Đau bụng kinh là vấn đề phổ biến ở phụ nữ, nhưng khi cơn đau không còn đơn thuần là “đến hẹn lại lên” mà ngày càng dữ dội, kéo dài, kèm theo những bất thường khác, đó có thể là dấu hiệu của đau bụng kinh thứ phát – một biểu hiện tiềm ẩn bệnh lý phụ khoa cần điều trị sớm.
Đau bụng kinh thứ phát là gì?
Đau bụng kinh thứ phát (secondary dysmenorrhea) là tình trạng đau bụng trong kỳ kinh nguyệt do nguyên nhân thực thể – tức là có tổn thương cấu trúc tại tử cung, buồng trứng hoặc các cơ quan lân cận. Khác với đau bụng kinh nguyên phát (không do bệnh lý), đau bụng kinh thứ phát thường xuất hiện muộn sau tuổi dậy thì, cơn đau ngày càng nặng và thường không đáp ứng tốt với thuốc giảm đau thông thường.
Phân biệt đau bụng kinh nguyên phát và thứ phát
| Tiêu chí | Đau bụng kinh nguyên phát | Đau bụng kinh thứ phát |
|---|---|---|
| Độ tuổi xuất hiện | Sớm sau dậy thì | Thường sau 20 tuổi |
| Nguyên nhân | Co thắt tử cung do prostaglandin | Do bệnh lý phụ khoa (lạc nội mạc, u xơ…) |
| Tính chất cơn đau | Đau nhẹ đến trung bình, ngắn ngày | Đau dữ dội, kéo dài nhiều ngày, có thể liên tục |
| Phản ứng với thuốc giảm đau | Thường đáp ứng tốt | Ít hoặc không cải thiện |
| Triệu chứng kèm theo | Ít gặp | Có thể kèm rong kinh, ra khí hư, đau khi quan hệ |
Nguyên nhân phổ biến gây đau bụng kinh thứ phát
Hầu hết các trường hợp đau bụng kinh thứ phát đều bắt nguồn từ những bệnh lý phụ khoa cần được theo dõi và điều trị kịp thời.
1. Lạc nội mạc tử cung
Là tình trạng các mô nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung – thường gặp ở buồng trứng, vòi trứng, thành chậu hông. Khi tới kỳ kinh, các mô này cũng bong tróc nhưng không thể thoát ra ngoài, gây viêm, đau dữ dội và hình thành mô sẹo, dính. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau bụng kinh thứ phát ở phụ nữ trẻ.
2. U xơ tử cung
U xơ tử cung là khối u lành tính phát triển từ cơ tử cung. Khi các khối u này to ra hoặc nằm sát niêm mạc tử cung, chúng có thể gây cản trở dòng máu kinh, kích thích co thắt tử cung mạnh hơn, gây đau dữ dội trong kỳ kinh.
3. Lạc nội mạc trong cơ tử cung (Adenomyosis)
Khi mô nội mạc tử cung xâm nhập vào lớp cơ tử cung, chúng gây sưng to, đau và làm tử cung trở nên nhạy cảm bất thường trong kỳ kinh nguyệt. Bệnh thường khiến phụ nữ đau bụng kinh dữ dội, rong kinh kéo dài và cảm giác nặng vùng bụng dưới.
4. Viêm vùng chậu mãn tính
Nhiễm trùng kéo dài ở cơ quan sinh dục trên như tử cung, vòi trứng, buồng trứng có thể dẫn đến tình trạng viêm vùng chậu mạn tính. Viêm kéo dài làm hình thành mô sẹo, dính các cơ quan và gây đau dữ dội trong chu kỳ kinh nguyệt và cả khi không hành kinh.
5. Hẹp cổ tử cung hoặc dị dạng tử cung
Hẹp cổ tử cung làm máu kinh không thể thoát ra dễ dàng, gây áp lực nội mạc và cơn đau dữ dội mỗi kỳ kinh. Một số bất thường bẩm sinh như tử cung đôi, vách ngăn tử cung cũng có thể làm cản trở lưu thông máu kinh.
Dấu hiệu nhận biết đau bụng kinh thứ phát
Nhận biết sớm các dấu hiệu đau bụng kinh bất thường là chìa khóa để phát hiện và điều trị sớm các bệnh lý phụ khoa tiềm ẩn. Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo:
- Đau bụng dữ dội, lan xuống thắt lưng hoặc đùi, thường kéo dài hơn 2-3 ngày
- Đau tăng dần theo thời gian, không cải thiện với thuốc giảm đau thông thường
- Ra máu kinh bất thường: rong kinh, kinh nguyệt vón cục, màu sẫm, mùi hôi
- Đau khi quan hệ tình dục
- Đau vùng chậu kéo dài, kể cả ngoài kỳ kinh
- Khí hư bất thường, có mùi hôi, màu vàng/xanh
- Tiểu khó, tiểu buốt hoặc táo bón kéo dài không rõ nguyên nhân
Tại sao không nên xem nhẹ đau bụng kinh thứ phát?
Khác với đau bụng kinh nguyên phát mang tính sinh lý, đau bụng kinh thứ phát có thể là dấu hiệu tiềm ẩn của các bệnh lý nguy hiểm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và chất lượng cuộc sống của người phụ nữ. Việc chẩn đoán và điều trị muộn không chỉ gây đau kéo dài, mà còn có nguy cơ dẫn đến:
- Vô sinh – hiếm muộn do lạc nội mạc tử cung, tắc vòi trứng,…
- Rối loạn kinh nguyệt mãn tính
- Suy giảm nội tiết và ảnh hưởng tâm lý
- Nguy cơ phẫu thuật can thiệp (cắt tử cung, buồng trứng)
BS.CKII Trần Thị Kim Liên – Chuyên khoa Sản phụ khoa, Bệnh viện Từ Dũ chia sẻ: “Đau bụng kinh thứ phát là biểu hiện quan trọng giúp bác sĩ phát hiện các bệnh lý phụ khoa tiềm ẩn. Việc chẩn đoán sớm có thể giúp bệnh nhân tránh được nhiều biến chứng nặng nề liên quan đến khả năng sinh sản.”
Chẩn đoán đau bụng kinh thứ phát
Việc chẩn đoán đau bụng kinh thứ phát đòi hỏi sự phối hợp giữa khai thác triệu chứng lâm sàng và các phương pháp cận lâm sàng nhằm xác định chính xác nguyên nhân gây đau.
1. Hỏi bệnh và khám lâm sàng
- Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về đặc điểm cơn đau (vị trí, tính chất, thời điểm xuất hiện, mức độ ảnh hưởng đến sinh hoạt), chu kỳ kinh nguyệt, tiền sử sinh sản, tiền sử bệnh phụ khoa.
- Khám phụ khoa để kiểm tra các bất thường tại tử cung, cổ tử cung, phần phụ hoặc đau khi ấn vùng chậu.
2. Siêu âm vùng chậu
Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh cơ bản giúp phát hiện u xơ tử cung, u nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung dạng nang, bất thường tử cung (tử cung đôi, vách ngăn tử cung,…).
3. Nội soi chẩn đoán
Trong trường hợp nghi ngờ lạc nội mạc tử cung hoặc dính vùng chậu mà siêu âm không rõ, nội soi ổ bụng có thể được chỉ định để quan sát trực tiếp và lấy mô sinh thiết.
4. Xét nghiệm cận lâm sàng
- Xét nghiệm máu (CRP, công thức máu): phát hiện tình trạng viêm nhiễm, thiếu máu.
- Xét nghiệm nội tiết: đánh giá rối loạn hormone liên quan đến rối loạn kinh nguyệt.
- Phết tế bào cổ tử cung (PAP smear): phát hiện tổn thương cổ tử cung.
Điều trị đau bụng kinh thứ phát
Điều trị đau bụng kinh thứ phát cần dựa trên nguyên nhân gốc rễ và mức độ ảnh hưởng của bệnh. Phác đồ điều trị có thể bao gồm:
1. Điều trị bằng thuốc
- Thuốc giảm đau NSAIDs: ibuprofen, naproxen giúp giảm đau hiệu quả, đặc biệt trong trường hợp có tăng prostaglandin.
- Thuốc tránh thai nội tiết: giúp ổn định nội tiết, giảm sự phát triển của nội mạc tử cung bất thường.
- Thuốc điều hòa hormone: progestin, chất đồng vận GnRH được dùng cho bệnh nhân lạc nội mạc tử cung hoặc adenomyosis.
2. Điều trị phẫu thuật
- Phẫu thuật nội soi bóc tách: áp dụng với u xơ tử cung, nang buồng trứng, hoặc cắt đốt vùng lạc nội mạc tử cung.
- Nội soi gỡ dính: nếu có tình trạng dính vùng chậu gây đau.
- Cắt tử cung toàn phần: trong trường hợp nặng, không đáp ứng điều trị nội khoa, người bệnh không còn nhu cầu sinh con.
3. Hỗ trợ bằng thay đổi lối sống
- Tập luyện thể thao nhẹ: Yoga, bơi lội, đi bộ có thể giúp giảm co thắt tử cung và cải thiện tâm trạng.
- Chế độ dinh dưỡng lành mạnh: ăn nhiều rau xanh, thực phẩm giàu omega-3, hạn chế caffeine và đồ ngọt.
- Chườm nóng vùng bụng: có thể giúp thư giãn cơ tử cung và giảm đau tạm thời.
- Kiểm soát căng thẳng: stress kéo dài có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng đau.
Phòng ngừa và kiểm soát đau bụng kinh thứ phát
Một số biện pháp có thể giúp bạn chủ động kiểm soát và phòng tránh các nguyên nhân gây đau bụng kinh thứ phát:
- Khám phụ khoa định kỳ mỗi 6 tháng – 1 năm để phát hiện sớm các bất thường.
- Giữ vệ sinh vùng kín đúng cách, tránh nhiễm khuẩn đường sinh dục.
- Điều trị triệt để các bệnh lý phụ khoa mạn tính như viêm cổ tử cung, u nang, viêm vòi trứng.
- Tránh lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp, giữ chu kỳ kinh nguyệt đều đặn.
- Giữ tâm lý tích cực, cân bằng giữa công việc và nghỉ ngơi.
Kết luận
Đau bụng kinh thứ phát là dấu hiệu cảnh báo những bất thường tiềm ẩn trong cơ thể người phụ nữ, đặc biệt là các bệnh lý phụ khoa ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Việc phân biệt sớm và điều trị đúng hướng là điều vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe sinh sản và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Nếu bạn có dấu hiệu nghi ngờ đau bụng kinh thứ phát, hãy chủ động đến khám tại cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và tư vấn điều trị kịp thời.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Đau bụng kinh thứ phát có gây vô sinh không?
Có. Nhiều nguyên nhân gây đau bụng kinh thứ phát như lạc nội mạc tử cung, viêm vùng chậu, u xơ tử cung,… nếu không điều trị kịp thời có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản.
2. Làm sao để biết mình bị đau bụng kinh thứ phát?
Nếu cơn đau xuất hiện muộn sau dậy thì, có xu hướng ngày càng nặng hơn, kéo dài hơn kỳ kinh, kèm theo các dấu hiệu bất thường khác như rong kinh, đau khi quan hệ, bạn nên đi khám để xác định nguyên nhân.
3. Đau bụng kinh thứ phát có tự khỏi không?
Không. Khác với đau bụng kinh nguyên phát, đau bụng kinh thứ phát thường do nguyên nhân bệnh lý cụ thể. Do đó, cần điều trị nguyên nhân thì triệu chứng mới thuyên giảm.
4. Có nên tự uống thuốc giảm đau tại nhà?
Việc dùng thuốc giảm đau chỉ nên áp dụng khi đã được bác sĩ chẩn đoán và kê đơn. Tự ý dùng thuốc có thể che lấp triệu chứng và trì hoãn chẩn đoán bệnh lý nghiêm trọng.
5. Bao lâu thì nên đi khám phụ khoa?
Bạn nên đi khám phụ khoa định kỳ 6 tháng/lần, hoặc ngay khi có dấu hiệu bất thường như đau bụng kinh kéo dài, khí hư bất thường, rối loạn kinh nguyệt,…
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.