Động kinh cục bộ là một trong những thể động kinh phổ biến nhưng thường bị bỏ qua do triệu chứng không điển hình và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu tìm hiểu về căn bệnh này từ góc độ chuyên môn, nhằm giúp bạn nhận biết sớm, hiểu rõ nguyên nhân và lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả.
Thư Viện Bệnh – ThuVienBenh.com sẽ đồng hành cùng bạn với những kiến thức y khoa cập nhật, chính xác và dễ tiếp cận nhất.
Động kinh cục bộ là gì?
Động kinh cục bộ (hay còn gọi là động kinh một phần) là một rối loạn thần kinh xảy ra khi hoạt động điện trong não bị rối loạn tại một vùng khu trú, thay vì lan tỏa khắp hai bán cầu não như trong động kinh toàn thể. Cơn co giật hoặc các biểu hiện khác xuất hiện tại một khu vực nhất định của cơ thể, tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 60% người mắc bệnh động kinh là do thể cục bộ. Điều này cho thấy mức độ phổ biến và tầm quan trọng của việc nhận diện đúng bệnh.
Cơ chế hình thành
Hoạt động bất thường của các nơ-ron thần kinh tại một vùng cụ thể gây ra xung điện không kiểm soát được, dẫn đến biểu hiện lâm sàng như rối loạn cảm giác, vận động hoặc ý thức. Đôi khi, cơn động kinh cục bộ có thể lan sang các vùng khác của não và trở thành cơn toàn thể (gọi là động kinh cục bộ tiến triển toàn thể).
So sánh với động kinh toàn thể
| Tiêu chí | Động kinh cục bộ | Động kinh toàn thể |
|---|---|---|
| Vị trí khởi phát | Một vùng khu trú trong não | Lan tỏa khắp não |
| Biểu hiện lâm sàng | Rối loạn khu trú (ví dụ: co giật tay trái) | Co giật toàn thân, mất ý thức đột ngột |
| Ý thức | Có thể còn nguyên hoặc thay đổi | Thường mất ý thức |
Phân loại động kinh cục bộ
Theo Hiệp hội Quốc tế Chống Động kinh (ILAE), động kinh cục bộ được phân chia thành 3 nhóm chính dựa trên biểu hiện và mức độ ảnh hưởng:
1. Động kinh cục bộ đơn giản (Focal aware seizure)
- Người bệnh vẫn tỉnh táo và nhận thức được môi trường xung quanh.
- Triệu chứng bao gồm: co giật khu trú, rối loạn cảm giác (tê, nóng ran, ảo giác vị giác hoặc khứu giác).
- Không kéo dài quá 2 phút.
2. Động kinh cục bộ phức tạp (Focal impaired awareness seizure)
- Người bệnh bị suy giảm ý thức, có thể lặp đi lặp lại một hành động như nhai, nuốt, vò nát tay.
- Thường kéo dài từ 1–2 phút và có thể để lại trạng thái lú lẫn sau cơn.
3. Động kinh cục bộ tiến triển toàn thể
Cơn động kinh ban đầu khởi phát tại một điểm khu trú rồi lan rộng ra toàn não, gây co giật toàn thân và mất ý thức. Đây là thể thường bị nhầm với động kinh toàn thể nguyên phát.
Triệu chứng thường gặp
Triệu chứng của động kinh cục bộ rất đa dạng, phụ thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng:
Rối loạn cảm giác
- Người bệnh cảm thấy tê bì, nóng ran ở một bên cơ thể.
- Xuất hiện ảo giác khứu giác (ngửi thấy mùi lạ), thị giác (thấy hình ảnh méo mó).
- Có cảm giác “đã từng xảy ra” (déjà vu) hoặc “chưa từng xảy ra” (jamais vu).
Triệu chứng vận động
- Co giật cục bộ ở một chi (tay, chân) hoặc vùng mặt.
- Run nhẹ, co thắt không kiểm soát.
Rối loạn hành vi và ý thức
- Thay đổi hành vi đột ngột: nói lặp, đi lại vô thức, nhìn chằm chằm vào khoảng không.
- Mất ý thức tạm thời, sau đó lú lẫn, không nhớ sự việc đã xảy ra.
Nguyên nhân gây ra động kinh cục bộ
Không phải lúc nào bác sĩ cũng có thể xác định được nguyên nhân chính xác gây ra động kinh cục bộ. Tuy nhiên, các yếu tố phổ biến bao gồm:
1. Tổn thương não thực thể
- Chấn thương sọ não: do tai nạn giao thông, té ngã, tai nạn lao động.
- U não: gây chèn ép và kích thích vùng não khu trú.
- Di chứng sau đột quỵ: đặc biệt là các vùng não bị thiếu máu kéo dài.
2. Nhiễm trùng hệ thần kinh
- Viêm não do virus (HSV), vi khuẩn lao hoặc ký sinh trùng như toxoplasma.
3. Dị tật bẩm sinh
- Loạn sản vỏ não, bất thường cấu trúc não do di truyền hoặc rối loạn phát triển thai kỳ.
4. Nguyên nhân không rõ (idiopathic)
Khoảng 30% bệnh nhân không tìm thấy tổn thương não rõ ràng. Tuy nhiên, họ vẫn có biểu hiện cơn động kinh cục bộ, có thể liên quan đến yếu tố di truyền hoặc bất thường vi mô chưa phát hiện.
Phương pháp chẩn đoán
Để chẩn đoán chính xác động kinh cục bộ, bác sĩ sẽ thực hiện một chuỗi các kiểm tra lâm sàng và cận lâm sàng chuyên sâu:
1. Khai thác tiền sử bệnh lý
- Ghi nhận mô tả cụ thể của cơn động kinh: bắt đầu ở đâu, kéo dài bao lâu, có mất ý thức không.
- Tiền sử chấn thương, đột quỵ, viêm não hoặc u não.
- Tiền sử gia đình có người mắc động kinh.
2. Điện não đồ (EEG)
Là công cụ quan trọng giúp phát hiện các hoạt động điện bất thường trong não, đặc biệt trong giai đoạn không có cơn. EEG có thể được thực hiện khi bệnh nhân thức, ngủ hoặc sau khi kích thích ánh sáng/làm việc trí óc.
3. Chẩn đoán hình ảnh
- Chụp MRI sọ não: phát hiện tổn thương cấu trúc như u não, loạn sản vỏ não.
- CT scan: dùng trong trường hợp cấp cứu hoặc nghi ngờ xuất huyết, tổn thương xương sọ.
4. Các xét nghiệm khác
- Xét nghiệm máu: kiểm tra rối loạn chuyển hóa, nhiễm trùng.
- Đo nồng độ thuốc nếu đang dùng điều trị động kinh.
Phác đồ điều trị
Điều trị động kinh cục bộ đòi hỏi sự phối hợp giữa dùng thuốc, thay đổi lối sống và theo dõi định kỳ. Mục tiêu là kiểm soát cơn động kinh và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
1. Dùng thuốc kháng động kinh (AEDs)
Đây là phương pháp điều trị chính. Các thuốc thường được kê đơn bao gồm:
- Carbamazepine: thường dùng cho thể động kinh cục bộ đơn giản hoặc phức tạp.
- Oxcarbazepine: tác dụng tương tự Carbamazepine nhưng ít tác dụng phụ hơn.
- Lamotrigine, Levetiracetam, Lacosamide: lựa chọn thay thế trong trường hợp kháng thuốc hoặc có bệnh kèm theo.
2. Phẫu thuật động kinh
Được chỉ định trong trường hợp xác định vùng tổn thương rõ ràng và không đáp ứng với thuốc sau 2 năm. Tỷ lệ thành công có thể đạt 60–80% nếu chọn đúng đối tượng.
3. Kích thích dây thần kinh phế vị (VNS)
Phương pháp hiện đại sử dụng máy tạo xung điện kích thích dây thần kinh phế vị để kiểm soát cơn. Thường áp dụng cho bệnh nhân kháng thuốc không có chỉ định phẫu thuật.
4. Lối sống hỗ trợ
- Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài.
- Không dùng rượu bia, chất kích thích.
- Tuân thủ đúng liều thuốc và tái khám định kỳ.
Biến chứng và hệ lụy
Nếu không kiểm soát tốt, động kinh cục bộ có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng:
- Chấn thương do té ngã trong lúc lên cơn, đặc biệt nếu xảy ra khi đang lái xe hoặc làm việc nguy hiểm.
- Suy giảm nhận thức, ảnh hưởng trí nhớ và khả năng học tập.
- Rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu, rối loạn hoang tưởng.
- Hội chứng đột tử do động kinh (SUDEP): tuy hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm.
Câu chuyện thực tế: Chiến thắng bệnh động kinh
“Tôi từng không dám đi xa vì sợ phát bệnh giữa đường. Sau 5 năm điều trị kiên trì và đều đặn, tôi đã kiểm soát hoàn toàn các cơn động kinh. Giờ đây tôi có thể đi làm, kết hôn và có con như bao người khác. Động kinh không còn là bản án chung thân nếu bạn kiên trì.”
– Anh Nguyễn Văn T. (35 tuổi, Hà Nội)
Cách sống chung và kiểm soát bệnh hiệu quả
Sống chung với động kinh cục bộ không quá khó khăn nếu người bệnh hiểu rõ và tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Uống thuốc đúng giờ, đúng liều, không tự ý ngưng thuốc.
- Ghi nhật ký cơn để theo dõi tần suất và mức độ tiến triển.
- Tránh các yếu tố khởi phát: stress, mất ngủ, bỏ bữa, ánh sáng nhấp nháy.
- Thông báo tình trạng bệnh cho người xung quanh để được hỗ trợ kịp thời khi có cơn.
Kết luận
Động kinh cục bộ là bệnh lý thần kinh phức tạp nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ triệu chứng, nguyên nhân và phác đồ điều trị giúp người bệnh có thể sống khỏe mạnh, độc lập và tự tin hơn mỗi ngày.
Thông tin trong bài viết được biên soạn bởi đội ngũ chuyên gia y khoa từ ThuVienBenh.com – nơi bạn có thể tìm thấy mọi kiến thức y học cần thiết, từ triệu chứng đến hướng điều trị, được cập nhật chính xác và dễ hiểu.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Động kinh cục bộ có nguy hiểm không?
Có thể nguy hiểm nếu cơn xảy ra khi đang lái xe, làm việc trên cao, hoặc nếu không điều trị có thể dẫn đến tổn thương não kéo dài và các rối loạn tâm thần.
2. Động kinh cục bộ có chữa khỏi hoàn toàn không?
Khoảng 60–70% bệnh nhân có thể kiểm soát tốt hoặc hết hẳn cơn nếu tuân thủ điều trị và không có tổn thương não nghiêm trọng.
3. Bệnh có di truyền không?
Một số trường hợp có yếu tố di truyền, nhưng không phải tất cả. Nhiều người mắc bệnh mà không có tiền sử gia đình.
4. Động kinh cục bộ có ảnh hưởng đến trí tuệ không?
Nếu kiểm soát tốt, người bệnh vẫn có thể học tập, làm việc và sống bình thường. Tuy nhiên, động kinh không kiểm soát có thể ảnh hưởng đến khả năng nhận thức.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.