh lý phổi, tim mạch, hút thuốc lá, nghề nghiệp có tiếp xúc hóa chất, tiền sử lao, ung thư…
Chụp X-quang và CT scan ngực
X-quang phổi giúp phát hiện nhanh các tổn thương như lao, khối u, giãn phế quản, viêm phổi. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, CT scan ngực (CT phổi) có độ chính xác cao hơn trong việc xác định vị trí và nguyên nhân chảy máu, nhất là những tổn thương nhỏ hoặc sâu trong nhu mô phổi.
Nội soi phế quản
Là kỹ thuật quan trọng để tìm chính xác vị trí chảy máu trong phế quản, loại trừ ung thư, dị vật đường thở hoặc viêm loét. Nội soi cũng giúp cầm máu tại chỗ nếu cần thiết.
Xét nghiệm máu, đờm
- Công thức máu: đánh giá tình trạng thiếu máu, viêm nhiễm.
- Xét nghiệm đông máu: kiểm tra các yếu tố đông máu trong các bệnh lý gan, do thuốc, hoặc rối loạn đông máu bẩm sinh.
- Xét nghiệm đờm: tìm vi khuẩn lao (AFB), tế bào ác tính.
Điều trị ho ra máu như thế nào?
Điều trị triệu chứng
Đối với các trường hợp ho ra máu nhẹ hoặc vừa:
- Cho nghỉ ngơi, hạn chế vận động.
- Sử dụng thuốc cầm máu như acid tranexamic, carbazochrome… dưới chỉ định của bác sĩ.
- Hạn chế dùng thuốc long đờm hoặc giãn phế quản nếu không cần thiết.
Điều trị theo nguyên nhân
Việc điều trị dứt điểm nguyên nhân gây ho ra máu là yếu tố quan trọng nhất để tránh tái phát:
- Lao phổi: dùng thuốc kháng lao đúng phác đồ.
- Ung thư phổi: phẫu thuật, hóa trị, xạ trị tùy theo giai đoạn.
- Giãn phế quản: điều trị kháng sinh, vật lý trị liệu hô hấp.
- Tim mạch: điều trị hẹp van hai lá, suy tim, tăng áp phổi.
Trường hợp ho ra máu nặng cần can thiệp gì?
Khi ho ra máu ồ ạt, người bệnh cần được cấp cứu ngay để duy trì hô hấp và cầm máu:
- Đặt nội khí quản, thở máy: khi có suy hô hấp.
- Nội soi cầm máu: bằng adrenalin hoặc đốt điện.
- Can thiệp mạch (embolization): chụp và nút mạch phế quản – phương pháp hiệu quả cao.
- Phẫu thuật: cắt thùy phổi tổn thương nếu các biện pháp khác thất bại.
Phòng ngừa ho ra máu tái phát
- Điều trị triệt để bệnh lý nền như lao, giãn phế quản, viêm phổi.
- Không hút thuốc lá và tránh khói bụi, hóa chất độc hại.
- Giữ ấm, phòng tránh nhiễm trùng hô hấp.
- Tuân thủ đúng phác đồ điều trị của bác sĩ.
- Khám sức khỏe định kỳ nếu có bệnh nền hô hấp hoặc tim mạch.
Khi nào ho ra máu là dấu hiệu nguy hiểm tính mạng?
Dấu hiệu cần nhập viện cấp cứu:
- Ho ra máu trên 200ml/ngày hoặc máu trào ồ ạt không kiểm soát.
- Khó thở, tím tái, tụt huyết áp.
- Rối loạn ý thức, mạch nhanh, da lạnh.
- Người có bệnh nền nặng như lao, ung thư phổi, tim mạch.
Biến chứng nguy hiểm
- Suy hô hấp cấp: do tắc nghẽn đường thở bởi máu.
- Mất máu nghiêm trọng: dẫn đến tụt huyết áp, sốc.
- Tử vong: nếu không được cấp cứu kịp thời.
Tổng kết: Đừng chủ quan với triệu chứng ho ra máu
Ho ra máu không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng cũng không nên xem nhẹ. Dù là những vệt máu nhỏ, đó có thể là tín hiệu của những bệnh lý tiềm ẩn như lao phổi, ung thư phổi, giãn phế quản hay bệnh tim mạch. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng nguyên nhân sẽ giúp người bệnh tránh được những biến chứng nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Ho ra máu có phải lúc nào cũng là dấu hiệu của ung thư?
Không. Ho ra máu có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó ung thư phổi chỉ là một trong các khả năng. Những nguyên nhân khác như lao phổi, viêm phế quản, giãn phế quản phổ biến hơn. Tuy nhiên, nếu bạn trên 40 tuổi, hút thuốc lá và ho ra máu không rõ nguyên nhân, cần khám sớm để loại trừ ung thư.
2. Có phải cứ ho mạnh là bị ho ra máu?
Ho mạnh có thể làm vỡ mao mạch nhỏ trong niêm mạc phế quản và gây ho ra vài tia máu, nhưng nếu máu lặp lại nhiều lần, số lượng tăng dần thì phải nghĩ đến các bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng hơn.
3. Dùng thuốc cầm máu tại nhà có an toàn không?
Không nên tự ý dùng thuốc cầm máu khi chưa rõ nguyên nhân ho ra máu. Việc làm này có thể che lấp triệu chứng khiến việc chẩn đoán sai lệch hoặc trì hoãn điều trị kịp thời.
4. Ho ra máu có lây không?
Ho ra máu không phải là bệnh mà là triệu chứng. Nếu nguyên nhân là lao phổi – một bệnh lây qua đường hô hấp, thì có thể lây cho người khác nếu không điều trị đúng cách và cách ly hợp lý.
5. Tôi cần khám chuyên khoa nào khi bị ho ra máu?
Người bệnh ho ra máu nên đến khám tại chuyên khoa Hô hấp hoặc nội tổng quát. Nếu có bệnh lý liên quan tim mạch, cần phối hợp điều trị với bác sĩ chuyên khoa tim mạch.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.