Digoxin – một cái tên quen thuộc trong điều trị bệnh lý tim mạch, đã đồng hành cùng nhiều thế hệ bác sĩ và bệnh nhân suốt hơn một thế kỷ qua. Dù xuất hiện từ rất sớm trong y học hiện đại, Digoxin vẫn giữ vai trò quan trọng trong kiểm soát triệu chứng suy tim và rung nhĩ – đặc biệt ở những bệnh nhân lớn tuổi, hoặc không dung nạp các thuốc hiện đại khác.
“Cô Nguyễn Thị H., 75 tuổi, mắc suy tim nhiều năm và rung nhĩ kịch phát. Nhờ điều trị Digoxin liều thấp theo dõi sát, hiện cô không còn phải nhập viện cấp cứu và tim đập đều hơn mỗi ngày.”
Vậy Digoxin là gì? Vì sao một loại thuốc có lịch sử lâu đời vẫn còn được sử dụng cho đến ngày nay? Mời bạn đọc cùng ThuVienBenh.com khám phá toàn diện về loại thuốc đầy sức mạnh này – từ cơ chế, ứng dụng đến lưu ý quan trọng khi dùng.
Giới Thiệu Chung Về Digoxin
Digoxin Là Gì?
Digoxin là một glycoside tim được chiết xuất từ cây mao địa hoàng (Digitalis lanata). Đây là hoạt chất có khả năng làm tăng sức co bóp của tim, đồng thời làm chậm nhịp tim – đặc biệt hữu ích trong điều trị suy tim sung huyết và rung nhĩ.
Digoxin thường được sử dụng dưới dạng viên uống (0,125mg hoặc 0,25mg) hoặc dạng tiêm tĩnh mạch trong trường hợp cấp tính.
Lịch Sử Phát Triển và Nguồn Gốc
Digoxin được chính thức sử dụng trong y học từ thế kỷ 18, dựa trên nghiên cứu của bác sĩ người Anh William Withering – người đã quan sát tác dụng lợi tiểu và giảm triệu chứng suy tim từ cây mao địa hoàng.
Từ đó đến nay, Digoxin đã trở thành thuốc không thể thiếu trong điều trị bệnh lý tim, đặc biệt trong giai đoạn trước khi có các thuốc ức chế men chuyển (ACEI), chẹn beta và các thuốc nhịp tim hiện đại.
Ứng Dụng Lâm Sàng Truyền Thống
- Hỗ trợ điều trị suy tim phân suất tống máu giảm (HFrEF), giúp giảm triệu chứng mệt mỏi, khó thở.
- Kiểm soát tần số tim ở bệnh nhân rung nhĩ mạn tính, đặc biệt ở người già không dung nạp chẹn beta hoặc chống chỉ định.
Dù không còn là lựa chọn hàng đầu, nhưng ở một số nhóm bệnh nhân đặc thù, Digoxin vẫn giữ vai trò “vũ khí dự bị” đáng tin cậy.
Cơ Chế Tác Dụng Của Digoxin
Ảnh Hưởng Đến Ion Na+/K+ và Ca2+
Digoxin ức chế men Na+/K+-ATPase trên màng tế bào cơ tim. Khi đó, nồng độ Na+ nội bào tăng lên, làm thay đổi trao đổi ion qua kênh Na+/Ca2+, từ đó tăng nồng độ Ca2+ trong tế bào.
Calci nội bào tăng giúp sợi cơ tim co mạnh hơn – lý giải cho tác dụng tăng sức co bóp (positive inotropic) của thuốc.
Hiệu Quả Trên Tế Bào Cơ Tim
- Tăng lực co bóp cơ tim mà không làm tăng tiêu thụ oxy – thích hợp với bệnh nhân suy tim.
- Cải thiện hiệu quả bơm máu và cung cấp máu tới mô.
Điểm nổi bật của Digoxin là tác dụng tăng co bóp mà không làm tăng nhu cầu oxy của tim – điều mà ít thuốc tim mạch nào đạt được.
Tác Động Trên Hệ Thần Kinh Tự Chủ
Digoxin làm tăng trương lực phó giao cảm và giảm trương lực giao cảm, giúp làm chậm dẫn truyền qua nút nhĩ – thất, từ đó kiểm soát nhịp tim ở bệnh nhân rung nhĩ.
Tác dụng này được tận dụng trong lâm sàng để ổn định nhịp thất, giúp bệnh nhân cảm thấy ít hồi hộp, mệt mỏi hơn khi tim đập chậm lại.
Digoxin Trong Điều Trị Suy Tim
Vai Trò Trong Suy Tim Phân Suất Tống Máu Giảm (HFrEF)
Ở bệnh nhân suy tim với phân suất tống máu giảm, Digoxin giúp:
- Giảm triệu chứng mệt mỏi, khó thở do cải thiện sức co bóp tim.
- Cải thiện lưu lượng máu và giảm ứ đọng tuần hoàn.
- Giảm tần suất nhập viện nếu được dùng đúng chỉ định và liều.
Một phân tích trong nghiên cứu DIG Trial (1997) cho thấy Digoxin giúp giảm nhập viện do suy tim nhưng không cải thiện tỷ lệ tử vong chung. Tuy nhiên, với bệnh nhân ổn định, liều thấp, đây là lựa chọn phù hợp chi phí thấp, dễ theo dõi.
So Sánh Với Các Thuốc Khác
| Thuốc | Tác dụng chính | Tác dụng trên tử vong | Chi phí |
|---|---|---|---|
| Digoxin | Tăng co bóp tim, kiểm soát nhịp | Không giảm tử vong | Thấp |
| ACEI/ARB | Giảm hậu tải, cải thiện sống còn | Có | Trung bình |
| Beta blocker | Giảm nhịp tim, cải thiện chức năng | Có | Trung bình |
Lưu Ý Khi Kết Hợp Điều Trị
Digoxin thường được dùng kèm với thuốc lợi tiểu, ACEI hoặc chẹn beta. Tuy nhiên, cần theo dõi chặt chẽ vì:
- Thuốc lợi tiểu gây mất Kali dễ làm tăng độc tính Digoxin.
- Phối hợp chẹn beta cần kiểm tra nhịp tim tránh quá chậm.
- Đo nồng độ Digoxin máu định kỳ nếu dùng kéo dài.
Điều Trị Rung Nhĩ Bằng Digoxin
Ổn Định Tần Số Tim Ở Bệnh Nhân Rung Nhĩ
Ở bệnh nhân rung nhĩ mạn tính, Digoxin làm chậm dẫn truyền nút nhĩ-thất, giúp ổn định tần số thất ở mức 60–100 nhịp/phút, giúp cải thiện triệu chứng hồi hộp, mệt, khó thở.
Đặc biệt hiệu quả trong rung nhĩ kèm suy tim hoặc bệnh nhân ít hoạt động.
Khi Nào Nên Ưu Tiên Digoxin
Digoxin là lựa chọn ưu tiên trong các trường hợp:
- Người cao tuổi không dung nạp hoặc chống chỉ định với chẹn beta.
- Rung nhĩ với suy tim EF giảm.
- Rung nhĩ mạn tính cần kiểm soát nhịp thất khi nghỉ ngơi.
So Sánh Với Chẹn Beta, Amiodarone
| Thuốc | Hiệu quả kiểm soát tần số | Phù hợp với bệnh nhân | Nguy cơ tác dụng phụ |
|---|---|---|---|
| Digoxin | Trung bình (khi nghỉ) | Lớn tuổi, suy tim, nghỉ ngơi | Ngộ độc tim, rối loạn nhịp |
| Chẹn beta | Cao (kể cả khi vận động) | Bệnh nhân trẻ, huyết áp cao | Hạ huyết áp, suy tim |
| Amiodarone | Rất cao | Kháng trị hoặc không dung nạp thuốc khác | Rối loạn tuyến giáp, phổi, gan |
Liều Dùng và Cách Sử Dụng Digoxin
Liều Tải và Liều Duy Trì
Digoxin thường bắt đầu bằng liều tải để nhanh chóng đạt nồng độ điều trị trong huyết tương, sau đó duy trì liều thấp hằng ngày:
- Liều tải: 0,75–1,25 mg chia làm 2–3 lần trong 24 giờ (đối với bệnh nhân không suy thận).
- Liều duy trì: 0,125 mg hoặc 0,25 mg mỗi ngày, tùy thuộc vào độ tuổi, chức năng thận, và nồng độ Digoxin huyết thanh.
Việc điều chỉnh liều nên dựa trên đáp ứng lâm sàng và mức Digoxin máu (mục tiêu: 0,5–0,9 ng/mL).
Dạng Bào Chế và Cách Dùng
Digoxin có các dạng:
- Viên nén: 0,125 mg hoặc 0,25 mg (uống một lần/ngày).
- Dung dịch tiêm: 0,25 mg/mL (dùng trong các trường hợp cấp cứu).
Uống Digoxin nên cố định vào cùng một thời điểm trong ngày, tốt nhất là sau bữa ăn để tránh kích ứng dạ dày.
Điều Chỉnh Liều Ở Người Cao Tuổi và Suy Thận
Ở bệnh nhân cao tuổi hoặc có suy thận mạn, Digoxin dễ tích tụ và gây ngộ độc. Cần:
- Giảm liều: có thể dùng 0,125 mg cách ngày.
- Theo dõi mức creatinin máu và độ lọc cầu thận (eGFR).
- Đo Digoxin máu sau 5–7 ngày điều trị để đảm bảo không quá liều.
Tác Dụng Phụ và Ngộ Độc Digoxin
Triệu Chứng Thường Gặp
- Buồn nôn, chán ăn, tiêu chảy.
- Rối loạn thị giác: nhìn mờ, ám vàng (xanthopsia).
- Mệt mỏi, lú lẫn, chóng mặt.
Triệu chứng ngộ độc thường xuất hiện ở người già, người suy thận hoặc khi dùng đồng thời với thuốc gây mất kali (thuốc lợi tiểu).
Nguyên Nhân và Xử Trí Ngộ Độc
Ngộ độc Digoxin là tình trạng nguy hiểm, có thể gây rối loạn nhịp tim đe dọa tính mạng.
Nguyên nhân chính:
- Dùng quá liều hoặc liều không phù hợp với chức năng thận.
- Suy giảm kali, magiê trong máu.
- Tương tác thuốc.
Xử trí:
- Ngừng Digoxin ngay lập tức.
- Điều chỉnh điện giải (K+, Mg2+).
- Sử dụng Digoxin-specific antibody (Digifab) trong các trường hợp nặng.
Theo Dõi Mức Digoxin Huyết Thanh
Cần xét nghiệm máu đo Digoxin trong các trường hợp:
- Khởi đầu điều trị hoặc nghi ngờ ngộ độc.
- Trước khi tăng liều, hoặc nếu bệnh nhân có thay đổi chức năng thận.
Thời điểm đo: sau liều dùng ít nhất 6 giờ (tốt nhất sau 12–24 giờ).
Chống Chỉ Định và Tương Tác Thuốc
Các Tình Huống Tuyệt Đối Không Dùng
- Block nhĩ-thất độ II hoặc III (nếu chưa có máy tạo nhịp).
- Rối loạn nhịp thất nặng không kiểm soát.
- Hạ kali máu nặng chưa điều trị.
Tương Tác Với Thuốc Tim Mạch Khác
Digoxin có thể tương tác nguy hiểm với nhiều thuốc:
- Chẹn kênh calci (verapamil, diltiazem): tăng nồng độ Digoxin máu.
- Amiodarone: kéo dài thời gian bán thải của Digoxin.
- Thuốc lợi tiểu mất K+: tăng nguy cơ độc tính.
Các Thuốc Làm Tăng Nguy Cơ Ngộ Độc
- Quinidine, erythromycin, tetracycline, ciclosporin.
- Sử dụng đồng thời các thuốc ức chế P-glycoprotein.
- Thuốc gây hạ kali (furosemide, hydrochlorothiazide).
Lưu Ý Khi Sử Dụng Digoxin Ở Việt Nam
Thực Trạng Kê Đơn Digoxin Tại Tuyến Cơ Sở
Digoxin thường được kê đơn ở các tuyến y tế cơ sở nhờ giá thành rẻ và sẵn có. Tuy nhiên, nhiều trường hợp dùng sai liều hoặc không theo dõi nồng độ máu đã dẫn đến ngộ độc.
Khuyến Cáo Của Hội Tim Mạch Việt Nam
Theo khuyến cáo 2023 của Hội Tim Mạch học TP.HCM:
- Chỉ dùng Digoxin khi bệnh nhân có chỉ định rõ ràng.
- Cần theo dõi lâm sàng và nồng độ thuốc thường xuyên.
- Không dùng Digoxin kéo dài mà không đánh giá lại chức năng thận.
Vai Trò Giáo Dục Bệnh Nhân
Bệnh nhân cần được tư vấn kỹ lưỡng trước khi dùng:
- Nhận biết dấu hiệu ngộ độc (nôn, loạn nhịp, mờ mắt).
- Không tự ý tăng/giảm liều hoặc ngừng thuốc.
- Tái khám định kỳ để theo dõi nhịp tim, chức năng thận và Digoxin máu.
Tổng Kết: Có Nên Dùng Digoxin Hiện Nay?
Khi Nào Nên và Không Nên Dùng
Digoxin không phải là lựa chọn đầu tiên trong mọi tình huống, nhưng vẫn có vai trò quan trọng trong:
- Kiểm soát nhịp tim ở bệnh nhân rung nhĩ mạn tính, lớn tuổi.
- Hỗ trợ điều trị triệu chứng trong suy tim EF giảm, khi đã dùng đủ liệu pháp nền.
Không nên dùng Digoxin nếu không có khả năng theo dõi sát nồng độ máu hoặc bệnh nhân có nguy cơ cao ngộ độc.
Digoxin Trong Kỷ Nguyên Điều Trị Mới
Với sự phát triển của thuốc mới như ivabradine, sacubitril/valsartan, digoxin ít được ưu tiên. Tuy nhiên, trong bối cảnh nguồn lực hạn chế hoặc chống chỉ định thuốc mới, Digoxin vẫn là lựa chọn đáng cân nhắc.
Lựa Chọn Có Giá Trị Với Chi Phí Thấp
Chi phí điều trị thấp, tác dụng rõ rệt nếu dùng đúng cách – đó là điểm mạnh giúp Digoxin vẫn tồn tại bền vững trong danh mục thuốc điều trị tim mạch của nhiều bệnh viện Việt Nam.
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)
1. Digoxin dùng trong bao lâu là an toàn?
Có thể dùng lâu dài nếu có chỉ định rõ ràng, chức năng thận ổn định và theo dõi định kỳ nồng độ máu.
2. Có thể dùng Digoxin cùng lúc với chẹn beta không?
Có thể, nhưng cần theo dõi nhịp tim sát vì nguy cơ chậm nhịp quá mức.
3. Dấu hiệu nào cho thấy đang bị ngộ độc Digoxin?
Buồn nôn, chán ăn, nhìn mờ, nhịp tim bất thường hoặc quá chậm, lú lẫn.
4. Digoxin có dùng được cho phụ nữ mang thai không?
Digoxin qua được nhau thai, chỉ dùng khi lợi ích vượt trội nguy cơ. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.
5. Có cần ăn kiêng khi dùng Digoxin?
Không cần kiêng đặc biệt, nhưng nên duy trì chế độ ăn giàu kali nếu dùng thuốc lợi tiểu đi kèm.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.